‘Dat is al met al heel interessant; daaraan twijfel ik niet,’ zei Matthias. ‘Toch zou ik graag willen weten wanneer men gelooft dat Harald gestorven is en hoe dat gebeurd is.’ Hij keek niet naar Þóra.
‘Ja natuurlijk; neemt u mij niet kwalijk,’ zei de arts. ‘De rigor mortis gaf aan dat het overlijden minstens een etmaal voordat het lijk gevonden werd plaatsgevonden zou moeten hebben, hetgeen het tijdskader nog kleiner maakt.’ De arts keek om beurten naar Matthias en Þóra. ‘Wilt u dat ik de rigor mortis iets anders toelicht? Ik kan dat in het kort doen, als u wilt.’
‘Graag,’ antwoordde Þóra terwijl Matthias zei: ‘Nee, dank u, dat is niet nodig.’
‘Is het in het algemeen niet beleefd om aan de wensen van een dame gehoor te geven?’ zei de arts en hij glimlachte naar Þóra. Ze glimlachte haar tederste glimlach terug. Matthias wierp haar van opzij een blik toe, nogal zuur naar het Þóra scheen. Ze liet zich er niet door van de wijs brengen.
‘Rigor mortis is, zoals de Latijnse naam al aangeeft, het stijf worden van het lichaam na het overlijden. Een chemische verandering in musculaire eiwitten veroorzaakt deze verandering na een verlaging van de zuurtegraad in de spiercellen na het overlijden. De zuurstof-, glucose- en pH-waarden in de spieren dalen niet. Wanneer vervolgens de hoeveelheid atp-nucleotide tot een vastgestelde kritische waarde daalt, treedt de zogeheten rigor mortis op, aangezien atp het lichaam tegen een verbinding van aktine en myosine beschermt.’
Þóra wilde nadere uitleg over dat gezellige aktine en myosine gaan vragen, maar hield zich vlug in toen Matthias haar hard op haar voet trapte. Ze zei daarom gewoon: ‘Ik begrijp het,’ hetgeen helemaal niet waar was. Ze zag vanuit haar ooghoeken dat Matthias-het-standbeeld die ochtend voor het eerst glimlachte.
De arts ging verder: ‘Rigor mortis begint in de spieren die het vaakst gebruikt worden en verspreidt zich daarvandaan naar alle andere spieren. Als het zijn hoogtepunt bereikt heeft, is het lichaam stijf geworden en wel in die pose waarin het lag toen de rigor mortis de overhand kreeg. Dat stadium duurt trouwens niet lang, omdat de rigor mortis voorbijgaat en het lichaam daarna altijd weer verslapt. Onder gewone omstandigheden heeft de rigor mortis twaalf uur na het overlijden zijn hoogtepunt bereikt en begint na zesendertig tot achtenveertig uur af te zakken. In een geval zoals dat van Harald, waar de doodsoorzaak verstikking is, begint het proces iets later.’ De arts zocht in de papieren, haalde een foto tevoorschijn en reikte hun die aan. ‘Zoals u ziet was het lijk van Harald volledig verstijfd toen het gevonden werd.’
Matthias pakte de foto, die op A4-formaat was, het eerst. Hij keek er onbewogen naar en gaf hem daarna aan Þóra. ‘Het is nogal onfris,’ zei hij, terwijl ze de foto aannam.
Onfris was helemaal niet sterk genoeg om uit te drukken wat Þóra onder ogen kreeg. De foto toonde de jongeman die Þóra van de familiefoto’s als Harald Guntlieb herkende, liggend op de vloer in een ongewone houding die ze op de foto’s uit de map met onderzoeksgegevens gezien had. Vergeleken met wat ze nu onder ogen had, waren die echter zo onduidelijk en slecht gekopieerd geweest dat ze bijna geschikt waren voor publicatie in een sensatiekrant. Haralds ene arm wees vanaf de elleboog recht omhoog, alsof hij naar iets in de lucht wees. Er was niets wat zijn arm in die positie hield of ondersteunde. Desondanks liet de foto tot in gruwelijke details zien dat Harald Guntlieb overleden was. Zijn gezicht was gezwollen, opgezet en vreemd van teint. Þóra was ervan overtuigd dat dat niet kwam omdat er iets misgegaan was bij de ontwikkeling van de foto. Wat echter de grootste afschuw bij haar opriep waren de ogen, of beter gezegd de oogkassen. Ze gaf Matthias de foto gauw terug.
‘Zoals u ziet heeft het lijk waarschijnlijk ergens tegenaan gelegen, naar verwachting een muur, en de arm is daardoor in deze positie gedwongen. U weet ongetwijfeld dat de moord niet daar in die gang begaan is. Hij viel vanuit een hokje de gang in toen een docent op maandagmorgen de deur van dat hok opendeed. Te oordelen naar de verklaring van die man had men het lijk daarin gestopt en het was hetzij tegen de deur gevallen, hetzij er zo in geplaatst, dat het eruit viel toen de deur geopend werd. Zoals op de foto te zien is komt het hok uit op de gang.’
Matthias bekeek de foto en knikte zwijgend. Þóra vond het wel genoeg zo: ze had er geen behoefte aan opnieuw naar die foto te kijken. ‘Maar u hebt ons nog niet verteld hoe laat men aanneemt dat hij gestorven is,’ zei Matthias en hij gaf hem de foto terug.
‘Inderdaad, neem me niet kwalijk,’ zei de arts en hij bladerde door de documenten. Hij rekte zichzelf uit toen hij vond wat hij zocht. ‘Met inachtneming van de inhoud van de maag en de opname van amfetamine in het bloed wordt het tijdstip van overlijden geacht tussen 01.00 en 01.30 uur te liggen.’ Hij keek op en legde dit nader uit. ‘Het tijdstip voor de inname van zowel voedsel als amfetamine was bekend. Hij had die avond om een uur of negen pizza gegeten en amfetaminen gesnoven vlak voordat hij het feestje verliet, oftewel om half twaalf.’ Hij overhandigde Matthias een andere foto die hij uit de stapel haalde. ‘De vertering van pizza is betrekkelijk goed bekend en gedocumenteerd.’
Matthias bekeek de foto zonder enige emotie te tonen. Hij wierp Þóra een betekenisvolle blik toe en gaf haar de foto. ‘Heb je zin in pizza?’
Þóra nam de foto aan die Haralds maaginhoud toonde. Het zou wel even duren voordat ze weer een pizza zou bestellen. Ze trachtte niets te laten merken en gaf de foto aan Matthias terug.
‘De conclusies aangaande de amfetamine werden door het Farmacologisch Instituut verkregen. Jullie krijgen bij het autopsierapport een kopie van het rapport. Er werd trouwens ook een xtc-pil in zijn maag aangetroffen, half verteerd, maar het is niet bekend wanneer die ingenomen werd, dus dat was bij het bepalen van het tijdstip van overlijden niet van nut.’
‘Prima,’ zei Matthias kortaf.
De arts ging verder. ‘U kunt wel raden dat de autopsie aan het licht gebracht heeft dat het lijk na het overlijden verplaatst is, enige uren later. Dat zien we aan een soort kneuzing die zich aan de uiteinden van het lichaam vormt terwijl de bloedsomloop tot stilstand komt. Daarbij begint het bloed zich in een soort poeltjes op te hopen vanwege de zwaartekracht. We merkten dat een dergelijke kneuzing na overlijden te vinden was op plaatsen die niet samengaan: op de rug, de billen en achter op de kuiten, maar ook op de voetzolen, de vingers en de kin. Eerstgenoemde gebieden waren fletser en dat geeft aan dat het lijk in het begin op zijn rug gelegen heeft, maar enige tijd later rechtop gezet is. Voorts dragen zijn schoenen er de sporen van dat het lijk over een korte afstand gesleept is: waarschijnlijk heeft degene die dat deed, het onder de oksels vastgehouden en de benen over het een of ander gesleept. We weten niet waarom dit gebeurd is. De meest voor de hand liggende verklaring is in mijn ogen dat de moordenaar Harald bij hem thuis vermoord heeft, maar zich niet meteen van het lijk kon ontdoen: waarschijnlijk vanwege het feit dat hij dronken was. Waarom hij ervoor koos er in Árnagarður een plekje voor te vinden, is het tweede raadsel. Dat is nu niet bepaald de eerste plaats die iemand te binnen zou schieten, als hij met dit probleem geconfronteerd zou worden.’
‘En de ogen?’ vroeg Matthias.
De arts kuchte. ‘De ogen. Dat is nog een raadsel waar ik geen verklaring voor weet. Zoals de familie bekend is, zijn ze na Haralds overlijden verwijderd, wat naar mijn mening een schrale troost voor de naaste verwanten is. Waarom dit gedaan is, weet ik echter niet.’