Выбрать главу

Калі голад ушчыпнуў за жывот зноў, ды ўжо з большаю злосцю, Грышка падняўся і пасунуўся туды, дзе — запомніў — быў буфет: у правым крыле вакзала, між тарцовых выступаў. Чарга не сказаць каб вялікая, але даўжэйшая, чымся раней, і гэта яго не засмуціла, а, наўпярок, усцешыла: хутчэй мінецца час, як-ніяк, патрачаны не ўпустую, а быццам бы на дзела. Пакуль стаяў, прасачыў, што бралі людзі — найбольш кураціну, якая ляжала, парэзаная вялікімі кавалкамі, на падносе, каву і пляскатыя, як праснак, коржыкі. Намеціў, што і ён возьме гэта ж самае. Але, пакуль падсунулася чарга, на падносе застаўся адзін невялікі кавалак, які ніхто не браў. Разгледзеў: шыя ды яшчэ ў пяньках ад пер’я. Грышка папрасіў дзве катлеты — хаця і халодныя, бо ў вітрыне пад запацелым шклом, затое не трэба будзе скубці зубамі гэту, мабыць, старую і недавараную курыцу, як, бачыў, рабілі тыя, што ўжо кешкаліся каля столікаў.

Ён нехаця пажаваў халодныя катлеты, якія да таго ж і нечым нясмачным папахвалі, выпіў шклянку кавы; коржыка толькі адламаў, астатняе адсунуў ад сябе. І тут ён убачыў руку, якая вынырнула невядома адкуль і згрэбла коржык. Спярша мільгнула ў галаве, што прыбіральшчыца, але перад ім стаяў мужчына — невысокі, у акулярах, з начыста голым і выпуклым, бы яйка, цемем, укруг якога спадалі да самых плячэй рэдкія, склычаныя валасы. Апрануты ён быў у шэры затрэпаны пінжак; штаны, забраныя ў халявы кірзавых ботаў, пузырыліся на каленях і блішчалі. Мужчына адною рукою трымаў за чуб мяшок, просты палатняны мех, у які насыпаюць па восені бульбу; другая рука — з коржыкам — шуснула ў мяшок. Здавалася, мужчына збянтэжыцца ад позірку Грышкі, завернецца і пойдзе, але — не, запыніўся; глянуў на Грышку прыдзірліва, неяк востра, акурат шыльцам пырнуў, а ўжо тады ўсмешка выбілася на яго таўстыя (сапраўды як грыбы) вусны.

— Бачу, — сказаў мужчына, — і ты, чалавеча, сабраўся ў нялёгкую дарогу. Наперадзе — цемната, не так? — Ён не адводзіў ад Грышкі сваіх вострых пад шкельцамі вачэй, у якіх, аднак, зусім не было колкасці, а няйнакш — лагода і, мабыць, спачуванне, ці што.

Грышка, які ніколі не чапляўся да людзей і не ўмеў попусту балбатаць, не кіўнуў: так-так, як гэта трэ было чакаць, а паныкаў галавою — не столькі згаджаўся пра далёкую дарогу, колькі паказваў, што ў яго проста баліць душа. Ён, не нагінаючыся, прыткнуў нагу да сумкі і так стаяў: мала якія людзі блытаюцца тут. Чуў жа колькі разоў, што і чамаданы крадуць, і кашалькі з кішэняў выцягваюць, як зазяваешся. Гэты, хоць і падазроны, здаецца, чалавек прамы: наўрад каб злодзей ці жулік квапіўся на недаедак. А там — хто яго ведае: чалавечая ж душа без вокан — не заглянеш.

— Вот ты мне, чалавеча, скажы, — мужчына сашчапіў у пальцах рукі і ўспёрся локцямі на столік, не зважаючы, што на ім блішчала разлітая кава, — што цябе гоніць у свет? Мне нічога ад цябе не трэба, я пагаварыць люблю.

Грышка і сам бачыў, што мужчына, як кажуць, аматар пачасаць языком і нават пры жаданні паспавядацца перад некім, жаданні, якое ў дарозе ўсягды мацнее не толькі ад таго, што трэба забавіць час, а яшчэ і ад таго, што адзінота навявае думкі часцей за ўсё сумныя, якія просяцца з языка ўпорлівей, чымся радасныя, і на якія кожны адгукнецца з большаю ахвотаю і шчырасцю, дык вось, хочучы паспавядацца, Грышка адчуваў, што нешта ў душы ўпарціцца, пярэчыць. Чужы чалавек? Гэта акурат добра — разышліся, і канцы ў ваду. Тузала ў грудзях іншае: ці варта яму, бацьку, бэсціць свайго сына — перад кім бы тое ні было? Нават жа курыца і тая на сваім яйку гразі не бачыць. Можа, гэта і ёсць самае святое для яго, бацькі, — перажываць сынавы няўдаласці ў сабе, бо каму яна трэба, скарга твая, і хто цябе зможа зразумець да канца? У кожнай сварцы можна знайсці праведніка і вінаватага і роўна гэтак жа павярнуць усё наўпярок — праведніка выставіць вінаватым; нават самага нікудышніка не трэба зразу на сметнік, а трэба прыгледзецца да яго — і нешта ў ім цябе сагрэе, ласкаю ляжа на душу. Так і тут: будзе ён, Грышка, знеслаўляць сына, дык і выйдзе, што той з адных пахібак, такі-сякі... А куды ты, бацька, глядзеў? Мышэй лавіў? Гонар, што аб’яўляецца ў кожным бацьку, калі чужы чалавек пачынае падпяваць (так-так, моў, непуцёвае дзіцятка!), здаецца, назусім адагнаў думку расказваць незнаёмцу пра Мішу. І Грышка, каб усё ж не маўчаць і не маніць, сказаў, што едзе да сына, але сказаў такім прыцятым голасам, што нават зусім нездагадліваму чалавеку ёкнула б: не трэба далей распытваць.