— А-а!.. — глуха выдыхнуў Том.
— Яны ўсіх напускаюць на нас. Так людзі кажуць. Усіх лінчавальнікаў з камітэта пільнасці і валанцёраў. Шукаюць таго чалавека.
— А ў твар яны яго ведаюць? — запытаўся Том.
— У твар… наўрад ці… Але як я чуў, думаюць, што ён паранены. Думаюць, у яго…
Том паволі падняў руку і дакрануўся пальцамі да шчакі.
Маці ўсклікнула:
— Гэта ж усё было не так!
— Цішэй, ма, — сказаў Том. — Яны ўсе будуць гаварыць адно. Усё, што камітэтчыкі ні нагавораць на нас, будзе правільна.
Маці глядзела скрозь паўзмрок, прыглядаючыся да твару Тома, асабліва да яго губ.
— Ты абяцаў, — сказала яна.
— Ма, можа, мне… гэтаму чалавеку лепш пайсці? Калі б… гэты чалавек і праўда зрабіў што-небудзь кепскае, ён сказаў бы сабе: «Што ж, няхай вешаюць. Я зрабіў кепска і заслужыў кару». Але ж ён нічога кепскага не зрабіў. На душы ў яго не цяжэй, чым калі б ён смярдзючку прыкончыў.
Руці перабіла яго:
— Мы з Уінфілдам усё ведаем, ма. Яму няма патрэбы пры нас гаварыць «гэты чалавек, гэты чалавек».
Том рагатнуў.
— Ну дык вось, гэты чалавек не хоча вісець на шыбеніцы; бо калі што падобнае зноў здарыцца, ён тое самае зробіць. Але ж ён таксама не хоча, каб праз яго пацярпелі яго родныя. Мне, ма, трэба ісці ад вас.
Маці прыкрыла рот пальцамі і адкашлялася.
— Не, — сказала яна. — Дзе ты схаваешся? У чужых быць упэўненым нельга, а ў сваіх можна. Мы цябе схаваем, паклапоцімся, каб ты сыты быў, пакуль твар не зажыве.
— Але ж, ма…
Маці паднялася з матраца.
— Нікуды ты не пойдзеш. Мы павязём цябе адсюль. Эл, падгані грузавік задам да самых дзвярэй. Я ўжо ўсё абдумала. Адзін матрац мы пакладзём на дно, Том хуценька забярэцца туды, а другі паставім такім дашкам і збоку закрыем чым-небудзь. А дыхаць ён будзе праз адтуліны. Не пярэчце. Так і зробім.
Бацька незадаволена прабурчаў:
— Цяпер, аказваецца, мужчыну і слова вымавіць нельга. Самаўпраўная стала. Нічога, прыйдзе час, асядзем дзе-небудзь, я табе ўсыплю.
— Як прыйдзе такі час, тады і ўсыплеш, — адрэзала маці. — Падымайся, Эл. Ужо добра сцямнела.
Эл выйшаў да грузавіка. Ён падумаў, як лепш зрабіць, і заднім ходам падвёў машыну да самага ганка.
Маці сказала:
— Ну, жывей! Вось той матрац кладзіце сюды.
Бацька з дзядзькам Джонам перакінулі матрац цераз задні борт.
— А цяпер гэты.
Яны скінулі другі матрац на першы.
— Ну, Том, лезь. Хутчэй.
Том хуценька палез цераз борт і скокнуў на дно грузавіка. Ён расправіў ніжні матрац, лёг, а верхні накінуў на сябе. Бацька сагнуў матрац пасярэдзіне, паставіў яго дашкам, і Том апынуўся як у будцы. Праз шчыліны між бакавымі планкамі борта можна было глядзець. Бацька, Эл і дзядзька Джон паспешліва грузілі на машыну — пакідалі на Томаву схованку коўдры, збоку паставілі вёдры, ззаду паклалі апошні матрац. Рондалі, патэльні, адзежу склалі кучай, бо скрынак ужо не было — усе спалілі. Калі ўжо амаль усё пагрузілі, да машыны падышоў вартавы з драбавіком на сагнутай руцэ.
— Што вы тут робіце? — запытаўся ён.
— Ад'язджаем, — адказаў бацька.
— Чаму раптам?
— Нам… прапануюць работу… добрую работу.
— Работу? Дзе ж гэта?
— Ну там… каля Ўідпэтча.
— Пачакайце, я на вас гляну. — Вартавы пасвяціў ліхтаром спачатку ў твар бацьку, потым дзядзьку Джону, тады Элу. — З вамі ж, здаецца, яшчэ адзін быў?
Эл сказаў:
— Гэта вы пра таго хлопца, якога мы падвезлі? Невысокі такі, бледны тварам?
— Ага, здаецца, так.
— Мы яго па дарозе падсадзілі. Ён яшчэ раніцай пайшоў, калі плату зрэзалі.
— Паўтары, які ён з сябе.
— Невысокі, бледны.
— А твар у яго сёння не быў разбіты?
— Я нічога такога не заўважыў, — адказаў Эл. — А бензазаправачная яшчэ адчыненая?
— Адчыненая. Да васьмі працуе.
— Усе садзіцеся ў машыну! — крыкнуў Эл. — Калі хочаце да раніцы паспець у Ўідпэтч, трэба спяшацца. Ты ў кабіну, ма?
— Не, я ззаду сяду, — адказала маці. — Бацька, ты таксама лезь сюды. А ў кабіне з Элам і дзядзькам Джонам паедзе Разашарна.
— Та, дай мне квіток, — сказаў Эл. — Вазьму на яго бензіну, калі размяняюць.
Вартавы глядзеў ім услед, пакуль машына не збочыла налева да бензакалонак.
— Два галоны, — сказаў Эл.
— Недалёка, відаць, едзеце.
— Ага, недалёка. Вы размяняеце мне гэты квіток?
— Ды не… не дазваляецца гэта.
— Паслухайце, містэр. Нам прапануюць добрую работу, трэба толькі паспець туды да ночы. А не паспеем, іншыя перахопяць. Будзьце ласкавы.
— Ну добра. Толькі перапішы яго на маё імя.