Ух, які ўзняўся б вэрхал!
З розных пакояў і пакойчыкаў, кабінетаў ды залаў усіх паверхаў ультрасучасных гмахаў вылецелі б адразу маладыя і старэйшыя служачыя — увесь шматлікі штат рынуўся б на старых з крыкам абурэння: як такія-сякія нахабнікі адважыліся на гэткае святатацтва — прыперціся ў іхнія свяшчэнныя харомы.
Затое — парадокс! — зайдзі гэтыя, знуджаныя бадзян-нем па чужых і нядобразычлівых кутках, бабулі з дзядамі ў касцёл — фарны, бернардынскі, францішканскі, і там, напэўна, ім не скажа ніхто нават кепскага слова.
Не запатрабуюць ад іх запрашальных білетаў і ва Уладзімірскай царкве, Пакроўскім саборы ці — малельні баптыстаў на вуліцы Каліноўскага.
У культавых устаковах нікому і ў галаву не прыйдзе правяраць у старых пропускі — спаткаюць там і нават з радасцю!
Толькі куды сябе падзець тым, хто змалку не хадзіў — ні да кас-цёла, ні да царквы, ні да баптыстаў, бы наш зялёнадалінскі дзядзька?
I такія сустрэчы з сабе падобнымі вымушаны самі шукаць адпаведнае месца. Часамі гэтыя мясціны бываюць да смешнага нечаканымі і дзіўнымі. Каб я не бачыў усяго гэтага на ўласныя вочы, не правёў з пенсіянерамі некалькі дзён у іхніх дзівацкіх «клубах» пад адкрытым небам, не чуў пенсіянерскага хору ў Пышках ды са здавальненнем сам часамі ім ке падпяваў, з-за чаго яны адразу сталі мяне лічыць сваім ды абрынулі на мяне свае праблемы,— ніколі не паверыў бы.
2
Паводле кніжкі Адама Мальдзіса («Беларусь у люстэрку мемуарнай літаратуры...») паміж сённяшняй гасцініцай каля цэнтральнай плошчы ды медыцьгаскай анатамічкай гадоў трыста таму было гразкае балота. Цяпер немагчыма балота тое сабе і ўявіць. Але як бы ў пацвярджэнне А. Мальдзісу, гродзенскі археолаг М. А. Ткачоў дакладна на тым самым месцы выкапаў нядаўна са студэнтамі нашага універсітэта аж шасцідзесяцісантыметровы пласт торфу.
А зараз там велізарны, заліты асфальтам (на торфе), падворак. У глыбіні яго — глухая сцяна з бетановымі навесамі. Цяпер ужо ніхто не памятае нават, для чаго, для якой патрэбы людзі калісьці патрацілі аж столькі цэменту і шыферу ды пабудавалі іх гэтак салідна, нават — прыгожа.
Цяпер пад навесамі прадаюць летам садавіну. Але перад зімой, як рабілі кожны год, яблычныя палаткі разабралі, каб далікатным таварам гандляваць у цёплых магазінах.
Дарэмна прадаўцы баяліся, што маразы папсуюць ім садавіну.
З усіх амаль канцоў горада пад гэтыя навесы сыходзяцца бетановыя калектары цэнтральнага ацяплення. Тут заўсёды пануе парніковая гарачыня.
Нават у найбольшыя халады снег у гэтым месцы растае, яшчэ не далятаючы да зямлі. А цераз невялічкія кратэрчыкі ў старым асфальце цалюткую зіму — нават у маразы і завеі! — лезуць уверх ды блішчаць, аж пераліваюцца густым селядынам сакавітыя султанчыкі асакі. Здаецца, толькі і глядзі, як выскачаць адтуль ды радасна закум-каюць не проста жабы з раздзьмутымі шчокамі, вылупленымі вачыскамі, мокрымі спінкамі і са слядамі тарфянога мулу, а — князёўны, зачараваныя злымі вядзьмаркамі ў жабаў яшчэ ў тыя часы, калі над Нёманам палалі на вогнішчах чарадзейкі ды калдуны.
Цалкам мажліва, каля навеса зелянела яшчэ тая самая асака, сярод якой у час панавання караля Стэфана Баторага ці князя Меншыкава, калі ён рыхтаваў у нас абарону супроць нахабпага авантурыста Карла XII,— танулі карэты, вазы, гарматы ды гразлі аж па самыя трыбухі нізкарослыя і валахатыя конікі.
Гэтае цёплае месца аблюбавалі. для начных сустрэч каты.
Вечарам туды хаваюцца ад мацярынскага вока ды вучац-ца курыць, давяраючы з бесклапотным хіхіканнем адна адной свае першыя таямніцы, маладзенькія гараднічанкі.
А днём пад навесы спаўзаюцца з многіх канцоў горада пенсіянеры. Менавіта тут у старых свой клуб.
Дзеля выгоды пенсіянеры звалаклі сюды з бліжэйшых пад'ездаў масіўныя лаўкі — на нізкіх ножках з літага чыгуну ў форме адмысловых выкрунтасаў. Нават не паленаваліся збіць сабе з грубых аполкаў паўдзесятка столікаў.
Сярод пенсіянераў паступова ўстанавілася пад навесамі свая шчырая атмасфера, свой псіхалагічны клімат з адпаведнымі — бы ў дзетдомаўцаў — нормамі паводзін.
Там узнік стыль гутаркі, калі размову можна пачынаць з канца, з пачатку, з сярэдзіны ды можна пераскокваць з тзмы на тэму, а ў спрэчках дазвалялася не выбіраць слоў, і за гэта ніхто не меў права крыўдзіцца.
Сярод старых даўно выявіліся сталыя аўтарытэты і любімчыкі. Завязаліся сімпатыі.
У канцы лістапада, калі Лаўрэну не дазволілі хадзіць па ўнука ў дзіцячы садзік і чалавек перапробаваў усе магчымасці, каб сябе хоць чым-небудзь заняць, пад навесамі і ён знайшоў прытулак ды надта хутка да яго прызвычаіўся, ішоў ужо на спатканне з сабе падобнымі нават з ахвотай.