Enciklopedio de Esperanto

2. Adjektiva ĈE same substantivigas sian FE-on, kaj rilatas al li per la prepozicio je; belriĉa: beloriĉa: riĉa je belo; drinkema: ema je drinko.

3. Verba ĈE faras el sia FE aŭ adverbon: bonfarti: bone farti ; aŭ (predikatan) adjektivon: ruĝigi: igi ruĝa; ŝtatigi: igi ŝtata.

Ĉi tiu fenomeno, nomata vortefiko, okazas same ĉe radikoj, sufiksoj kaj finaĵoj. Finaĵo a (adjektiva ĈE), se ĝi ne estas pleonasma, substantivigas sian FE: skriba estas skribo-a (rilata al skribo), ama estas amo-a, rilata al amo. Finaĵo i (verba ĈE) adverbiĝas: marteli: martele i: agi martele.

Ŝajnaj kontraŭdiroj estiĝas ĝuste per ĉi tiu okaza memstareco de la finaĵoj (v. Interelementa Rilato)

Krom la supre skizita rekta vortefiko, (iranta de dekstre al maldekstre) ekzistas ankaŭ vortefiko inversa (de maldekstre al dekstre). Ekzemple en la vorto miljaro la vorto mil postulas post si pluralon. Per tio evidentiĝas ke la finaĵo o ne povas rilati sole al la elemento jar, sed nur al ambaŭ elementoj (mil kaj jar) kune. La analizo do estos (mil jar)o aŭ ĉar mil nepre pluraligas, (mil jaroj)o: tempo de mil jaroj.

Same: en senforta la prepozicio sen postulas post si substantivon. Ĝi do memstarigas la finaĵon a, substantivigas la adjektivan radikon fort (sen forto)a. La analizo de grandkuraĝa (ĉar adjektivo postulas post si substantivon) estos (granda kuraĝo)a: karakterizita de granda kuraĝo.

La analizo de la kunmetitaj vortoj okazas tiel, ke unue ni provas la analizon laŭ la tri vortefik-reguloj (1, 2, aŭ 3). Se tiel ni ne havas senchavan rezulton, ni memstarigas la finaĵon, kaj rilatigas la du antaŭajn radikojn inter si, kiel duoblajn flankelementojn. Ĉe tio ni esploras ankaŭ, ĉu ne ekzistas inversa vortefiko.

KALOCSAY

Noto de M.C. Butler. Mi ne konsentas la malpermeson uzi la formojn «belknabino», «bluokulo». Ili ŝajnas al mi tute bonaj.

Vastan pritrakton pri la Vortkunmeto oni trovos en mia Lingvo, Stilo, Formo (1932).

v. Vortfarado, Kategorisufiksoj.

Ofteco de afiksoj kaj prefiksoj uzataj prepozicioj en la «Originala Verkaro» de Z., en la «E-historio de E» de Privat (P) kaj en la «Hura» de Baghy (B).

	Z	‱	P	‱	B	‱
ad	2347	9325	335	6.033	705	4.998
it	2089	8.316	402	7.239	866	6.140
mal	2072	8.254	264	4.754	983	6969
ant	1986	7920	360	6.483	938	6.650
ig	1603	6.395	392	7.059	871	6.175
iĝ	1479	5.899	425	7.653	1170	8.295
ist	1255	5.006	402	7.239	416	2.949
ec	1015	4.048	220	3.962	555	3.934
el	971	3.873	81	1.458	141	1.000
ar	934	3.725	241	4.340	230	1.631
at	745	2.971	100	1.800	264	1.872
sen	666	2.656	56	1.008	328	2.325
inter	643	2.564	218	3.926	68	0.482
eg	553	2.205	33	0.594	201	1.425
ebl	547	2.181	112	2.017	266	1.886
al	526	2.098	96	1.728	179	1.269
ne	441	1.759	78	1.404	259	1.836
en	419	1.671	69	1.242	173	1.226
aĵ	366	1.459	120	2.161	374	2.651
re	342	1.364	63	1.134	371	2.630
int	322	1.284	112	2.017	348	2.467
an	269	1.073	97	1.746	193	1.368
ul	235	0.937	88	1.584	376	2.665
et	233	0.929	17	0.306	409	2.899
um	219	0.873	12	0.216	134	0.940
dis	208	0.829	105	1.898	44	0.312
ant	2114	0.814	8	0.145	48	0.340
ind	200	0.797	41	0.738	144	1.021
ism	189	0.754	43	0.774	37	0.262
uj	173	0.690	43	0.774	38	0.269
sub	165	0.658	52	0.936	79	0.560
trans	161	0.642	13	0.234	109	0.773
pri	153	0.610	22	0.396	176	1.248
kun	153	0.610	147	2.647	32	0.227
antaŭ	144	0.574	56	1.008	50	0.354
ek	117	0.466	32	0.571	364	2.381
in	96	0.382	41	0.738	1059	7.505
ej	82	0.327	133	2.395	155	1.099
kontraŭ	80	0.319	25	0.450	32	0.227
de	64	0.255	36	0.648	37	0.262
il	62	0.247	46	0.828	117	0.829
tra	60	0.239	8	0.144	22	0.155
ol	58	0.231	19	0.180	12	0.085
em	17	0.187	68	1.224	161	1,141
ĝis	43	0.171	7	0.126	18	0.127
ekster	43	0.771	6	0.824	37	0.262
super	36	0.144	9	0.162	27	0.191
ge	31	0.124.	17	0.306	88	0.624
on	27	0.108	8	0.144	48	0.340
anstataŭ	24	0.095	4	0.072	11	0.078
sur	24	0.095	4	0.072	23	0.163
post	20	0.080	72	1.296	61	0.432
obl	14	0.057	7	0.126	10	0.071
pri	12	0.048	1	0.018	11	0.078
taŭ	11	0.043	18	0.324	39	0.276
ĉirkaŭ	11	0.043	6	0.108	26	0.184
per	6	0.024	2	0.036	29	0.205
ĉe	5	0.020	9	0.162	23	0.163
id	4	0.016	3	0.054	33	0.234
eks	2	0.008	6	0.108	8	0.567
er	2	0.008	1	0.018	10	0.071
preter	1	0.004	4	0.072	11	0.078
io	1	0.004	1	0.018	0	-
malgraŭ	1	0.004	0	-	0	-
bo	1	0.004	1	0.018	32	0.227
ĉj	1	0.004	-	-	-	-
nj	1	0.004	-	-	-	-
op	1	0.004	0	-	4	0.028
aĉ	0	-	3	0.054	13	0.092
por	0	-	2	0.036	3	0.021