[11] Рэал — манета, роўная дзясятай долі песа.
[12] Від чырвонага дрэва.
[13] «Пакінь надзею ўсялякі, хто сюды ўвойдзе» («Боская камедыя» Дантэ Аліг’еры).
[14] 1 ліга — 5572 метры.
[15] Мампокс — сталіца правінцыі Балівара ў Калумбіі.
[16] «У гэтай цёмнай магіле» — італьянская жалобная песня.
[17] Энрыка Каруза (1873–1921) — італьянскі оперны спявак.
[18] «Калі прачнешся ў ззянні» (ангельск.).
[19] Рагу з мяса і гародніны.
[20] Попельная серада — у каталікоў першы дзень пасля карнавалу, пачатак Вялікага посту.
[21] Гульня слоў: Леона ў перакладзе з лацінскай — ільвіца.
[22] Карлас Гардэль (1887–1935) — слынны аргенцінскі спявак, найлепшы выканаўца танга.
[23] Альфрэд Дэні Карто (1877–1962) — вядомы піяніст і дырыжор; Жак Тыбо (1880–1953) — знакаміты французскі скрыпач; Пабла Касальс (1876–1973) — вялікі іспанскі віяланчэліст, дырыжор і кампазітар, склалі выдатнае трыа ў 1905 годзе.
[24] Сарсуэла — від іспанскае аперэты.
[25] Фалі-Бержэр — знакаміты тэатр-вар’етэ ў Парыжы.
[26] Бэрэнхэна — баклажан (па-іспанску жаночага роду).
[27] Вядомы раман Анатоля Франса (1844—1924) быў выдадзены ўпершыню ў 1908 годзе.
[28] Маецца на ўвазе Сімон Балівар.
[29] Мачэтэра — зборшчык цукровага трыснягу, узброены мачэтэ.
[30] Сафра — уборка цукровага трыснягу.
[31] Мэрэнгес — папулярныя спевы.
[32] Плэнас — песня, якая суправаджаецца скокамі.
[33] Так здзекліва называюць прыхадняў, пераважна амерыканцаў і ангельцаў, у Лацінскай Амерыцы.
[34] Аўтарава жонка.
Выдадзена пры падтрымцы Дабрачыннага фонду «Вяртанне»
Выданне кнігі стала магчымым дзякуючы краўдфандынгавай кампаніі на платформе Ulej
Дзякуем Рэдакцыі часопіса «Arche-Пачатак» за дапамогу ў падрыхтоўцы рамана да публікацыі
Асобная падзяка за падтрымку Паўлу Капарыху і Рэдакцыі газеты «Наша Ніва»
Падзяка за падтрымку выдання
Поўны спіс фундатараў кнігі, якія падтрымалі яе выданне праз краўдфандынг, налічвае 109 імёнаў. Вялікі вам дзякуй!
Будкін Сяргей
Павел Радына
Алесь Плотка
Ігар Кулікоў
Настасся Карнацкая
Марыя Мартысевіч
Алена Гурыновіч
Наталля Мацевасян
Алег Зелянкевіч
Вікторыя Папкова
Таццяна Кавалёва
Даша Новікава
Анастасія Бардачова
Ірына Бык
Павел Мінютка
Андрэй Шчарбіцкі
Юлія Казбяровіч
Аляксандр Драздоў
Мікалай Міхнікаў
Павел Бераговіч
Павел Тысляцкі
Андрэй Аква
Ігар Кудраўцаў
Яўген Бараноўскі
Аляксандр Сяргееў
Цімур Варанцоў
Вольга Пручкоўская
Ірына Маркелава
Аляксандр Хінько
Аляксандр Нямцоў
Аляксандр Сасноўскі
Павел Баярка
Уладзімір Трубілаў
Надзея ***
Таццяна Кардашына
Ганна Шаламіцкая
Ігар Горбач
Кацярына Жураўлёва
Таццяна Жураўлёва
Сяргей Лось
Аляксандр Галоўчыц
Іна Насовіч
Андрэй Трусаў
Эмілія Скарабагатая
Анастасія Андрэйчанка
Андрэй Лазук
Ірына Мартыновіч
Шаціла Галіна Уладзіміраўна
Сняжана Зелянкевіч
Аляксандр Маркевіч
Ганна Холад
Аляксей Калымага
Віталь Батурчык
Таццяна Кур’ян
Марыя Грыбаедава
Сяргей Макрэнка
Павел Магілін
Вольга Казакова
Аляксей Казлоўскі
Аляксей Аніська
Таццяна Жалдакова
Аляксей Федарэнка
Марыя Шуманская
Сяргей Матырка
Дар’я Гладун
Арцём Давыдаў
Валерый Васiлевiч
Марыя Дзешчанка
Лідзія Аліхвер
Цімафей Сакалоў
Алена Рыбко
Эльвiра Бурчык
Кацярына Савеня
Эдуард Бабарыка
Ціхан Чарнякевіч
Наталля Кольчына
Алег Латышаў
Ганна Янкута
Антон Саўчык
Аляксандр Асташонак
Іна Хоміч