Pogłoski o - wkrótce legendarnym - zebraniu w Sztabie Głównym szybko docierają do opinii publicznej. Rząd powstaje w ciągu tygodnia. W wojsku dochodzi do kilkunastu spektakularnych dymisji. W referendum Polacy uchwalają zmianę konstytucji: prezydent wybierany jest od tej pory w głosowaniu powszechnym, ma też znacznie szersze kompetencje niż poprzednicy. Ku zaskoczeniu obserwatorów sceny politycznej pierwszą wyłonioną w ten sposób głową państwa jest 40-letni, bezpartyjny ekonomista, kojarzony głównie z depeeselizacją.
Francuski analityk pisze: „Znowu nas zaskoczyli. Kryzys prawie taki sam. Wojsko też. Nawet wybierają podobne rozwiązanie. Tylko im nie trzeba generała. Zdumiewający naród".
EPILOGI
W 1960 roku Rzeczpospolita Polska podpisuje traktaty rzymskie i staje się członkiem Wspólnot Europejskich. Dzięki reformom właśnie wychodzi z recesji. Po drugim rozszerzeniu (w 1973 roku) stanie się płatnikiem netto.
W październiku 1963 roku, w 150. rocznicę bitwy narodów, prezydenci Polski i Francji oraz kanclerz Niemiec uczestniczą w uroczystej mszy w katedrze w Lipsku. Podpisany następnie tzw. traktat trójstronny stanie się punktem wyjścia do - niełatwego i co kilka lat wstrząsanego burzliwymi kryzysami, niemniej wciąż kształtującego politykę europejską - sojuszu, czyli tzw. Trójkąta Lipskiego.
W 1964 roku Krzysztof Kamil Baczyński otrzymuje literacką Nagrodę Nobla.
W 1968 roku RP i PRL niemal równocześnie wstrząsają zamieszki i demonstracje studentów. Od tej pory intelektualiści z „Zachodu" zaczną się intensywniej przyglądać „Wschodowi": gdyby wszystko było tam naprawdę inne, to wydarzenia tego roku nie miałyby się prawa zdarzyć.
W 1971 roku RP i PRL nawiązują stosunki dyplomatyczne. Wrogość ustępuje miejsca nieufności. Lublin skazany jest na kredyty z Warszawy. Różnica w PSB per capita wynosi (mimo relatywnie lepszych ostatnio wyników gospodarczych PRL) 12:1.
Pojawiają się pierwsi stali korespondenci po obu stronach Wisły. Karierę robi Ryszarda Kapuścińskiego porównanie Lublina z Phenianem.
Kiedy w 1979 roku do PRL po raz pierwszy przyjeżdża Timothy Garton Ash, jest po prostu przerażony: „Tu naprawdę trudno z kimkolwiek porozmawiać, wyjąwszy akademików i studentów z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, na którym wszystko jest inne. Wisła stała się europejskim Rio Grandę, jakim nigdy nie była, a co najmniej w tym stopniu. Cała nadzieja w tym, że studenci i robotnicy, na których reżimowi najwyraźniej zależy, są młodzi i lepiej wykształceni niż poprzednie pokolenie".
W lecie 1980 roku na salę BHP w lubelskiej Fabryce Samochodów Małolitrażowych wchodzi elektryk Lech Łęsawa. Powstanie warszawskie - początek i symbol sukcesu Polski zachodniej - obchodzi go o tyle, że to zagadka - jak, mając mało, osiągnąć dużo, dzięki wyborowi właściwego czasu i miejsca. Łęsawa wiele na ten temat nie wie, coś mu opowiedzieli miejscowi studenci. Ale spróbuje.
Profesor Włodzimierz Borodziej (ur. w 1956 roku) jest historykiem, wykładowcą na Uniwersytecie Warszawskim, w latach 1999-2002 był jego prorektorem, Profesor wykładał także na niemieckich uczelniach: na Uniwersytecie Filipa w Marburgu (1994-1995), Uniwersytecie Technicznym w Dreźnie (2001-2002) i na Uniwersytecie Schillera w Jenie (2004-2005). Był również doradcą Szefa Kancelarii Sejmu (1991), dyrektorem Biura Stosunków Międzyparlamentarnych w Kancelarii Sejmu (1991 -1992) oraz dyrektorem generalnym Analiz Sejmowych (1992-1994). Ponadto Profesor jest przewodniczącym Rady Naukowej Centrum Badan Historycznych Polskiej Akademii Nauk oraz członkiem Rady Naukowej i jury konkursu historycznego KARTY (Warszawa). Profesor zasiada także w jury programu stypendialnego dla Europy Środkowo-Wschodniej ZEIT-Stiftung (Hamburg). Jest członkiem Rady Naukowej Ettersberg-Stiftung (Erfurt), kolegium wydawców Zeitschrift fur Ostmitteleuropaforschung (Marburg) i Jahrbuch fur Europaische Geschichte (Moguncja). W latach 1997-2007 był polskim współprzewodniczącym Polsko-Niemieckiej Komisji Podręcznikowej. Profesor Włodzimierz Borodziej jest wybitnym badaczem dziejów powszechnych oraz Polski XX wieku. Napisał wiele książek oraz artykułów na ten temat, m.in.: Terror i polityka. Policja niemiecka a polski ruch oporu w Generalnym Gubernatorstwie 1939-1944 (1985), Terror und Politik. Die deutsche Polizei und die polnische Widerstandsbewegung im Generalgouvernement 1939-1944 (Mainz 1999), Od Poczdamu do Szklarskiej Poręby Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1947 (Londyn 1990), Der Warschauer Aufstand 1944, (Frankfurt/Menem 2001), Stosunki polsko-niemieckie 1831-1848: Wiosna Ludów i okres ją poprzedzający (współredaktor Tadeusz Cegielski, 1981), Polska między Niemcami a Rosją. Studia ofiarowane Marianowi Wojciechowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, (współredaktor Paweł Wieczorkiewicz, 1997), Ofiary czy współwinni. Nazizm i sowietyzm (1997), Kompleks wypędzenia (współredaktor Artur Hajnicz, 1998), Niemcy w Polsce 1945-1950. Wybór dokumentów, t. I-III. Wstęp (s. 5-23, 37-105) i red. dokumentów (s. 109-374) w 1.1 (2000-2002), Polska i Niemcy w XX wieku. Wskazówki i materiały do nauczania historii (2001). Ponadto jest współautorem takich publikacji, jak: Polska Podziemna (1991), PRL w oczach Stasi, 1.1 (1995); t. II (1996), Polska i Niemcy Krótki przewodnik po historii sąsiedztwa (1999).
Janusz Kaliński
CO BY BYŁO, GDYBY POLSKA PRZYJĘŁA POMOC W RAMACH PLANU MARSHALLAW 1948 ROKU?
Powojenna odbudowa gospodarcza Europy Zachodniej powszechnie wiązana jest z funkcjonowaniem planu Marshalla. Plan pomocy Stanów Zjednoczonych Ameryki dla zniszczonej Europy ogłoszony został 5 czerwca 1947 roku przez amerykańskiego sekretarza stanu gen. George'a Marshalla podczas wystąpienia na Uniwersytecie Harvarda. Oficjalnym celem projektu było przyspieszenie powojennej odbudowy i podniesienie stopy życiowej ludności. Jednak istotny wpływ na stanowisko Amerykanów miała rozlewającą się w Europie fala niepokojów społecznych, wywołanych złą sytuacją ekonomiczną i trudnymi warunkami bytowymi. Wykorzystywały je partie komunistyczne Zachodu w propagandzie antykapitalistycznej i w celu umocnienia swoich pozycji politycznych. Narastało niebezpieczeństwo bezpośredniej ingerencji Związku Radzieckiego, którego wpływy po drugiej wojnie światowej sięgnęły linii Łaby. Dlatego też plan Marshalla należy traktować jako posunięcie administracji amerykańskiej paralelne do sformułowanej przez prezydenta Harry ego Trumana doktryny powstrzymania (containment), ostrzegającej Związek Radziecki przed rozszerzaniem wpływów komunistycznych. Zdecydowanemu stanowisku politycznemu Stanów Zjednoczonych towarzyszył zamiar rozwiązania podstawowych problemów ekonomicznych Europy.
Plan Marshalla zaproponowany został większości państw kontynentu, w tym znajdującym się od 1944 roku pod dominacją radziecką. Wyrażano przy tym nadzieję, że państwa Europy Wschodniej osłabią współpracę ekonomiczną z ZSRR na rzecz ogólnoeuropejskiej. Nacisk Kremla, dostrzegającego antykomunistyczne ostrze programu pomocowego, zmusił państwa bloku radzieckiego do odrzucenia amerykańskiej oferty. Polska, Albania, Bułgaria, Czechosłowacja, Rumunia i Węgry odmówiły udziału w konferencji paryskiej poświęconej przygotowaniom do przyjęcia oferty amerykańskiej. Dla Europy Środkowej oznaczało to utratę możliwości uzyskania amerykańskich środków pomocowych i silniejsze podporządkowanie polityce ZSRR. Odrzucenie planu Marshalla dobitnie świadczyło o narastaniu zimnej wojny, w której niemałą rolę odgrywała rywalizacja gospodarcza między Wschodem a Zachodem.