-- Мястовы, а такія бясчынствы робіце! Нашто вы застрэлілі Зорачку нашага? Ці ён да вас кідаўся? І птушачкі бедныя гэтыя... Хіба яны накакалі вам на галаву? Чаго вы зьявіліся тутака? Вунь ваша дарога! От зараз прыйдзе тата -- ён вам пакажа дарогу!
Галякоў глядзеў на голыя каленкі дзяўчыны. Потым засьпяваў:
-- «А ну-ка, девушки, а ну, красавицы...» -- і кінуўся да дзяўчыны. Яна мышкай шмыгнула за дзьверы і ўзяла іх на засоў. Галякоў, стукаючы кулакамі ў дзьверы, спачатку крычаў:
-- Адчыні, зараз-жа адчыні, а то вышыбу дзьверы!
Потым адышоўшы крокаў на колькі, з разгону ўдарыў у іх плячом. Засоў ня вытрымаў, і дзьверы з грукатам паехалі ўва ўнутар сенцаў, а разам зь імі й Галякоў. Падлога была вільготная й склізкая. Галякоў бразнуўся аб яе. Стрэльба, якую трымаў на плячы, ударылася куркамі аб падлогу й выпаліла разам з абедзьвюх руляў. Якраз у гэты час Капейка вёў міма хутара Саладуху. «Зноў некага застрэліў!» -- прамовіў, успамінаючы ранішнюю спрэчку ў машыне. Абапёр Саладуху на плот каля хутара й кінуўся бегчы на шашу.
-- Такіх людзей трэба выкідаць з кола паляўнічых, -- гаварыў Барута, дапамагаючы Балевічу давесьці Галякова да машыны. -- Дый вашэць мусіць быць падалей ад іх.
Капейка цягнуў за імі Саладуху.
-- Ну, ідзі, ідзі! А то дам у пысу!
Пакуль выбраліся на шашу, зусім сьцямнела. І неба ляжала над намі чорнае й бяззорнае...
1950-1970
Пёрка й іншыя
«Хаця-б не спазьніцца, -- падумала Маўра, -- бо запішуць на чорную дошку. І дзіка было-б. Учора выдалі прэмію, а сёньня -- на чорную дошку!» Прыбавіла кроку. Уночы выпаў дождж, і там-сям стаялі лужыны. Маўра ўжо не абыходзіла іх, а скакала цераз іх. Раптам, не разьмерыўшы крок, скокнула ў самую сярэдзіну лужыны. На нагах былі досыць ужо паношаныя пантофлі, і яна адразу-ж пачула студзёную вільгаць пад панчохай. Праз хвіліну-дзьве пачала чыхаць, і засадніла ў горле. Успомніла, як яна ў мінулым годзе хварэла на грып: на працу хадзіць не магла, а доктар не даваў бюлетэню, бо тэмпэратура ня была дастаткова высокай. Маўра магла-б папасьці пад суд за прагул, і яе гэта вельмі хвалявала: такі паварот справы быў-бы для яе проста трагічным, бо хто клапаціўся-б пра Ўладзіка. Гэта-ж яму і дзевяці няма! На шчасьце, у канцы другога дня хваробы тэмпэратура паднялася, і доктар выпісаў ёй адпачынак.
Усё-ж той месяц быў для яе жудасным: па-першае, вылічылі із заробку за восем прапушчаных дзён, а страхкаса заплаціла толькі шэсьцьдзесят працэнтаў; па-другое, трэба было купляць лекі, палепшыць харчаваньне, купіць новы абутак, бо ў гэтым заставацца было рызыкоўна -- разваляцца, і тады клопат! Яна ніяк не магла зьвесьці канцы з канцамі. Узяла пазычку з касы ўзаемадапамогі, а потым цяжка было выплачваць. Уладзік хадзіў у школу бяз уласных алоўкаў і сшыткаў, а вярнуўшыся, капрызіў ад крыўды. І яшчэ адно: якраз у гэты час у адным зь ягоных чаравікаў адарваўся падносак, другога абутку ён ня меў, а лекцыі прапускаць не хацелася, бо й бяз гэтага вучыўся дрэнна. Маўра сама прыбівала гэты падносак як магла. Хвалявалася й плакала. І ўсё-ж дзіця празябла й зьлягло ў пасьцель. А пасьля грыпу -- ускладненьне на бронхі, і хлапчук ніяк ня мог канчаткова акрыяць: у грудзёх хрып, уночы кашаль, пот...
Калі Маўра ўспомніла пра гэта, ейная прысутнасьць на ўчарайшых урачыстасьцях здалася ёй найменш не на мейсцы. І ўдвая стала шкода Ўладзю. «Адаслаць-бы яго на курорт! Але дзе ўзяць пуцёўку? Гэта -- раз! Па-другое, грошы! Хіба яна можа выкраіць із свайго бюджэту на курортную пуцёўку? Ат, і думаць пра гэта ня варта!..»
Перайшла на другі бок вуліцы. «А Ўладзя ўсё-ж хворы... Хворы... Нешта трэба ўсё-ткі зрабіць...» Пачала ў памяці падлічваць, колькі патрэбна грошай, каб адаслаць Уладзю хаця-б у дзіцячы дом адпачынку, у тыя хоць-бы Крынкі. Бадай, гэта магло-б збыцца, каб падрабіць крыху зьверхчасова. І вельмі гэтаму ўзрадавалася. «А хлапчуку зусім неабходна пажыць лета ў вёсцы, падыхаць сьвежым паветрам, пабегаць па полю й па лесе... От, каб ня быў вывезены ейны дзядзька, скіравала-б Уладзю да яго на хутар на ўсё лета. Хай бы займаўся там сваімі жукамі ды мятлікамі...» Успомніла сваё дзяцінства: усё-ткі неяк было прыямней! «Так, сасновы лес-бор... Густы пах смалы. Сьветлымі кроплямі коціцца яна па кары, быццам сьляза, -- плача параненае дрэва. Бывала, ідзеш сабе па мяккім, але пругкім моху сярод дрэваў, нібы па тоўстым дыване. І пчолкі, пчолкі гудуць у паветры...» Успомніла пах мёду, які ела ня раз удоваль на хутары ў дзядзькі, калі езьдзіла ў час канікулаў, як была студэнткай тэхнікуму. «Калі мы яго бачым цяпер, гэты мёд? А, кажуць, гэта найлепшыя лекі ад прастуды. Навет «Пёрка» раіла неяк: "Любенькая, купіце мядку зь кілаграмік ды сьлівачнага масьліка, ды яечак зь дзесяць, памаранчыкаў ды зварыце ўсё гэта разам, ды папаіце ім хлапчука -- усю хворасьць як рукой здыме..." Лёгка сказаць: купіце! А дзе купіць? А завошта?» Адчула крыўду, нібы яе абакралі, абманулі. І вочы ейныя затуманіліся. «Пэўна, каб быў жыў Паўлік, усё было-б іначай. Паўлік, Паўлік! На каго ты нас пакінуў!? Хіба мы цябе ня любілі?! Адышоў назаўсёды! І як-жа гэта? Ад кулі? Або ад бомбы? А можа проста замёрз, застыў у той студзёнай Фінляндыі? Скажы, ад чаго спынілася тваё сэрца?»