D
Da. Per ĝi oni apartigas certan kvanton en nedifinita (kvazaŭ senfina) nombro aŭ kvanto. Se la kvanto, el kiu oni apartigas, estas unu tuto, aŭ ĝi estas difinita (per si mem, aŭ per la artikolo, aŭ per posedaj, montraj pronomoj, aŭ per ĉiu, ĉiuj, aŭ per numeralo) oni devas uzi el, aŭ de.
Ekz. «du kaj duono da jaroj» (ĉar jaroj estas nedifinita, senfina nombro, «multe da panoj», «glaso da vino», «glaso da ruĝa vinoc», «trupo da soldatoj».
Sed: «duono de jaro», «kvarono de pano», (ĉar jaro, pano estas difinitaj unuoj), «la grupo de la kondamnitoj», «peco el tiu tero», «iom el lia mono», «kvarono de ok».
Specialaj esprimoj: «nubo da birdoj», «maro da mizero», «laĉo da koraletoj».
Krome, per da ni akcentas la kvanton, per de aŭ el la kvaliton. «Roto da soldatoj» emfazas la roton, «roto de soldatoj» emfazas la soldatojn. — KALOCSAY.
Dahl (dal) Einar (ps. Valo), svedo, instruisto en Uddevalla. Nask. 1 marto 1904 en Falun. E-isto de 1921. Estrarano de S Instr. EF. Prez. de Universala E Pacifista Ligo de 1931. Originalaĵoj kaj tradukaĵoj, multaj artikoloj.
Dalmau Delfi, kataluno, prof. de hispana, franca kaj angla lingvoj. Nask. 31 jul. 1891 en Figueres. Fondinto de Dalmau-Liceo en Barcelona, 1920, kun filioj en kvin aliaj urboj. Aŭtoro de du katalunaj romanoj. E-isto de 1909. Plurfoje komitatano kaj prez. de KEF. Fondinto de E movado en Bahia Blauca (Argentino). Kunlaborinto, red. de K. E-isto. Premiito kaj juĝantarano de la Floraj Ludoj. Kunlaboris al La Revuo, E, H, D E.
Dambe David, litovo, komercisto. Nask. en 1895 en Telŝiai. E-isto kaj SAT-ano de 1924. Kunlaboras al la SAT-organoj. Siajn rakontojn li ĉerpas el la nigrega vivo kaj sorto de la nigra raso. Kun granda lerto kaj observkapablo li pentras la vivon, animstaton kaj pensmanieron de la subpremitaj negroj, kiuj sopiras la iaman liberon. La rakontoj estas interesaj kaj la fakto, ke ili efikas per la forto de la realo, ne vualante la maljustojn de la «blanka kulturo», altigas iliajn literaturajn kvalitojn. — EMBA (SAT).
Dambrauskas Aleksandro, (Dombrovski, ps. A. Jakstas), litovo, prelato, prof. Nask. 26 aŭg 1860 en Kuroniai. Ekzilita 1889–95 de la rusa cara registaro, ĉar li malpermesis al katolikaj lernantoj obei ordonon pri vizitado de rus-ortodoksa preĝejo. De 1907 prez. de katolika libroeldona societo kaj red. de diversaj revuoj. Multaj verkoj en lingvoj litova, pola, rusa, latina kaj E. Kiel studento en la Petrograda Pastra Akademio en 1887 li eksciis pri la apero de E kaj tuj skribis al Z poŝtkarton kun promeso tuj lerni E-n. Semajnon post la ricevo de la unua libro li skribis al Z sian unuan poŝtkarton en E (sen eraroj). L.K. Estis prez. de LEA, dir. de IKA por L-ujo, redaktoro de L Stelo. Verkis la unuan L lernolibron, 1890, Tilsit. Multaj artikoloj en diversaj E gazetoj. Verkis: du matematikajn libretojn, 1905 kaj 1906; Versaĵareto, 1905, 29 p.; Malgrandaj pensoj pri grandaj demandoj, 215 p. Kunlaboranto de Litova Almanako, 1923.
Damen Henri, nederlandano, komercisto. Nask. 29 majo 1892 en ’s Hertogenbosch. E-isto de 1908. Prez. de NKEL kaj red. de N Katoliko 1912–16 kaj 1930–31.
Dancu, Marionetoj. Originala novelaro de J. Baghy. 1927, 176 p. «La samaj kvalitoj, kiuj distingas lin kiel poeton, montras sin klare ankaŭ ĉi tie: profunda sento, sincera korektremo kaj plenkora homa komprenemo por la elpuŝitoj de l’ vivo, aparta inklino por la filozofia profundigo de l’ temoj, penetra kaj tial ofte pesimisma vidmaniero, kolora kaj sukoŝvela, tamen konciza kaj rapida lingvo.» (K. Bodó, Hungara Heroldo, febr. 1928.)
Dandová Ludmila, ĉeĥoslovakino, fotografistino en Praha. E-istino de 1914, laboras precipe en katolikaj rondoj, redaktas la bultenon Informilo.
Dansk Esperanto-Blad. Organo de CDEL, fondita en 1928; formato 23×17 cm. Red. M. Palsberg.
Danubo. 1. Organo de la rumanaj kaj bulgaraj E-istoj. Bucureŝti. Red. D-ro. Robin. Nur skribita en E. Ĝi estis la kunigo de Lumo kaj Rumana E-isto, 1-a jaro okt. 1910- aŭg sept. 1911–11 kajeroj (12 n-roj) 11×IV+360 p.; 2-a jaro dec. 1911- julio 1912–6 kajeroj, (7 n-roj.) 6×IV.+200 p. 24×16. Krom propagando, kroniko, organizaj kaj lingvaj demandoj D. enhavis modetajn proz- kaj literaturaĵojn. — 2. De majo-junio 1931 aperis ankaŭ D monata gazeto por org. kaj prop. eld. ES «Solidareco», Red. D. Ivanov. 3 kaj po 8 p. 24×16. P. TARNOW.
Danujo. Jam antaŭ 1850 du danoj, la fama lingvisto Rasmus Rask kaj la komedi-verkisto Thomas Overskou sendepende unu de la alia sin okupis pri konstruado de artefarita lingvo. Sed la ĝenerala publiko ne konatiĝis kun tiu demando antaŭ ol Volapük eniris en Danlandon 1886 kaj post malmultaj jaroj malaperis.
La unua dana lernolibro de E, verkita de Christian Nielsen aperis en Flensburg 1890. Verŝajne nur tre malmultaj adeptoj de E troviĝis en Danlando antaŭ la apero de vortaro kaj lernolibro de Fr. Skeet-Giörling (1904), «la patro de la dana E movado». Li faris siajn unuajn kursojn en Aalborg ĉirkaŭ 1904, sed poste li transloĝiĝis al Kopenhago, kie li daŭrigis sian laboron kun granda sukceso.
La konata lingvisto, prof. Otto Jespersen (aŭtoro de la lingvoprojekto «Novial») varme interesiĝis pri E kaj publikigis longan rekomendan artikolon pri ĝi en la multe legata revuo «Tilskueren» (1905). Samtempe alia fama lingvisto prof. Vilhelm Thomsen verkis kaj eldonis broŝuron pri «la komuna lingvo de la scienco.»
Fine en 1906 fondiĝis la unua E grupo dana, «E-ist-foreningen», kies unua prez. estis magistro Holger Wiehe kaj ĝia sekr. f-ino Gunvar Monster. Post unu jaro tiu grupo ekeldonis la unuan danan E gazeton E-Bladet: Helpa Lingvo, kiun redaktis Wiehe. Fervoraj E-istoj faris paroladojn pri la nova lingvo, precipe Skeel-Giörling kaj Monster.
En 1907 la plej granda Kopenhaga gazeto «Politiken» ekinteresiĝis pri E kaj aranĝis kursojn kun 350 kursanoj. Skeet-Giörling instruis ilin. Ankaŭ en Kristana Unuiĝo por junuloj en Kopenhago li aranĝis kursojn. Post tiuj kursoj fondiĝis E grupo por junuloj, kies prez. fariĝis Svend Rehling. En laboristaj rondoj gvidis Leo Abraham kursojn kaj fondis poste grupon. Tiuj du grupoj ne vivis longe.
Ankaŭ ekster Kopenhago la E movado ekfloris. En Odder kaj Brönderslev okazis kursoj, kaj en Randers kaj Faaborg fondiĝis kluboj. Plej vigle laboris la klubo en Odense, kie N.C. Carlsen faris gravan propagandon. En la tiea komerca lernejo oni komencis instrui E-n. Baldaŭ sekvis la seminario en Odense. La klubo en Odense fondiĝis 1907, 1910 fondiĝis la laborista klubo. En Kopenhago Bendix, P. Borberg, f-ino Monster kaj Skeel-Giörling faris la plej grandan laboron. Bendix instruis i.a. E-n en kurso de 300 telefonistinoj. En jan. 1908 fondiĝis laŭ instigo de f-ino Sehroder Centra Dana E-ista Ligo (CDEL). 1909 fondiĝis «Aaiborg EK» (prez E Friis), «EK de Vejle» (M. Packness), «Randers EK» serĝento Rasmussen) «Konversacia Klubo de Aarhus» (Chr. Heilskov) kaj en 1910 «ES de Esbjerg.» La unua jarkunveno de danaj E-istoj okazis en Aarhus 1909. Poste en Kopenhago 1910, Odense 1911, Vejle 1912, Aarhus 1913, Horsens 1914, Odense 1915, Kopenhago 1916, Kolding 1919, Grenaa 1925, Sönderborg 1927, Odense 1928, Holbak 1929, Kopenhago 1930, Odense 1931, Aarhus 1932, Odense 1933.