Кам вӑл Гера? Ӑҫтан япаласем тупать? Еххим пиччене хӗҫтимӗр ӑҫтан тупса панӑ? Камсемпе ҫыхӑннӑ Лидия Гурьевна? Пӗтӗмпех пӗлмелле, тӗпчемелле, тӑрӑ шыв ҫине кӑлармалла.
Пик-пик! пиклетрӗ машина. Сасӑ илтӗннӗ еннелле ҫаврӑнса пӑхрӑм. Машина тӑп чарӑнчӗ. Совхоз директорӗ иккен. Уй-хиртен таврӑнать.
— Мӗнле, Юрий Иванович? Вӗҫӗ-хӗрри курӑнать-и? Тӗлли-палли пур-и? — ыйтрӗ ҫул ҫинче совхоз директорӗ. ― Асӑрхануллӑ пул Лидия Гурьевнӑпа. Виҫӗ пуслӑх япала парать те кайран пин тенкӗлӗх ӗҫ тутарать.
Кулагин ҫинчен те каласа кӑтартрӗ совхоз директорӗ. Иккӗшӗ те пӗр ялтан иккен вӗсем. Лидия Гурьевна та, Кулагин та. Совхоз директорӗ вӗсене мӗн пӗчӗкренех пӗлет. Вӑр-вар та тӑрӑшуллӑ ҫын пек кӑтартнӑ хӑйне Кулагин. Каникулсенче уй-хирте тӑрмашнӑ. Ҫакна шута илсе, совхоз ӑна ялхуҫалӑх институтне вӗренме янӑ. «Текех пӗр вырӑнта тӑпӑртатса тӑмастпӑр, ят илетпӗр», ― тенӗ уйкассем, Кулагин институт пӗтерсе таврӑнсан. Ара, вӗсен те аслӑ пӗлӗ илнӗ агроном пур ӗнтӗ. Ютран килнӗ ҫын мар, ҫак тӑрӑхра ӗснӗскер.
Ҫапах та ҫӑмӑл мар иккен агроном ӗҫӗ. Ир-ирех ыйхӑран вӑранса хире тухмалла, ҫӗр вӑрттӑнлӑхӗсене алла илмелле. Хӗрсе тулӑ акмалла ак, чашлаттарса ҫумӑр ҫума тапратрӗ. Икӗ талӑксӑр та чарӑнмарӗ, мур илесшӗ. Кайран, чӑнах та, кӑшт уяртрӗ. Тӑпра та самай кушӑхрӗ. Кулагин, хавасланса, тракторсене хире илсе тухрӗ. Сеялкӑсене те вӑрлӑх тултарнӑччӗ ӗнтӗ, акма ҫеҫ тытӑнмалла — ҫумӑр лӗшкеме пуҫларӗ. Ҫавӑнпа ака ӗҫӗсене вӗсем эрне кая юлса вӗҫлерӗҫ. Эх, хӑтӑрчӗҫ те ҫакӑншӑн ӑна районта.
Хурт-кӑпшанкӑсене пӗтерме тесе, уй-хире имҫам сапрӗҫ те Тӗпешнери тырпул йӑлт типсе-хӑрса ларчӗ. Каллех Кулагина айӑпларӗҫ. Усентӑрансене хӑртмалли препаратпа усӑ курнӑ иккен вӑл. Шуйттан пӗлсе ҫитет-и? Тем тӗрлӗ имҫам та пур, акарцид, гербицид, дефлорант… Кам шухӑшласа кӑларнӑ вӗсене — чӗлхе тепле хуҫӑлмасть. Ку хутӗнче Кулагина Шупашкара чӗнсех пӗҫерккӗ пачӗҫ, тӑкакне те тӗлеттерчӗҫ.
Ҫакӑн хыҫҫӑн Кулагин уй-хиртен тарчӗ — милицие вырнаҫрӗ. Хулара икӗ уйӑх вӗренкелерӗ те милнци лейтенанчӗ пулса тӑчӗ. Хӑй ӗҫне Кулагин хӑвӑрт хӑнӑхрӗ, Ӑна халь йӗпе-сапа кансӗрлемест. Уй-хир тӑрӑх та сулланса ҫӗремелле мар. Йӗрке пӑсакан тупӑнчӗ-тӗк, штраф тӗлеттерет те, лӑпланать лешӗ.
— Кулагин хӑй те йӗркене пӑсать. Машина туянчӗ те урам варринех гараж майласа лартрӗ. Никамран ыйтмасӑр. Ҫитменнине, пӗр кирпӗч тытса пӑхмарӗ хӑй — йӑлтах машинӑпа трактор паркӗнчи слесарьсем тӑрмашрӗҫ. Ӗҫ вӑхӑтӗнчех. Хӑтӑрса илтӗм те Кулагина — тепӗр куннех пушарниксем вӗҫтерсе ҫитрӗҫ. Унтан — шыв инспекцийӗ, санитари инспекцийӗ… Штраф хыҫҫӑн штраф тӗлеме тиврӗ. Кулагин йӑхлатса кулать: «Милици ҫыннисемпе ӗлӗм те хирлешетӗн-и? Татах пакӑлтатса ҫӗретӗн-и?» — тет. Еретлӗ ҫын мар вӑл. Сӑмах тӗксе илтӗн-тӗк, тавӑрма тытӑнать. Каҫ пулсанах, Лидия Гурьевна патне каҫать, ― тарӑхса калаҫрӗ совхоз директорӗ.
12
Ял Советӗнче уголовнӑй розыск начальникӗ Аброськин сӗтел хушшинче протокол ҫырса ларать.
— Макар тракторист ку, ― терӗ милици Кӑпитанӗ, допрос хучӗсене мана тыттарса. ― Ме, паллашӑр.
Ольӑна суранлатнӑ каҫ ҫамрӑксем клубра вӑйӑ ирттернӗ-мӗн. Макар тракторист виҫӗ хутчен шкула чупса пынӑ, Ольӑна вечера чӗннӗ. Лешӗ килӗшмен, экзамена хатӗрленмелле тенӗ. Мӗн тесен те, ӗҫре-ҫке вӑл. Чирлӗ амӑшӗ вырӑнне хуралта ларнӑ. Вӗренӗ ҫулӗ вӗҫленнӗ пулсан та, шкула ачасем кулленех пухӑннӑ. Ирхине уй-хирте тӑрмашнӑ, кӑнтӑрла иртсен шкула пуҫтарӑннӑ та каннӑ, тӗрлӗ вӑйӑсем вылянӑ. Каҫхи апат хыҫҫӑн киле саланнӑ. Вӑйӑсене Оля йӗркеленӗ, Макар ӗкӗтленине те пӑхман вӑл, ӗҫ планӗ ҫырнӑ.
Ку ҫеҫ те мар-ха. Ольӑна тата урӑххи шухӑшлаттарнӑ. Ӗҫпе кану лагерӗнчен икӗ хутчен апат-ҫимӗҫ ҫухалнӑ. Ҫавӑнпа та Оля вӑййа хутшӑнма килӗшмен.
Макар ӑна урама тухма чӗннӗ. Шӑпах ҫав вӑхӑтра ҫарӗҫ пӗлӗмӗнче тем шӑкӑртатни илтӗннӗ, графин ӗксе ҫӗмӗрӗлнӗ… Оля коридора чупса тухнӑ. Хайхи пӑшал сасси. Чӗрече кантӑкӗсем чӑнкӑртатнӑ. Шари! ҫухӑрса янӑ Оля. Макар вара шкула чӗречерен сиксе кӗнӗ, милицие евитленӗ…
Макар кайсан та, протокола алӑран ямарӑм, тепӗр хут вуласа тухрӑм.
— Ҫӗнӗ хыпар пур, Юрий Иванович, — терӗ Аброськин, папкӑри хутсене ҫавӑрттарса. ― Хлимун тӗрмерен тухса тарнӑ. Ӑна шырама та мана хушрӗҫ.
Халӑх судне кайса, Хлимуна айӑпланӑ приговор та тупса килнӗ Аброськин. Ӑна вуласан, акӑ мӗн пӗлтӗм эпӗ. Хлимун ытлӑ-ҫитлӗ пурнӑҫпа иртӗнсе пурӑннӑ. Гера ятлӑ йӗкӗтпе паллашнӑ. Лешӗ ӑна ресторана иле-иле кайнӑ, таса мар ӗҫе явӑҫтарнӑ, магазин ҫаратма хӗтӗртнӗ. Хлимун пӗлтернӗ тӑрӑх, хӑҫан тата хӑш магазина кӗмеллине, мӗн-мӗн сӑптӑрса тухмаллине — пӗтӗмпех Гера каласа панӑ.