Хлопчык iшоў наперадзе, мiльгаючы парэпанымi, як у лусцэ, нагамi.
«Якi ён вялiкi, — нешта цёплае, абамлелае падкацiлася Ходасу пад грудзi. - I калi гэта я хадзiў да Аксенi? Дванаццаць год… А як учора…» — i раптам у яго перад вачыма гэтая вулiца, зелянiна гародчыкаў змяшалася з тым далёкiм i гэтак нечакана выразным, нiбы ўсё было ўчора.
Была вось гэтакая пара, блiзкая да восенi, калi ў садах пачынаюць цяжэць яблыкi, а скрозь па вёсках пяюць нядужыя, маладыя пеўнiкi, яшчэ не ўзлятаючы на плот. Быў гарадок з белымi атынкаванымi хаткамi ў цёплым сасняку. На стрэхах, на зялёнай гонце прэла нацярушаная iглiца. На вулiцы пад нагамi мякка качалiся леташнiя растаптаныя шышкi. Над галавою ў хвойках трашчалi сухiм галлём сытыя гракi, укладваючыся нанач, i трывожна-рэдка крычалi ў густой цемнаце. Гэта пазней. А перад тым як пачынала шарэць, з раптоўным шумам абсядалi старую таполю, што стаяла недалёка ад iхняй часцi, каля вакзала. У часцi салодка пахла дымам ад блiзкiх чорных паравозаў i было чуваць, як цяжка лязгалi мяккiм жалезам буферы, калi паравозы падавалiся назад, каб зрушыць з месца.
Чорныя паравозы беглi за Моладава, туды, куды ён, Ходас, кожнае нядзелi хадзiў на вечарынку. У Моладаве жыла i соладка мучыла яго раздабрэлаю дзявочай чысцiнёй Аксеня.
Ад Iвана Ходаса холадна пахла трайным адэкалонам i на нагах блiшчалi сабраныя ў гармонiк хромавыя боты, калi ён падыходзiў да сяла. Ля рэдкага цвiлога частаколу, туга нацягнуўшы на каленях спаднiцы i пахаваўшы пад лаўку босыя ногi — мусiць, ад камароў, - сядзелi моладаўскiя дзяўчаты. Хлопцы недзе пiлi i паiлi музыканта. Дзяўчат весялiў прасцякаваты, няхiтры, прыгожы ў твары конюх Мiкiта.
Iван Ходас стаяў зводдаль, бачыў, як шчаслiва саромелася i мякка хавала ад яго свае вочы Аксеня. Горача чырванела i на вечарынцы, калi iшла з iм у танец. Цiха-радасна нагiнала галаву; валасы яе пахлi далёкаю ласкава-зялёнаю мятаю. I толькi праваю рукою праз нячутную блузку ў белыя ёлачкi, ад якiх балюча кружылася ў вачах, Iван Ходас адчуваў яе ўсю, сарамлiва i стомлена паслухмяную.
Да Аксенi хадзiў Мiкiта, i ёй было сорамна перад людзьмi, перад сабою, перад Мiкiтам: казала, быў у сватах, з паўтараком, з боханам хлеба ў ручнiку, i яна сядзела за сталом, пiла i ўсё яшчэ не заплацiла за гарэлку. А Мiкiта на нешта спадзяваўся: ленавата i моцна абдымаў дзяўчат, а Аксенi паблажлiва i стрымана старанiўся. I няхiтра-затоена хаваў злосць на яго, на Iвана Ходаса. Але нядоўга. Раз, набраўшыся, як смалы, асалавелы, брыдка выпусцiўшы з портак рубашку, увалiўся на вечарынку, убiўся ў вёдры i нарабiў раптоўнага адчайнага звону. А потым, блытаючыся ў вясёлых дзявочых падолах, пралез сюды, дзе на лаве, спiною да акна, сядзеў ён, Iван Ходас. Замахнуўся пустым кулаком. Але Ходас злавiў гэты кулак i пхнуў недзе ад сябе. Мiкiта, заплюшчыўшы вочы, паехаў спiною на гарманiста. Хтосьцi падхапiў яго пад пахi. Мiкiта стаяў, апусцiўшы рукi, нiбы мокры, нiбы вылез з вады, i раптам працверазiўся. Гармонiк, густа выпусцiўшы апошнi дух, нечакана сцiх. Бабы процьмаю збiлiся ля парога, зашапталiся i палахлiва замiльгалi ў чорную прорву сяней. Але бойкi не было.
Ходас выйшаў з хаты. На дварэ стаяла рэдкая i халодная вiдната усходзiў месяц: за хатамi трывожна, як на пажар, чырванела неба. Ля парога, студзячы плечы, рагаталi хлопцы. З-пад акна сюды, да парога, смутна мiльганула постаць, i Ходас пазнаў цi, скарэй, здагадаўся — Аксеня.
— Ах, божа, я гэтак перапалохалася! — сказала яна здалёк, яшчэ не дайшоўшы да яго.
— Ды нiчога тут не было. — Ён адчуў, як моцна абняло яго здаровым, празрыстым холадам пасля гарачынi i пылу.
Ён узяў яе за руку. Яна была халодная i дрыжала.
Ноч стаяла вiльготная, з расою — за ногi браўся сыры пясок. Спалi познiя хаты, стомлена адсвечваючы сляпою цемнатою акон. Каля плота хрумсталi зялёнымi абабранымi яблыкамi дзецi.
Аксеня павяла Ходаса чужымi надворкамi.
У нечым хляве цяжка ўздыхала карова i з грукатам цiснулiся да сцяны перапалоханыя авечкi. Пахла цёплым гноем i авечым потам.
— Нешта холадна, — сказала Аксеня, небаязлiвая, блiзкая з iм у густой адзiноце ночы.
Ён шчасна маўчаў, чуючы, як яна тамлiва i цёпла ўздыхала, мусiць, ад таго, што ён быў поруч.
Сырым чырванаватым жаўтком з-за хат слiзка выплыў месяц. З гародаў пахла сопкаю свежаю зямлёю — днём капалi раннюю картоплю.
За папярочнаю вулiцаю пачаўся брук. У тлустых зеленаватых плямах мазуту, рэдка прыцярушаныя сенам, гладкiя камянi мутна блiшчалi, як падталы лёд. Ля плота разасланым палатном ляжаў тратуар: асфальт быў шэры i шорсткi, як каровiн язык. Тут пачынаўся горад. Уздоўж вулiцы стаялi нiзкiя, у два паверхi, домiкi. За мутным цюлем на падаконнiках грэлiся глiняныя каты, збуялыя вазоны лiсцямi адпiралi цёплае тугое шкло — iм было цесна.