— Усё-ткі, па совісці сказаць, упусціў ты, Коля, зайца, — сказаў дзядзька Іван, са смакам выдыхаючы з грудзей дым папяросы.
Бачачы, што цяпер, як і перш, ён не папікае мяне, а проста не можа астыць ад паляўнічага азарту, які заўсягды змушае абсмоктваць з усіх бакоў няўдачу, я таксама нацэліўся на жарт.
— Ды з гэтай бярданкі толькі на мышэй і паляваць! — Я паказаў ствалом на мышыныя сляды.
— Го! Я з яе такіх дзікоў валіў — пудоў на пятнаццаць. З першага маху.
— Ну-ну!.. — таўхнуў яго локцем Сцяпан Кузьміч.— Не разганяйся дужа... Помніш, як цябе кабан уссадзіў на карак і пранёс метраў сто. Во, глядзі, Коля, — паказаў на шыі ў дзядзькі Івана бледна-шызыя палоскі, — што ад сучча засталося.
Дзядзька Іван утуліў у каўнер галаву.
— А табе хоць і ракету дай, дык ты не ўпалюеш нават здохлага вераб’я.
У іх, я прымеціў раней яшчэ, з любой нагоды разгаралася перапалка — нязлосная, без абраз, проста, мабыць, кожны меў сваю цвёрдую думку на адну і тую ж з’яву ці прадмет, што зацятаю супярэчлівасцю наўрад ці можна было назваць.
— Я, каб мая воля, не толькі ракеты, а і ружжы забараніў бы. — Сцяпан Кузьміч увогуле быў чалавек негаваркі, але норавам круты і таму збоку мог здацца жорсткім, хаця ў сутнасці меў душу мяккую і тонкую. Я, канечне, мог адно меркаваць так, а дзядзька Іван, пэўна ж, ведаў яго і таму вельмі не заядаўся. Больш таго, праз нейкі час, надзіва мне, яны прыйшлі да згоды, мусіць, вельмі рэдкай, а можа, і першай увогуле, і лаялі не адзін аднаго, а некага трэцяга. З усяго іх крыку я зразумеў тое, што яны разносілі ўшчэнт «буржуяў, етых дурняў набітых, якія робяць ракеты, акурат бліны пякуць...».
Рахунак з вайною ў дзядзькі Івана асаблівы: прайшоўшы яе ад пачатку да канца (партызаніў на Прапойшчыне, потым у 43-м іх атрад уліўся ў 362-ю дывізію генерала Далматава) і застаўшыся жывым, што само па сабе было ўжо вялікім шчасцем, ён, аднак, шчаслівым сябе не лічыў: лёгка паранены, аказаўся пустым — без галоўнага мужчынскага козыра. Пакутаваў ад гэтага шмат, надта ў маладыя гады, і дасюль жыве бабылём, гэтакі чырванашчокі жылісты краж. І таму зазвычай, калі размова заходзіла пра вайну (апошнім часам гэта здаралася часта), ён сціскаў кулакі, аж кіпелі вочы, і на вуснах выступала сінька; у такія хвіліны падобны да вар’ята, ён, здавалася, быў раззлаваны на ўвесь свет. «Ракет настаўлялі па ўсёй Еўропе, ліха іх!..— ён глушыў паветра сваім ёмкім кулаком, быццам трушчыў усё ненавіснае яму. — Хай у мяне дзяцей няма. А ў каго дзеці, па совісці сказаць?!»
Я, прыпёршыся да сасніны, моўчкі слухаў дзядзьку Івана, і такой жахлівай недарэчнасцю, самай бяздарнай чалавечаю дурасцю здаваўся мне тут (сярод блакітнай, чыстай белізны, тоненька-шклянога, празрыстага паветра, у якім нерухома застылі галіны сосен) факт, што ёсць на зямлі цывілізаваныя, жалезна-бяскроўныя дыназаўры, якія ў сіле не толькі спляжыць на попел зямлю, а і мяне сцерці ў парашок, мяне, зусім маладога, што так мала пабачыў і паспытаў красы, што яшчэ толькі саспеў для самааддачы.
— Глядзіце!.. — раптам крыкнуў я, убачыўшы, як дарогу перабег заяц. Усе хапіліся за стрэльбы, ды дзе там: густы аснежаны сасоннік дбайна, з яхіднай надзейнасцю схаваў шарака, гэтага, мабыць, адмысловага «стаера», які намнога апярэдзіў не менш адмысловага ганчака — Босы падаваў рэдкі і слабы за далёкасцю голас.
— Чорт, зноў прамаргалі! — прахрыпеў дзядзька Іван і з сілаю кінуў у снег недакурак. Твар у Сцяпана Кузьміча быў надзіва спакойны.
Босы, аб’інелы, з вываленай набок лапаткаю языка, бліснуў ад нас далей, чымся заяц, — браў напярэймы.
— Ну, цяпер заяц, халера, можа саўсім збіцца з круга і сабаку звесці на край свету, — заклапочана сказаў Сцяпан Кузьміч. — Босы не кіне яго, у ноч пойдзе...
— Давай усё-ткі разбяжымся, — сказаў дзядзька Іван. — Можа, яшчэ перахвацім.
Я, задраўшы галаву, чамусьці аглянуўся на бакі, шукаў маленькіх, трапяткіх, як прапелер, каралькоў, ці што, і пагробся ў глыб лесу, з нематы якога, здавалася, глядзеў нейчы дакорлівы позірк і веяла халоднай, цвярозаю разважлівасцю, якой, мабыць, не ўсім хапае ў свеце.
Сабака наш і праўда прапаў. Недзе пад абед чуўся брэх, але Сцяпан Кузьміч сказаў, што гэта — не Босы, і я здзівіўся, як тонка ён розніць галасы сабак; а неўзабаве рэха прынесла і стрэл, які пацвярджаў, што ў лесе яшчэ нехта палюе.
Дахаты вярталіся свежай саннай каляінаю. Сцяпан Кузьміч час ад часу прыпыняўся, калупаў наском валёнка снег між канаўкамі ад палазоў, незразумела бурчаў пад нос; пераламваў ружжо, з якога яшчэ раней дастаў патроны, трубіў у ствалы: зваў Босага.