-- Хіба так цяжка? -- адважыўся я спытаць.
-- Ці цяжка, пытаецеся? Звар’яцець можна! Дый вар’ююць! -- задумаўся. -- Ото, стаў пад сасну й гляджу... Музыка гэтых вашых сабачонак... От, нейдзе выкручваецца, думаю, з-пад іх маленькая істота, на мове нашай -- заяц! Хітрыць, блытае сьлед... Адным словам, робіць тое самае, што й мы з вамі ў падобнай сытуацыі, -- засьмяяўся, -- калі насядуць са-ба-чон-кі!.. Здаецца яму часам, урэшце адарваўся, перахітрыў, уцёк; можна прысесьці й адпачыць, а тут зноў сабачонкі... Якія ў яго могуць быць у гэты час адчуваньні?! І ўспомніўся мне верш Уладзімера Жылкі, той, дзе паэта гаворыць:
Люблю беларускую лірыку! -- выклікнуў. -- І шкадую, што яе цяпер так незаслужана рэжуць!
Падзьмула цёплым вецярком. Сосны маркотна зашумелі. Зачапіўшыся за зялёныя кроны кражаў, сонца пачало сплываць на дол. У гэтую пару дні кароткія, і мы скіраваліся да шашы. Спачатку йшлі краем засекі. Усюды ляжаў павалены лес: і ў шуртах, і проста калодамі на зямлі. Там-сям ужо пакрыўся грыбком, спарахнеў, гніў...
-- Правая рука ня ведае, што робіць левая, -- капануўшы нагой гнілое палена, прамовіў Балевіч. -- Плян нарыхтовак лесу нашы бюракраты склалі, у Маскве зацьвердзілі й перадалі ЛесБелу для выкананьня, а пра тое, што няма каму й няма на чым вывезьці лес, забыліся... І ляжыць цяпер, грыбком аброс, гніе... а ў горадзе няма чым кватэру абагрэць...
-- Ну, вось, і я якраз думаў пра гэта, седзячы там, на пні. Вы -- партыйны, а я -- беспартыйны, але мы абодвы беларусы, і думкі нашыя ў адносінах да дабра нашае бацькаўшчыны цякуць у адным напрамку. Скажыце-ж, калі ласка, як гэта здарылася, што мы згубілі ўладу над сваім дабром?!
Пытаньне, відаць, дужа заскочыла Балевіча. Ён неяк зусім па-інакшаму зірнуў на мяне й маўчаў. Пасьля ўжо сказаў:
-- Думаецца мне, што тут адбыло галоўную ролю бытуючае ў нашым народзе перакананьне, што мы -- нізшыя й мусім выконваць нейчую волю. Гэта зусім не азначае, што мы былі заўсягды такімі! Якраз наадварот! Вам, напэўна, ведама, што крывічы й дрыгавічы былі найлепшымі калёнізатарамі, гаспадарамі, будаўнікамі, умелі ладзіць з суседзямі й пашырылі сваю ўладу далёка за межы сучаснай Беларускай рэспублікі ўва ўсіх напрамках... А літоўскім плямёнам накінулі навет сваю мову й культуру! Комплекс нізшасьці гэтай пачаў расьці ў нашай псыхіцы ад часоў, калі нас выраклася наша кіруючая эліта. Гэта -- вынік Люблінскай вуніі!
-- Здрада, значыць?!
-- Так, можна назваць гэта здрадай: народ пакінуты быў на волю лёсу й на ганьбу хцівых суседзяў... «Сьмерд! Быдла!» Гэтак, бясспрэчна, было з боку нашага экстэнсыўнага заходняга суседа... А ўсходні?! Ён ведае толькі адно: браць тое, што дрэнна ляжыць...
-- Здрада! Так, здрада, гэта, бадай, бясспрэчна! -- прамовіў я ў разгубленасьці. -- І мусіла-б яна быць урокам для нас. Тым часам здраднікі -- о Божа! -- і цяпер, калі ўжо фізычна выразана наша другая эліта, вырасшая на новых пачатках, пляскаюць у далоні й крычаць: «Хвала! Патапіць нацдэмаў!» Быццам-бы не разумеюць, што, па сутнасьці, ніякіх нацдэмаў, як ворагаў, ня было, быў страх у акупанта перад растучай нашай сілай...
Абодвы былі так узрушаны, што словы здаваліся ўжо лішнімі.
Лес абрываўся раптоўна, простай, як страла, лініяй. За ім ляжала шэрае куп’істае балотца з параскіданымі па ім рэдкімі карлікавымі сасонкамі й бярозкамі. Сьцежка вяла нас па ўскраю гэтага балотца, абгінаючы няёмкія для праходу мясьціны. З правага боку, на пясчаным смыку, чарнеў перасохлы лубін. Ужо наводдаль было відаць, што сьнег паміж ім моцна сьпісаны сьлядамі зайцоў.
-- Можа зьвернем, палазім тут па купнякох? -- прапанаваў я.
-- Думаю, ня варта! -- адказаў Балевіч. -- Калі што-небудзь і было паблізу, дык захавалася ў непралазныя хмызьнякі.
І якраз у гэты час з-за купіны стромка выскачыў заяц, быццам-бы толькі й чакаў, каб мы яго паднялі. Балевіч трымаў дубальтоўку ў рукох, я -- на плячы. Пакуль ён цэліўся, я на ўсякі выпадак таксама падрыхтаваўся да стрэлу, хаця й быў упэўнены, што заяц ад Балевіча ня пойдзе. Але стрэлу не пасьледавала. Урэшце Балевіч і зусім апусьціў стрэльбу ўніз.
-- Вось і пайшоў! -- сказаў ні то з прыкрасьцю, ні то з задавальненьнем. Мне страляць было запозна ўжо, і я спытаў:
-- Чаму вы яго пусьцілі? Мелі добры выпадак зрэзаць яго!
-- Куркі забыўся паставіць.
Я бачыў: куркі былі пастаўлены. Паказаў яму на памылку.
-- Загледзеўся зьвярком! -- прызнаўся ўрэшце. -- Бачыце, бачыце, як пакаціў на ўзгорак? Ма-ла-йчы-на!
Але зьвярку ўсё-ж ня было суджана больш жыць: насустрач яму выскачылі з-за балотца сабакі, якія, пэўна, ішлі ўвесь час па ягоных сьлядох. Заяц пад прамым крутам ірвануўся ўбок і мячом пакаціўся па грэбню ўзгорку. Але ў гэты час яго пераняў стрэл. Зьвярок з разгону перакуліўся колькі разоў праз галаву.