У Грышкі было апраўданне, чаму ён так паводзіўся з сынам, якога не бачыў гэтулькі часу, — яму край важна было паказаць, што асуджае сына, што хоча ад яго раскаяння — хоць цяпер. Міша, мусіць, не чакаў ад бацькі такой зацятасці, хаця і навастрыўся да любога нервовага выбуху; няхай бы лепей суматошны крык, кулакі, злоснае тупанне нагамі, але не гэтае тупое маўчанне, якое быццам раздзірае грудзі і забівае ў сэрца распалены ржавы цвік, што з кожным ударам уваходзіць глыбей і глыбей. «Тата, ну што маўчыш?!» — крычала Мішава душа, напінаючыся, бы струна, якая во-во парвецца, але неймавернаю воляю Міша прымушаў сябе стаяць, сцінацца і, што яму было нялёгка, Грышка бачыў — у сына спярша задрыжалі вусны і заплылі слязамі вочы, потым сасмыкнуўся ўніз, па шчацэ, тоненькі, як нітка, струменьчык, і ў нейкі міг Грышку здалося, што ён зараз выпусціць сумку і зрушыцца з месца, ашчаперыць сына моцна-моцна і яны будуць стаяць злітыя, як дрэвы, што растуць з аднога кораня, ды ногі былі як прыбітыя да падлогі і не паслухаліся яго.
Салдат каля дзвярэй з мяккім, птушыным пушком пад носам стаяў і не чуў, як спаўзаў з пляча рэмень аўтамата; дзяжурны афіцэр у гэты час размаўляў з некім па тэлефоне, што стаяў на невысокай тумбачцы з ключом у дзверцах.
За гэтыя мінуты Грышка потым не будзе сябе ганіць, бо ўсё-ткі на сваім паставіў, як кажуць, не змаладушнічаў, даказаў сабе перш за ўсё і сыну, што ёсць нешта вышэйшае, ці як тут сказаць, чымся бацькоўскае патуранне, і што на сваю, родную табе душу таксама трэба глядзець па справядлівасці, а не паддавацца бабскаму хлюмканню ды забываць пра ўсё на свеце. Ён разумеў, што Міша настроіў сябе на мяккасць, паблажлівасць, як і на тое, што бацька яму спачувае і падзяляе з ім бяду, у якую недарэчна, па дурноце сваёй трапіў, але — не, Грышка не даў сыну ніякага спуску, ні на каліўца, і Міша не змог паступіцца сваім зацятым форсам і, думаючы, што ўпячэ бацьку, зробіць яму балюча, крутнуўся назад за дзверы і ўпаў там на цвёрды ложак тварам уніз.
Назаўтра ў зале суда, адгароджаны высокай дубоваю стойкаю, бліскучаю і чорнаю, Міша сядзеў як бы хворы, бледны нейкі, не падымаў галавы. Бачыў Грышка, што сыну не ўдалося адыграцца на ім, бацьку, выпрасіць літасці, вось і перажывае ён цяпер... Не крыўдуе ўжо, не злуе на бацьку, а, пэўна, сябе чахвосціць, каецца, і гэта вярэдзіла Грышку, ціснула грудзі, але сцярпеўся, скруціў свае нервы ў жмут, каўткамі праганяў каляны ком, што, бы калючка, распіраў горла, і не заплакаў нават тады, як запыталі прысуд — «год дысцыплінарнага батальёна»; і адно калі сына ўжо вялі ў машыну, а Грышка, бяспомачны і разгублены, трухаў услед, і ён, Міша, павярнуўся і, не спыняючыся, на хаду наўмысля зухавата крыкнуў: «Тата, чакай мяне!..» — вочы ў Грышкі засціліся слязамі.
...Валодзька Шапялёў прыехаў з Мінска ў Малінаўку на адпачынак і прывёз з сабою трохгадовую дачку — зрэшты, калі б не думаў пакідаць Васіліску ў дзеда і бабы да восені, то наўрад ці выбраўся б сюды, хутчэй за ўсё махануў бы з жонкаю на поўдзень; мора ён бачыў адзін толькі раз (падчас вясельнага падарожжа), яно яму спадабалася і тады-сяды нават выплёсквала з душы шчымліва-салодкую тугу па нечым недасяжна-летуценным і неразгаданым. Але дачка ўсю зіму хварэла, у яслі амаль не хадзіла і няхай бы за лета акрэпла; а дзе гэта лепей зробіш, як не ў вёсцы, на чыстым паветры ды роснай траве.
За гэтыя дні, якія Валодзька прабыў у бацькоў, ён паспеў ужо добра-такі засумаваць. Бацька яшчэ хадзіў у школу (там рабілі рамонт), а з маці — так ужо сталася з самага пачатку — ён рэдка знаходзіў паразуменне, і размовы іх не заходзілі далёка — так, пра тое-сёе, звычайнае, вясковае.
Вось так, Валодзька, які нарадзіўся і вырас у вёсцы, што здавалася самым дарагім, адным-адзіным месцам тады, як яшчэ не ведаў свету, цяпер сумаваў у ёй, не знаходзіў занятку рукам і проста дзівіўся, зусім шчыра, як тут можна жыць, у такім абмежаваным коле і пастаянстве. Не, гэта і блізка не значыць, што ён не любіў сваю вёску, што яна не была яму блізкая і ён гатовы быў выракчыся яе; наўпярок, чалавек адукаваны, так званы гуманітарый, а значыць, і не зусім глухі да лірыкі, ён з безагляднаю апантанасцю лічыў, што ў чалавеку на ўсё жыццё застаецца ўспамін аб кутку маленства — з адметнасцю яго лясоў, дарог, рэк, палёў і нават птушак ды звяроў. Проста змест ягонае душы, калі можна так сказаць, быў ужо на ўзроўні, калі, акрамя той сажалкі на пагоне, у якой ён мог прабоўтацца ўвесь дзень хлапчуком дый цяпер пакружыць вакол яе з вялікай асалодаю, пацікаваць за чорнымі галавасцікамі, што вяртлява ўсплываюць напаверх, а на дно апускаюцца нерухома, як мёртвыя, яму патрэбен быў нейкі важкі інтэлектуальны патэнцыял, які ўзбагачаў бы яго далей ці, прынамсі, чараваў невядомасцю і навізною, як тое Чорнае мора, куды цягнула яго, але з якім расстаўся першы раз (і — упэўнены! — расстанецца другі) без болю і шкадавання.