І вось на парозе паўстаў бома з палаючым факелам у левай руцэ. Водбліскі агню гулялі на страшным, расфарбаваным белымі і чырвонымі палосамі і трохкутнымі знакамі твары. У правай руцэ пахістваўся бамбукавы кій, падобны на піку. Дый сам бома хістаўся, як п'яны, пацепваў, як ад холаду, плечукамі. Абедзве рукі ад пляча і да кісці былі ўвязаны каляровымі стужкамі, канцы іх целяпаліся на ветрыку, выгіналіся, як змеі. Бома паўглядаўся ў адзін бок, у другі, выцягваючы шыю, як чарапаха, і раптам скокнуў туды, скокнуў сюды, укалоў паветра пікаю. А сам нечым прарэзліва вішчаў, мо заклаў які лісток за зубы, хацеў, мабыць, каб людзі думалі, што пішчаць і ўцякаюць злыя духі. Ён то ішоў па крузе на падагнутых нагах, то скакаў абедзвюма адразу, як верабей, і ў такт калоў пікаю ў бакі, вычэрчваў агнём нейкія знакі. У вачах бома палалі вогненныя водбліскі, здавалася, што з іх, як і з факела, сыплюцца іскры.
Янгу зрабілася жудасна, яго затрэсла.
— Усе… Бярыце факелы… Бярыце палкі, кіі. І за ім! — тлумачыў Япавы жэсты стараста. Голас Ганеша таксама зрабіўся пісклявы і хрыплы, і ўсе загукалі, завылі не сваімі галасамі, каб духі зла не пазналі нікога, не ведалі, на каго нападаць. Усе пайшлі за бомам, прытанцоўваючы, падскокваючы, як хто мог прыдумаць, і ўсе калолі палкамі і кіямі паветра. Янг зрабіўся сам не свой, ён ужо не заўважаў, хто адлучаўся ад натоўпу, каб узброіцца і запаліць факел, хто бухаў па пустым ствале бамбука. Агнёў рабілася ўсё больш і больш, з-за паху гарэлага алею ўжо не чуваць было злога машыннага духу. Чад і дым пацягнула ў зараснікі, і там затрывожылася начное птаства. Агні адбіваліся ў лісцях пальмаў, і здавалася, што там таксама запальваліся факельчыкі, а на небе большала зорак таму, што туды падымаліся іскры ад факелаў. Блішчалі вочы, блішчалі зубы, зеўралі скрыўленыя чорныя раты, самі людзі былі падобныя на абвугленыя галаўні. Янг бачыў, што і Радж ужо ўзброіўся абломкам кораня пандануса і ў бацькі ў руках кій. Толькі маці несла, прыціскаючы да поўнага жывата, чорны саган з какосавым алеем, і тыя, у каго патухаў факел, падбягалі памачаць, зноў прыпальвалі.
Сышлі на самы бераг. Вада каля рыфаў паблісквала фасфарычным святлом, раз-пораз паверхню лагуны прачэрчвалі бледныя палосы, нібы хто чыркаў гіганцкімі запалкамі па серцы, а яны ніяк не хацелі ўспыхваць. Пясчаная, у шумавінні паласа прыбою сёння пакрамсана рванымі слядамі-пісягамі ад колаў машын.
Зусім блізка было месца, дзе выгружаліся і высаджваліся прыхадні, як раптам — «Па-ах!» — у неба ўзвілася чырвоная ракета і паляцела ў іх бок. Зніжалася проста на галовы, шыпела і пырскала іскрамі, і некаторыя спалохана адбегліся ў бакі. Але ракета патухла, не дапаўшы да зямлі. У той жа момант з рэйда, з-за лагуны, дзе стаяла аграмадзіна баржа, успыхнуў слуп святла, упёрся ў неба — запалілі пражэктар. Светлы слуп зыбнуўся, упаў на ваду, потым зашарыў па беразе, раптам высвятляючы то сілуэты скрыўленых у бок вады пальмаў, то горы выгружаных скрынь пад брызентамі, то машыны і бульдозеры, то брызентавыя палаткі. Людзі заплюшчвалі вочы, паварочваліся спінамі да кінжальнага агню.
— Ты… дадому бяжы! Ты малы яшчэ… — трывожна зашаптаў Радж, балюча сціснуўшы Янга за локаць. — І маму вядзі адсюль!
— Ай, — вырваўся Янг. Не мог ён у гэтыя хвіліны кінуць і Раджа, і ўсіх сваіх. Не мог не пабачыць, як спужаюцца злыя духі, пачнуць — боўць, боўць! — кідацца ў ваду, плысці на сваю баржу.
«Па-ах!!! Ш-ш-ш-ш…» — зноў узвілася чырвоная ракета, і на гэты раз у адной з палатак, высока на беразе пачуўся рэзкі выкрык на чужой мове. З палатак пачалі выскокваць, на хаду адзяваючыся, салдаты, выстройвацца ў шарэнгу.
Бома Яп датанцаваў да вартавога, завыў, робячы рыўкі-скачкі то ўправа, то ўлева, цаляючы кіем у твар, у шыю, але ў апошнюю секунду наносячы ўколы міма. І ўсе завылі дзікімі галасамі, заскакалі, паўтараючы рухі бома, грозячы палкамі, факеламі. Пражэктар зноў асляпіў усіх. Пачварныя цені захісталіся, уздыбіліся вышэй пальмаў, а факелы памерклі, сталі зусім не грознымі.
Салдат адступаў задам, аўтамат наставіў перад сабою, пагражаў ім, штосьці выкрыкваючы і паказваючы, каб людзі ішлі прэч. А вось ужо і адступаць няма куды, упёрся спінаю ў штабель скрынь. Кіі свішчуць і справа, і злева, хтосьці дзеўбануў палкаю салдату ў грудзі. Нейкая жанчына захапіла жменю пяску і сыпнула яму ў вочы…
І тут аглушальна затрашчаў аўтамат, запырскаў агнём. Янг, збіты Раджам з ног, паспеў яшчэ заўважыць, як бома ўпаў на калені, потым лёг на бок, як Радж маланкава ўзмахнуў крысам, саўгануўшы салдату пад бок, як амерыканец спаўзаў на зямлю, шоргаючы спінаю па скрыні з надпісам «US NAVY ENGINEER TROOPS», як зверху, ад пальмаў, тупацелі ўніз чужыя салдаты.
Людзі са страхам разбягаліся. Янг бег з усімі сяльчанамі і раз-пораз азіраўся туды, на штабялі, дзе дрыжала святло пражэктара, і ў гэтым святле старая Рата, якая толькі яшчэ датупала да скрынь, схапіла з долу кінуты саган з алеем, выліла яго на скрыні, падняла кінуты факел і прытуліла да брызенту, падпальваючы. Яшчэ не ўгарэлася добра, як зноў затрашчаў аўтамат… З-за салдат не відаць было, дзе ўпала Рата, дзе ляжыць Яп. Амерыканцы мітусіліся, здзіраючы брызент з агнём, тушачы яго пяском. І тут прагучала новая каманда, затрашчалі стрэлы. Кулі стукалі ў ствалы пальмаў, чмякнулася ў пясок некалькі ссечаных арэхаў.
Людзі рассыпаліся па хатах, зашываліся ў глухія куткі. Баяліся, што салдаты хлынуць следам, усіх паб'юць, а хаты папаляць.
Янгава маці стагнала, усхліпвала, а бацька гладзіў яе па галаве, як малую. А потым яны шапталіся, а маці ўсё стагнала і скардзілася на болі ў жываце. Янг ляжаў на цыноўцы ў сваім кутку і дрыжаў усім целам, ляскацелі зубы. Дзе дзеўся Радж? Ці не падстрэлілі яго ў суматосе?
Толькі пад раніцу прасунуўся ў хаціну Радж.
— Спіш? — зашаптаў ён, стрымліваючы глыбокія і цяжкія ўдыхі, прылёг каля Янга.
— Не-а… Цябе чакаў! — прашаптаў і Янг.
— Я зараз пайду… Птушку, калі заседзіцца на адной галіне, можна і каменем збіць. Паплыву на Рай.
— На чым?!
— Прыдумаю што-небудзь.
— Во зараз, ноччу?!
— Ноччу. А зоркі нашто на небе? Дый над Раем зарыва ад агнёў здалёк відаць. Мо будуць раніцаю шукаць ці пытаць мяне, кажы, што я не быў вечарам каля скрынь. Паехаў на Рай адразу пасля сходу. І маме з татам скажы, каб так гаварылі.
— А людзі ж бачылі, што ты быў з усімі.
— Людзі бачылі, зразумела. Але думаю, што і ім выгадна казаць, што мяне не было. Ю андэстэнд мі? Разумееш мяне?
— Йес, сэр. Але ўсякія ёсць людзі, каму выгадна і на аднаго цябе зваліць віну. Я ж бачыў, як ты крысам…
— Цс-с-с…
— Лі Сунь першы на цябе данясе, — Янг разважаў зусім стала, і Радж узлахмаціў яму валасы: «Расцеш, малы!»
— Не было ж кітайца з людзьмі… Ну — бывай… — Радж пацалаваў Янга. — Ты ж ведаеш, дзе мяне шукаць — у дэльфінарыі. Ух! — раптам скрыгатнуў Радж зубамі.— У такі момант даводзіцца вас пакідаць!
— А калі зноў дома будзеш?
— Не ведаю. Цяжка ў містэра вырвацца. У выхадныя двайная нагрузка. А ведаеш, што на тых скрынях, на беразе, напісана? Што маёмасць належыць ваенна-марскому флоту ЗША. Базу хочуць будаваць.
Янг навобмацак абняў Раджа за шыю.
— Ну, мужчынка, беражы маці і бацьку. З Амарам дружы — ён верны мой сябар. — Радж пацалаваў Янга яшчэ раз і зашорхаў, адпаўзаючы да дзвярэй. Стагнала ў сне маці… Янг выцер слёзы са шчок.
3
— Янг… Я-янг! — хтосьці паклікаў яго шапялявым голасам. Потым пачуўся стук кія па парозе. — Ты яшчэ спіш?
Янг пазнаў голас старасты Ганеша, і сон яго адразу знік. Такога яшчэ не бывала, каб сам стараста звяртаўся да яго, нейкага хлапчука.
— Я ведаю, што не спіш… Збяры сяброў, і бяжыце купацца. Даўжэй сёння купайцеся… І добра было б, каб увесь час хтосьці плюхаўся ў лагуне — па чарзе. І калі што ўбачыце новага, пасылайце дакладчыка. Янг, будзеш камандзірам разведкі.
Хлопец не верыў сваім вушам. Яму давяраюць такую важную справу?! Усхапіўся так, што затрэслася хаціна.