— Так,— кіўнуў Нібэ, які час ад часу выбягаў на калідор, каб пераканацца, што ніхто не зловіць яго са шклянкай віна, якую прапанаваў Гурн.— Я шмат разоў дамагаўся, каб мяне павысілі, у маёй асабовай справе ёсць тры лісты дэпутатаў ад апазіцыі. Дык вось, уявіце сабе, на тым тыдні мяне выклікалі ў міністэрства юстыцыі і паведамілі, што маёй асобай цікавіцца нейкае пасольства, мяне спыталі, ці хачу я, каб мяне павысілі, я не адмовіўся. У выніку я апынуўся ў Парыжы.
Гурн ківаў галавою.
— А адкуль грошы? — спытаў ён.
— Учора ўвечары на вуліцы да мяне падышла пані,— пачаў тлумачыць ахоўнік.— «Гэта вы Нібэ?» — пытаецца. Адказваю: «Так...» Ну, пагаварылі. Яна дачакалася, калі побач не будзе людзей, і паклала мне ў руку грошы, даволі вялікі стос банкаўскіх білетаў, сказала, калі я выканаю ўсё, як яна загадала, то дасць яшчэ грошай...
Покуль ахоўнік Нібэ расказваў, Гурн уважліва яго разглядаў: тоўстыя вусны, вузкі лоб сведчылі, што ахоўнік часцей глядзеў на зямлю, чым на неба. Гурн вырашыў адразу ж перайсці да справы.
— Слухай, мне тут абрыдла сядзець! — фамільярна сказаў ён і паклаў руку ахоўніку на плячо.
Той спалохана глянуў на Гурна.
— Зразумела. Што ж тут зробіш? Але з цягам часу ўсё неяк уладкуецца.
— Само па сабе нічога не ўладкоўваецца, дзеля гэтага трэба паклапаціцца. Вось ты і паклапоцішся. Зразумела,— пераконваў Гурн,— кожная праца павінна аплачвацца. I нельга, каб з-за ўцёкаў зняволенага ахоўнік страціў сваё месца.
— Гэта так,— пагадзіўся Нібэ.
— Не хвалюйся, Нібэ, памылкі мы не зробім, але давай пагаворым сур’ёзна. Калі ты сустракаешся зноў з тою пані, што дала табе грошы?
Павагаўшыся, ахоўнік адказаў:
— Мы дамовіліся ў адзінаццаць.
— Вось і цудоўна. Перадай ёй, каб яна прынесла дзесяць тысяч франкаў.
— Дзесяць тысяч? — перапытаў ашаломлены ахоўнік.
— Дзесяць тысяч,— пацвердзіў Гурн.— Да раніцы! З іх паўтары тысячы для мяне — заўтра ўвечары я адсюль знікну.
Ахоўнік Нібэ вагаўся:
— А калі мяне выкрыюць?
— Не бяры да галавы,— адказаў Гурн.— Усё будзе выглядаць, як звычайны недагляд.— Гурн заўважыў, што Нібэ ўсё яшчэ вагаецца, і прапанаваў: — Паслухай, табе дадуць яшчэ пяць тысяч франкаў. Калі што, ты зможаш уцячы ў Англію.
— У мяне жонка і двое дзяцей.
— Вядома, разам з сям’ёю.
— Але мне патрэбны гарантыі.
— Гарантыі атрымаеш ад той пані. I перадай ёй вось гэта.— Гурн вырваў аркуш з нататніка і накрэсліў на ім колькі слоў.
— Магчыма, я пагаджуся.
— Ты павінен згадзіцца зараз,— адказаў Гурн.
Мужчыны глянулі адзін аднаму ў вочы. Ахоўнік збялеў і нарэшце вымавіў:
— Я згодны.
Раніцай 12 лістапада Гурн вяртаўся са штодзённага шпацыру ў сваю камеру. Ён правёў цяжкую ноч. Яго не пакідалі сумненні. Ці здолее ахоўнік распрацаваць план уцёкаў? З раніцы ён убачыў Нібэ. З-пад фрэнча той выцягнуў пакунак і перадаў яго Гурну.
— Схавайце гэта ў ложку!
Да паўдня Гурн так і не здолеў перамовіцца з Нібэ. Толькі на шпацыры зняволены і ахоўнік пагаварылі.
— Вось ужо трэці тыдзень,— пачаў тлумачыць Нібэ,— як у турме працуюць муляры, чалавек дваццаць. Побач з тваёй камерай сто дваццаць дзевятая камера, і ў ёй незакратаванае акно. Якраз праз гэтае акно муляры выбіраюцца на дах, які рамантуюць. Яны прыходзяць раніцай, адыходзяць у шэсць. Ахоўнік каля брамы іх ведае, але наўрад уважліва разглядае, і я спадзяюся, ты здолееш праскочыць з імі. У пакунку, што я прынёс табе,— рабочая вопратка, пераапранешся. Без дзесяці шэсць муляры ідуць па сходах у двор, без чвэрці шэсць я выпушчу цябе, і ты схаваешся за комінамі, а потым уцячэш разам з імі. Але не падыходзь да іх. У двары рабі выгляд, быццам даганяеш іх. Калі вартавы пачне зачыняць браму, крыкні яму: «Гэй, Марэн, ці не хочаш ты пакінуць мяне тут? Я ж не з тваіх кліентаў!» Або што-небудзь падобнае. Як апынешся за брамай, выблытвайся сам. У правую кішэню курткі я паклаў грошы, дзесяць стофранкавых білетаў, гэта менш, чым ты прасіў, але ў мяне не знайшлося дробных.
Гурн не пярэчыў.
— А якой гадзіне высветліцца, што я ўцёк? — спытаў ён.
— Зараз палічым. Уночы маё дзяжурства. Пакладзеш сваю вопратку на ложку так, каб здавалася, нібыта ляжыш ты. Няхай лічаць, што ты мяне перахітрыў... Мяне заменяць а пятай раніцы. Да восьмай гадзіны абходу не будзе, камеру адамкне мой напарнік. Але на той час ты будзеш ужо далёка!
XXVI
Загадкавае злачынства
Каб хоць трошкі болей пабыць са сваім бацькам, Элізабэт і Жак Далоны вырашылі яго правесці да вакзала ў Вер’еры, дзе ён мусіў сесці на цягнік, што ішоў у Парыж.