— Ты?! — вырвалася.
— Як бачыш, — Ганэлька ўзяла Перуновіча пад руку. — Не здзіўляйся. Ты ж можаш быць сярод нас, у нашым горадзе? Можаш. Таму і мне няцяжка зазірнуць да вас. Ты што, не рады?
— Нечакана.
— Прабач, што ўбіваюся ў твае планы, але вяртайся дамоў. Сябар не прыйдзе.
— Чаму? — Антак недаверліва зірнуў на дзяўчыну.
— Збіты машынай на пешаходным пераходзе.
— Так не жартуюць!
— Кажу праўду. Паглядзі, як чарнее пунсовы бутон ружы сярод васількоў. Сябра ж твайго звалі Васіль?
— Так.
— Вось, а ты не верыш.
— Але чаму? Навошта?
— У ягонай Кнізе лёсу пастаўлена кропка. І дзякаваць Богу, што кропка, а не шматкроп’е. Інакш сёння для цябе, Антак, адбылося б непапраўнае.
— Нейкая дурнота.
— Дарэмна так гаворыш. Ты павінен давяраць мне.
— Слухай, — Перуновіч спыніўся, — ну растлумач, дай зразумець, дзеля чаго вы існуяце? Навошта вам горад у нябёсах? Павінен жа ў гэтым быць нейкі здаровы лагічны сэнс!
— Ты выглядаеш спалоханым.
— Не адгаворвайся і не адыходзь ад тэмы. Прашу цябе, Ганэлька, растлумач: наво¬шта мне ведаць пра вас? Я хачу быць звычайным, такім жа, як усе людзі, што навокал. Ну, вунь, як той хлопец з тортам, ці той, што цалуе дзяўчыну.
— Прывыклі вы, зямныя людзі, каб усё падпарадкоўвалася логіцы, вашай логіцы. Толькі ж у свеце, сусвеце існуюць мільярды акалічнасцяў таго, што не падпарадкоўваецца ўмоўнасцям законаў, створаных вамі законаў. Таму і хапаецеся вы за матэрыялізм і дыялектыку.
— Я пытаюся не пра тое, Г анэлька, — Перуновіч умольна зазірае ў вочы дзяўчыне.
— Добра. Няхай будзе сказанае мною ў межах даступнай вам логікі. Цябе, Антак, моцна любіць твая родзічка. Яе далоні над табою, ейны дух дабрыні ды сардэчнасці, апякунства з табою. Любоў бабулі непамерна большая за любоў мацярок. Павер, гэта аксіёма. Так вы любіце гаварыць.
Яны ўжо няспешна ішлі паўз Свіслач. Цёмная масляністая вада рэчкі гайдала на хвалях лянівых качак. А каля пераходнага моста бомж без узросту адмываў з пустых бутэлек наклейкі-этыкеткі. Каля яго ног месцілася вялізная торба пляшак. Яшчэ, відаць, неадмытых, заэтыкетчаных.
— Вось і ў яго мелася права выбару, — Ганэлька затрымала позірк на бамжы. — Але слабы чалавек па сваёй натуры. Вельмі ж слабы. Ён, Алесь Аляксандравіч, былы партыец, функцыянер. Раней, ну, ты ведаеш, пра які час кажу, пры службовай машыне быў, з сакратаркай у прыёмнай, нямецкія гарнітуры насіў, абуваў чэшскія туфлі. Хадзіў жа, не адчуваючы пад сабою зямлі, а як глядзеў на вакольных, — Г анэлька сцепанула плячыма. — Яму здавалася, што ўсе людзі, якія атуляюць яго, — чарвякі на кучы гною, а ён, Алесь Аляксандравіч, — Бог, уладар свету. Не любім мы, жыхары горада ў нябёсах (так нас ты ахрысціў), хоць мы ўсё ж з краіны Продкаў, такіх як ён. Але, гэта да слова. Значыцца: змянілася сістэма. І толькі ў гэтым партыец убачыў прычыну свайго падзення. Маўляў, таму кінула яго жонка, а сын выжыў з кватэры, унук спаліў пашпарт, адракліся людзі, што служылі побач. Ён так і не зразумеў прычыны падзення. Да яго не дайшло ды і не дойдзе сапраўднасць таго, што адбылося. Але дзіўнае і страшнае ва ўсёй абмаляванай сітуацыі іншае — Алесь Аляксандравіч зжыўся з ёю, упадабаў сваё цяперашняе жыццё. І да сябе падобных ён адносіцца гэтак жа, як і раней. Яны — мухі, а ён — начны кажан.
Бомж быццам пачуў размову. Адарваўся ад клопатнага занятку, выпрастаўся, выцер мокрыя рукі аб бясколерныя нагавіцы і ўпячатаў позірк у Ганэльку з Антакам. Хваля зледзянелага паветра патыхнула ў іх твары.
— Неабгрунтавана. Калос на гліняных нагах, — выдыхнуў хлопец.
— Не зразумела. Ты пра што?
— Пра твайго Алеся Аляксандравіча, бамжа.
— Вой, я ж забылася, з кім гавару, — Ганэлька прыпынілася. — Табе патрэбны аргументы. Важкія, неабвержныя. Але ж і наша краіна Продкаў не мае аргументаванага вытлумачэння. Гэта існуе. Вось аргумент: ты бачыш краіну сваімі вачамі. Гуляеш па нашым горадзе разам са мною.
— А мо, я хворы? І тое, пра што гаворым, —толькі ў маім уяўленні? Ты — міраж, выбрык майго розуму.
— Перастань.
— Сама падумай: хто паверыць у байку пра горад у нябёсах, тваю краіну Продкаў, нават у тое, што ты сама — не выдумка вар’ята.
— Гэта іх праблемы. Навошта некаму даказваць відавочнае.
— Ага, я забыў — на расійскім тэлебачанні ёсць перадача «Відавочнае — неверагоднае».
— Вось-вось, ужо бліжэй да сутнасці. Прыгадай яшчэ пра мабільныя тэлефоны, нябачныя радыёхвалі...
— Не змешвай проса з макам, — Антак пачаў злавацца.
— Табе патрэбна матывацыя, вытлумачэнне ўсяму, з чым давялося сутыкнуцца, — Ганэлька пасміхнулася. — Бедны ты мой хлопчык.
— Паслухай, адчуваю, куды павернеш гаворку. Пра Бога не трэба. Ёсць тэмы і рэчы, якія не патрабуюць тлумачэння і доказу.
— Так. Бачыш, які ты разумны. Навучыся давяраць самому сабе.
Тым надвячоркам Антак з Ганэлькай доўга гулялі каля Свіслачы. Душу хлопца агарнулі незразумелы спакой і ўтульнасць. Яму было добра і проста побач з жыхаркай краіны Продкаў. Антак нават забыўся на трагедыю сябра-аднавяскоўца Васіля, не турбаваў яго і лёс разгульнай Танькі з ненароджаным пакуль нашчадкам.
— Вось госць, дык госць, — быццам праз ватную коўдру ўлавіў Антак голас Светкі. — На імгненне затрымалася на кухні, а ён ужо вуха цісне. Мо падушку прынесці?
— Не трэба. Я нават і не задрамаў, — пачаў апраўдвацца хлопец. — На хвіліну прыплюшчыў павекі ды паглыбіўся ва ўспаміны. А ў цябе пасля вуліцы ўтульна і цёпла.
— Ну-ну.
— Умееш ты, Літоўка, быць гаспадыняй.
— Нягож, толькі гэтым і займаюся, — Светка паставіла на часопісны столік паднос з карэльскай бярозы, запоўнены сподачкамі з бутэрбродамі, разеткамі з сочывам і статнай пляшкай каньяку.
— Нядрэнна, — акінуўшы позіркам пачастунак, зазначыў Антак, — па-праўдзе, я разлічваў (і то ў лепшым выпадку) на філіжанку гарбаты. А тут, не раўнуючы, царскі стол.
— Хопіць выдурняцца. Калі б хто быў старонні, то і сапраўды падумаў бы, што я — скнара, якіх і не знойдзеш у нашай сталіцы. А беларусы ж — народ гасцінны.
— Якая ты беларуска? Зірні ў люстэрка. Працэнтаў на семдзесят у цябе татарскай крыві, а ўсё туды ж — у беларусы.
— Свінтух ты, хлопча. Не паважаеш мяне, то хоць да ўзросту стаўся належна, — Светка гулліва надзьмула вусны. — Знайшоўся мне беларус. Хто-хто, а ты каля нашага народа і блізка не ляжаў.
— Ага, давай яшчэ пасварымся, нацыяналістачка мая.
— Не абражай. Навучыся ўрэшце адрозніваць паняцці «нацыяналізм» і «патрыятызм». Не ведаю, якія ты газеты чытаеш...
— Тыя, даражэнькая, у якіх сцвярджаецца, што беларусы — малады народ, маладая гістарычная з’ява.
— Вой, слухай, у цябе тэмпературы няма? Беларускі народ, наш народ, мае тысячагадовыя традыцыі, свой генафонд і антрапалогію, мову, свой уклад жыцця. Сваё адзенне, абутак, нават прычоскі, тып жылля, посуд, свае нацыянальныя традыцыі, паданні...
— Усё, усё — супакойся, — ушчаміўся ў Светчын маналог Антак. — Проста ведаю, чым цябе зачапіць. Не даводзь прапісныя ісціны. Мяне не трэба пераконваць у адметнасці нашага народа.
— Чаму ж тады мелеш лухту пра малады этнас?
— Не я мялю, даражэнькая, а нашы блізкія суседзі з усходу і захаду.
— Гэта іхнія праблемы.
— Памыляешся, Літоўка, не столькі іхнія, колькі нашыя. Не ўсе ж такія дасведчаныя, як ты. Ёсць жа людзі, якія вераць любому друкаванаму слову, не важна, адкуль яно зыходзіць.
— Ім дастаткова распавесці пра Вялікае княства Літоўскае, пра ліцвінаў, пра падзел Рэчы Паспалітай...
— Завялася. Вось заўтра і пачынай адукацыйную працу, тым больш, што ты, Светка, і прозвішча маеш адпаведнае. Распавядзі народу пра былую дзяржаўнасць ВКЛ, пра час, як княства было захоплена суседзямі ў 1795 годзе. Не памыляюся я, дарэчы?