Фаўст
Давайце, дружа мой, з дарогі
Мы адпачнём на тым каменні,
Дзе ў пост галодны, пост убогі
Я кленчыў чыста ў задуменні,
З надзеяй верачы яму,
Маліўся, слёзна ўзносіў рукі,
Благаў, каб вызнаў нашы мукі
І адагнаў ад нас чуму.
Хвала натоўпу мне — дакор!
Бо сэрца кажа: тая слава,
Якою цешуся да гэтых пор,
Мне так дасталася без права.
Мой добры бацька праблукаў
Каля таемнасці натуры,
Свядома нішчыў дух пануры
І думак строй па-свойму ткаў;
Ён у кампаніі адэптаў
На чорнай кухні мудраваў
І ўедліва шукаў рэцэптаў,
Як спрэчнае з’яднаць у сплаў.
Лілея і залётнік — леў чырвоны,
Вянчаныя ў купелі тут,
Загнаныя ў агонь шалёны,
Для шлюбнай тайнасці шукалі кут.
І вось у фарбах дзіўных з’яў
З рэторты юная царыца
На пошасць выйшла падзівіцца.{18}
Тым часам люд сабе канаў.
І эліксірам тым пякельным мы
Сярод лугоў, сярод тутэйшых гор
Людзей лячылі ад чумы —
Але атрутай не спынілі мор.
І вось мяне, забойцу, славіць хор!
Вагнер
Нашто ўдавацца ў смутак і змартвенне?
Няўжо, выдатны муж, таго вам мала,
Што вы ў свой спрыт, які жыццё паслала,
Уклалі добрае сумленне?
Вы ў маладосці бацьку шанавалі —
Навошта ж катаваць сябе за гэта.
Цяпер, калі вы сутнасць распазналі,
Няхай вас іншая турбуе мэта.
Фаўст
Шчаслівы, хто не выракся надзеі
З балот маны зірнуць на свет!
Ад вечных бед шукаем панацэі,
Хоць дасягнуць не ўмеем блізкіх мэт.
Аднак гадзіну шчасця і дабра
Хай не азмрочыць недарэчны смутак!
Глядзі, ужо вячэрняя зара
Пазалаціла дахі хат і будак.
Дзень згас. Скаціўся з неба сонца скрыль,
Каб недзе там свяціць жыццёвым сілам.
Чаму, чаму не даў, гасподзь, мне крыл,
Каб мог ляцець я следам за свяцілам!
У вечных промнях радасных хвілін
Пабачыў бы ля ног я свет шырокі,
І ззянне гор, і ціхі змрок далін,
І ў срэбры й золаце аблокі.
І не спынілі б мой бунтарскі чын
Ні горы дзікія, ні змрок, ні скалы —
І вось ужо блакіт ласкавы
Марскую песціць далячынь…
Сышоў магутны бог з нябёс у край імглісты.
Мая мацнее прага, знішчыўшы жуду,—
Спяшаюся, каб піць прамень вячысты,
Пакінуў ноч і ў новы дзень іду,
У ззянні зор пад гоман хваль чароўных.
Як мара, мой прыгожы сон!
Але, на жаль,
На крылах плоцкіх чалавеку ўдаль
Плыць нельга з духамі на роўных.
Такі ўжо род наш чалавечы,
Што мы імкнёмся ўгору без прынук,
Калі над намі, знікнуўшы ў сінечы,
Рулады звонкія вядзе жаўрук,
Калі над стромымі гарамі
Арлы лунаюць і калі
Па-над палямі і марамі
Ляцяць у вырай жураўлі.
Вагнер
І я, бывае, ў роспач упадаю —
Але такіх дзівосных думак не прымаю.
Абрыдне лес і луг, мне з імі цяжка ўжыцца,
І не зайздросны мне ў палёце птах,
Затое ж як чаруе кніжная паліца —
Гартаць старонкі, корпацца ў тамах!
Зімовай ночы мала мне, калі шукаю,
І млосць такая ў целе, галаве;
А то стары пергамент раскапаю —
І літарка да літаркі плыве.
Фаўст
Адным парывам ты жывеш заўжды.
О, каб мне толькі той бяды!
Ах, дзве душы ў грудзях зацяты бой
Вядуць і варагуюць між сабой.
Адна ўсё млее ад пажады,
Трымаецца за свет зямны,
Другая больш імкнецца да прынады
З тых сфер, куды ідуць з труны.
Калі, о духі, ёсць вы, — ёсць і лад,
Калі між небам і зямлёй ляціце,
Прыйдзіце з залатых сваіх палат
І прэч мяне ў стракаты свет нясіце!
О, каб мой плашч быў падуладны чарам
І каб памчаў мяне ў нязнаны край,
Другой адзежыны не ўзяў бы дарам —
Не трэба мне і царскі гарнастай.
Вагнер
Не выклікай знаёмай чарады,
Што над зямлёй лунае ў пасмах чаду.
Са злымі духамі{19} не знойдзеш зладу —
Не знаеш сам, адкуль чакадь бяды:
Ці з поўначы — вятры сцюдзёнымі зубамі
Кусаюць нас, халодзяць нетры душ;
Ці то з усходу — ліжуць языкамі,
Нясуць людзям сухоты, смагу, суш;
Ці з поўдня — з перасмажаных пустынь
Дыхнуць спякотай, жарам і духотай;
Ці з захаду — нясуць імжу яны і стынь
І захінаюць неба шэрай слотай.
Такія духі гэтыя: на зовы,
На шкоду тут жа з’явяцца яны.
Хоць склад анёльскі іхняй мовы,
Аднак усе — адроддзе сатаны.
Але хадзем! Бо лёгкі змрок і мгла
Заткалі далячынь, і стома падпаўзла.
У берлагу нам толькі ноччу міла.
Чаго пасталі, што вас так здзівіла,
Чым вас уразіў морак надвячорны?