Ҫырма чарӑнсах сӑнатӑп Пракуха. Вӗчӗрхенмест вӑл, кӗҫӗсене ниҫталла тартмасть. Лӑпкӑн, чуна уҫса калаҫать:
— Ҫапла, фермӑран пӗрле таврӑнтӑмӑр. Кил хушшине те кӗрсе тухнӑ. Асӑрхарӑр пуль, еплерех хуҫалӑх унӑн: сарай, кӗлет, нӗхреп… Вӗсене тытса тӑма ай-яй йывӑр. Уйрӑмах пӗччен хӗрарӑма. Ҫулленех ӑна ҫӗнетмелле, кӑна улӑштармалла. Алтатти аппан та сарай тӑрри унтан-кунтан шӑтнӑ. Ӑна юсаттарма вӗткеленетчӗ, сарай тӑррине хӗҫтимӗртенех виттересшӗнччӗ. «Пырса пӑх-ха, миҫе метр хӗҫтимӗр туянмалла ман», ― терӗ те, турткаланса тӑмарӑм. Килӗшрӗм. Виҫсе-уяса пӑхрӑм та миҫе лист туянмаллине пӗлтертӗм. Унтан ҫапла каларӗ: «Аллу-уру ҫыпҫӑнать. Вӑхӑт тупса, майласа пар-ха». Ӑна-кӑна ӑсталама пӗчӗклех атте хӑнӑхтарнӑ мана. «Пулӑшакан пулсан, пӗр-икӗ кунтах витме пулать. Макар тусӑм килӗшсен, леш эрнере тытӑнатпӑр», ― терӗм те Алтатти аппа патӗнчен киле тухса утрӑм. Паллах, хак тунӑ ятпа чей ӗҫме те чӗнчӗ Алтатти аппа, анчах пӗрте кӗрсе чӑрмантармарӑм эп.
— Ҫак хатӗр пирки мӗн калама пултаратӑр тата? ― Аброськин тупнӑ троакара, портфельтен кӑларса, сӗтел ҫине хутӑм. ― Кунашкал япала камӑн пур?
— Иҫмасса, ман хатӗр вӗт-ха ку, ― троакара кап ярса тытрӗ Пракух. ― Ӗнер те усӑ курнӑ эп унпа. Ир-ирех ӗнесене сывлӑмлӑ клевер ҫине кӑларса янӑ та иккӗшӗ кӗпӗнсе кайнӑ. Эп вара ҫак хатӗрпе ӗнесене хырӑмран паклаттартӑм. Юн ҫыпҫӑннӑ вырӑн та пур ак. Ӑна эп ӗҫ хыҫҫӑн шкафа пӑрахнӑччӗ…
Ветеринари пунктӗнче кам пулчӗ тата? Кам кӗрсе тухрӗ?
— Ай, ӑҫтан астуса ҫитерӗн?.. Ятарласа сӑнаса ларман та. Каларӑм ӗнтӗ: малтан Алтатти аппа пулчӗ. Унтан… Лидия Гурьевна, магазин заведующийӗ, кӗчӗ пулас.
— Лидия Гурьевна мӗн йӗтӗмпе ҫӗрерӗ. Выльӑх-чӗрлӗх чирленӗ-и ун е…
— Ҫук, манпа мар, Алтатти аппапа сӑмахларӗ вӑл. Хӗҫтимӗр пирки калаҫрӗҫ. Юлашкинчен Лидия Гурьевна сӑмаха ак епле вӗҫлерӗ: «Перекет кассинче укҫа пур паян. Магазинта сутса тунӑ укҫана йӑлт перекет кассине патӑмӑр. Ултӑ пин тенкӗ».
— Укҫа пирки кам сӑмах пуҫларӗ малтан? Алтатти аппа-и е Лидия Гурьевна?
— Хӗҫтимӗр пирки Алтатти аппа пӗр-икӗ кун тӑхтама ыйтрӗ. Лидия Гурьевна вара укҫа-тенкӗ ҫине куҫрӗ… Тӑмана, тинех аса илтӗм: Лндия Гурвевнӑпа пӗрле тата тепӗр арҫын кӗчӗ. Ҫӗллӗ те сарлака хулпуҫҫиллӗскер…
— Мӗн калаҫрӗ ҫав арҫын? Ун-кун сӑнарӗ-и?
— Ах, ӑна-кӑна тӑнламарӑм ҫав. Сӑнамарӑм. Район валли отчет хӑтӗрлеттӗм те…
— Алтатти аппана шӑпах ҫак япалапа шаплаттарнӑ, Пракух. Ҫавӑнпа та аса илӗр-ха: кам пулчӗ тата унта? Мӗн-мӗн ҫинчен калаҫрӗҫ.
— Ай-пай-пай! Тӑр-кӑнтӑрлах шар ҫурма пулать иккен. Ах, тем ан шутлӑр-ха. Апла-капла шухӑш пулман ман. Ирсӗрсемпе ҫыхӑнман.
Ветеринари пунктне те ҫитсе куртӑмӑр — Пракух хунӑ вырӑнта троакар ҫук. Ку ӑна калама пӗлмелле мар хӑратса пӑрахрӗ, Сӑнӗ-пуҫӗ шуралса-кӑвакарса кайрӗ. Ара, ветеринари пунктне кӗмелли ҫӑра Пракухӑн кӑна.
Тек вӑл пӗр сӑмах та калаймарӗ. Ик аллипе тӑнлавне пӑчӑртаса тытрӗ те диван ҫине лӑст тӑсӑлса выртрӗ.
Чӑрмантармарӑм ӑна эпӗ, нимӗнле ыйту та памарӑм — пурпӗрех вӑл урӑх нимӗн те пӗлтерес ҫук. Урама тухрӑм.
Тин ҫеҫ институтра лекци тӑнланӑ евӗр, профессор ӑс панине аса илтӗм: «Ҫӑраҫҫи вӑл пӑрмасӑр уҫӑлмасть. Усӗм тени те тимлемесӗр пулмасть. Ирсӗр ӗҫӗн тупсӑмне тупас тесен, сисӗмлӗ пулмалла, сӑнама-тӗпчеме пӗлмелле. Инкек-синкек пулнӑ вырӑнта-и следователь е кунтелен пурӑннӑ-ӗҫленӗ ҫӗрте — пур чух та тимлӗ пулмалла. Нихӑҫан та васкамалла мар. Шыракан ҫын яланах мӗн те пулин тупать».
Эпӗ те шыратӑп, сӑнатӑп ак. Алтатти аппа патӗнче те, ветеринари пунктне ҫитсен те… Следствие кирлӗ япала пурпӗрех тупаймарӑм-ха, йӗр ҫине ӗкеймерӗм…
Пракух, чӑн та, сакӑр сехет каялла, Алтатти аппана тӗнклеттернӗ вӑхӑтра, Варварипе пӗрле пулнӑ, туй валли Ачакран сӑра илсе килесси ҫинчен калаҫнӑ. Кун ҫинчен Варвари те, пускилти ҫынсем те ҫирӗплетеҫҫӗ, ӗнентереҫҫӗ.
Ку тата, Пракух япали, троакар тени, ӑҫта илсе пырать. Унта вӗт Пракухӑн йӗррисем пур, Пӗрре мар усӑ курнӑ унпа Пракух. Малтан та, Алтатти аппана шаплаттарнӑ кун та. Паллах, ҫав йӗрсем те упранма пултарнӑ.
Чим-ха, мӗншӗн-ха эп пӗрне йӗрӗсем кӑна шыратӑп. Паллӑ вӗт-ха: Алтатти аппана тирпейлекен ҫурмаккай мар. Латсӑр чее вӑл. Куркаланӑскер. Ҫак ӗҫе вӑл тӗплӗн хатӗрленнӗтӗр. Йӗр ҫухатас тесе, следстви ҫыннисене Пракухпа ҫыхӑнтарас тесе, ятарласа усӑ курман-ши ҫав ирсӗр ҫак хатӗрпе?
Чим-ха, Пракух епле каларӗ-ха: «Яштака та сарлака хулпуҫҫиллӗскер. Хуп-хура уссилӗскер…» Кам вӑл? Ветеринари пунктне мӗн йӗтӗмпе пынӑ вӑл? Пракух пӗлӗмӗнчи япалана вӑл та хӗстерсе тухма пултарнӑ. Пӗлӗме кӗрсе тухнӑ. Апла унӑн та ура йӗрӗ пулма кирлӗ. Шел, вӑл мӗн тӑхӑннине Пракух сӑнаман. Иҫмасса, Лидия Гурьевнӑпа пӗрле пулнӑ вӗт-ха вӑл. Апла, Лядия Гурьевна пӗлет. Ав кампа калаҫмалла манӑн.