— Людзі, ратуйце!
З хаты раздаўся крык. Усе кінуліся ад дзвярэй і, спатыкаючыся на труп Сыроня, пачалі ламаць вокны і вылазіць праз іх.
Антэк Турак, трасучыся, быццам у ліхаманцы, ад злосці і страху, з шаберам у руцэ пад покрывам ночы выйшаў на двор.
У змроку ён выбраўся за вёску. Здалёк да яго даносіліся крыкі і воклічы. Ва ўсёй вёсцы заходзіліся сабакі. Колькі разоў прагучалі стрэлы.
Турак ішоў палямі і лясамі ў тым кірунку, у якім, як яму падавалася, быў Менск. Толькі апоўдні, пасля доўгіх блуканняў, ён трапіў у горад. Пайшоў да калегаў-блатных і ўсё распавёў ім. Яму далі гарэлкі і паклалі спаць.
Сыронь быў «ваенным» злодзеем. Да вайны ён працаваў пуцявым абходчыкам. У 1915 годзе яго паранілі на фронце. Пасля лячэння ён быў прызнаны непрыдатным да ваеннай службы. Сыронь вярнуўся ў Менск, дзе ў яго была жонка і трое дзяцей. Ён пачаў хадзіць па вёсках і купляць масла, яйкі, сыр, курэй. На гэтыя грошы яны з сям’ёй ледзь выжывалі.
Адзін селянін прапанаваў яму скрасці суседаву карову і адвесці яе сваякам, на іншы бок горада. Сыронь, карыстаючыся яго інфармацыяй і дапамогай, усё зрабіў. Падвярнулася яшчэ некалькі такіх выпадкаў, і Сыронь стаў абротнікам. І цяпер ён загінуў ад рук тых, хто сам ахвотна купляе крадзеную скаціну і рэчы, «каб танней», і ахвотна «здае» злодзеям суседзяў, асабліва калі з гэтага ім самім будзе нейкая выгада.
Злодзеі ўзрушыліся смерцю Сыроня. Бэсцілі Турка, што пайшлі без зброі. «Да гадаў без рулі нават па курэй не сунься!»
Жонцы Сыроня сказалі паведаміць у паліцыю, што ейнага мужа, перакупшчыка, які хадзіў па вёсках, забілі. Нават вызначылі назву вёскі. Жанчына, у жахлівай роспачы, так і зрабіла. Паліцыі ўдалося высветліць, што насамрэч у той вечар у вёсцы забілі злодзея, так сцвярджалі сяляне, які трапіўся на гарачым учынку. Але доказаў гэтага не было.
Ані зладзейскіх прыладаў, ані слядоў крадзяжу. Труп Сыроня знайшлі ў вялікай кучы гною на полі. На целе не было адзежы і ботаў. Не знайшлі таксама ані ягоных дакументаў, ані гадзінніка. Паліцыя склала пратакол, які выправіўся ў службовае падарожжа. Цела мужа забрала жонка і пахавала яго на Залатагорскіх могілках.
Злодзеі сур’ёзна паклапацілася пра сям’ю Сыроня. Дапамаглі ім адкрыць крамку ля Белацаркоўнай вуліцы. Іх лёсам цікавіліся і доўга пасля.
Антэк Турак прысягнуў адпомсціць сялянам: «Я ім вёску чырвоным пафарбую! Убачыце! Не дарую!»
І насамрэч праз месяц, у адну з цёмных восеньскіх начэй, згарэла амаль уся вёска. І гэта паўтаралася потым ледзь не штогод.
Увосень таго года для злодзеяў Менска-Літоўскага пачалася чорная паласа. Яны трапляліся на работах, трапляліся без работы. Некаторыя — старыя ваўкі — адбіліся ад горада. Іншыя змянялі маліны. Уладкоўваліся ў фраераў. Наогул працавалі асцярожна і чакалі.
Федзя Гусар — разбойнік, які арганізаваў гранду на ўладальніка фабрыкі малочных прадуктаў, — хварэў. У яго страшна балела нага, прабітая куляй падчас уцёкаў са Смаленска. Ён хадзіў з кійком, але пераважна сядзеў на маліне ў фраераў. Яго размясціў там Ігнат Кулікоўскі. Федзю шукалі следчыя некалькіх гарадоў. Ён ведаў пра гэта і намагаўся днём у горадзе не паказвацца.
Маліна ягоная была на Ніжняй Ляхаўцы. Ён жыў у сям’і чыгуначніка, які амаль заўжды быў у раз’ездах. Кватэрай займалася ягоная жонка, ужо немаладая і хітрая кабеціна. У яе было тры дачкі. Старэйшая працавала прадавачкай у галантарэйнай краме. Дзве малодшыя — якім было ўжо па дваццаць — нудзіліся дома. Гусар пачаў заляцацца да малодшай, Зіны, якая яму падабалася. Дзяўчына какетнічала з ім, фліртавала, але на гэтым усё і заканчвалася. Яна лічыла яго магчымым кандыдатам у мужы, таму, хоць і была лёгкадаступнай, але з Федзем трымала дыстанцыю, спрытна спыняючы яго залёты.
Гусару гэтага было мала. Ён быў гарачага тэмпераменту, таму знайшоў сабе дзяўчынку, якая пераходзіла ў блатных з рук у рукі ў адпаведнасці з іх кароткімі, але яркімі кар’ерамі. Яе звалі Ліся — скарочана ад Альжбеты, але хутчэй таксама ад яе манеры паводзіцца: мяккай, ціхай, памаўзлівай, дапытлівай. Ліся пачала ўсё часцей наведваць Федзю і ўрэшце пасялілася з ім.
Зіну агарнуў шал, асабліва калі яна заўважыла, што Гусар купляе сваёй кралі розныя апраткі-аладкі. Яна паскардзілася мамусі на двудушнага кавалера, які дурыў ёй галаву, а цяпер жыве з іншай. Мамуся пачала практычна даследаваць справу: