Увайшоў Уладзік.
-- Ты зноў плачаш, мама? Што гэта такое? Тата-ж памёр, як герой, абараняючы Бацькаўшчыну. «Бацькаўшчыну!? Усё гэта ад казённай прапаганды ў школе й піянерскіх атрадах», -- падумала Маўра, гледзячы ў вочы сыну.
-- А хіба табе ня шкода таты?
-- Зразумела, шкода! Але-ж ён выконваў свой сьвяты абавязак перад Бацькаўшчынай!
«Пакалечаныя», -- прамовіла пра сябе Маўра й хацела нешта сказаць сыну яшчэ, але нехта пастукаў у дзьверы.
-- Можна, -- сказала, ставячы картку мужа на стол.
Увайшоў Падкоўнік. Знала, будзе доўга выпытваць, як жывецца, і выхваляць партыю, урад, парадкі, адданасьць работнікаў савецкай уладзе, пераконваць працаваць яшчэ больш аддана... Зірнула яму ў твар і ледзьве не прамовіла: якая брыда! Але яму хоць-бы што! Ён добра мае: атрымлівае з закрытага разьмеркавальніка й ня жыве, зразумела, толькі на пэнсію; для такіх існуюць сакрэтныя фонды. Яму ня трэба стаяць дзесяць гадзінаў крукам ля станка або над сталом!
-- Можна да вас? -- спытаў, водзячы зрокам па пакою.
-- Ну, што-ж, заходзьце!
Ведала, гэта неадхільна; на іхнай мове гэта называецца «індывідуальная апрацоўка» -- хадзіць па хатах працаўнікоў. Зірнула на Ўладзіка, які стаяў у дзьвярах да куханькі.
-- Ідзі, Уладзь, спаць!
-- Што ты, мама? Яшчэ-ж зусім рана?!
-- Ідзі, Уладзь, спаць, -- я сказала!
Падкоўнік крыху затрымаўся пры ўваходзе, пазіраючы на той кут, дзе павінны вісець абразы. Маўра гэта заўважыла й нядобра падумала аб ягонай эстэтыцы: яму-б вывесіць «Павлика Морозова». Прайшоў далей, дзе стаяла шырокая канапа, на якой Маўра й спала.
-- Прыпала, разумееце, вольная хвілінка, вырашыў адведаць некаторых сваіх працаўнікоў, як яны жывуць...
-- Ну, што-ж, можаце глядзець, колькі вам захочацца, як я жыву, пераканаецеся, прынамсі, што жыву па-савецку, гэта значыць, -- ну, добра...
Зрабіла грымасу, якую можна было прыняць і за ўсьмешку.
Падкоўнік спыніўся пасярод пакою, уважліва пазіраючы па бакох. На сьвежых шпалерах сьцен там-сям былі прымацаваныя кнопкамі паштоўкі з малюнкамі ды некалькі сямейных фотакартак. Перш за ўсё, прапагандыст зьвярнуў увагу на малюнак царквы сьвятой Сафіі Полацкай. Зьняў са сьцяны картку. На адвароце было выведзена каліграфічным почыркам: «Маленькой крошечке Маврикии от папы в день рождения. Да хранит тебя Господь. Аминь. Андрей Перегуд-Домейко».
-- О-о! Гэта цікава! Бацька ваш, значыць, сьвятаром быў у гэтым храме?
-- Не, ён быў інжынэр-каморнік і ўсё жыцьцё выкладаў у Полацкім каморніцкім вучылішчы.
-- Мяркуючы па прозьвішчу, -- зь беларускай шляхты? Перагуд ды яшчэ Дамэйка!
-- Ня ведаю. Можа быць...
Глядзела на паштоўку й успамінала бацьку, як ён, бывала, стаяў ізь ёй у гэтым храме й слухаў цудоўны хор, падцягваючы й сам добрым баском у некаторых мясьцінах.
-- Паштоўкі гэтай я выкінуць не магу: памяць! -- прамовіла.
Падкоўнік заглянуў у ейны твар і ўсьміхнуўся.
-- Я ў ваша прыватнае жыцьцё ня ўмешваюся...
Урэшце апусьціўся на канапу, выпрастаўшы доўгія ногі ў брудных чаравіках аж на палову пакою. «Сухая жардзіна, -- падумала Маўра, -- ды яшчэ выцягненая з бруднай лужыны...»
-- Што-ж вы стаіцё? -- узяў яе за руку й прыцягнуў да канапы. -- Ведаеце, мы жывем у цудоўную эпоху...
-- Ведаю, -- адказала Маўра.
-- У эпоху, калі перабудоўваецца сьвет...
-- На лепшае ці на горшае? -- усьміхнулася.
-- Зразумела! Зразумела -- на лепшае. Колькі зьменаў ува ўсіх галінах! З краіны, вылучна аграрнай, СССР ператвараецца ў краіну самай перадавой тэхнікі...
Базыль некалі назваў гэныя ягоныя выказваньні жвачкай. «Цяперака зацягне гэную-ж сваю жвачку на цэлы вечар», -- падумала з прыкрасьцю Маўра.
-- Зразумела, і людзі -- савецкія людзі -- павінны перарабіцца адпаведна патрабаваньням новага часу.
-- Перарабіцца, кажаце?
-- Так, перарабіцца, зразумела, ня ў простым сэнсе: у іх павінны адміраць звычкі й традыцыі, прышчэпленыя ім капіталістычным грамадствам... Рэлігія там і іншае... Ад усяго гэтага наш чалавек павінен вызваліцца й чым хутчэй, тым лепш -- жыцьцё ягонае тады стане паўней і радасьней... Зразумела, і ў пытаньнях пола й каханьня ён павінен стаць таксама вольным... Вы падумайце, колькі розных трагэдыяў адбылося на глебе каханьня, зайздрасьці й сэксуальнай незадаволенасьці... Маленькі прыклад, калі дазволіце: я чуў, што вы часта скардзіцеся на галаўныя болі...
-- Я прасіла-б вас не кранацца майго прыватнага жыцьця й майго здароўя, -- зь незадаваленьнем зазначыла Маўра.