Jipsini u yoki bu topshiriq bilan jo‘natgan paytlarymda juda sevinib ketar va bu topshiriqlarni deyarli hammavaqt bexato bajarardi. Agar gapimni tushunmasa, bosh chayqardi. «Ha» va yo‘q» degan so‘zlarni u «va», «vve» degan tovushlar bilan izhor etardi.
Uning menga bo‘lgan sadoqati nihoyasiz edi. Bir gal laboratoriyamizga Yerdan yaqindagina chiqqan bir xodim uchib kelib, oldimda qanotlarini beo‘xshov silkita boshladi. Jipsi bu odam meni urmoqchi bo‘lyapti deb o‘yladi shekilli, shiddat bilan unga tashlanib, bir tomonga uloqtirib yubordi. Qarshisida g‘alati maxluqni ko‘rgan bechoraning yuragi yorilib o‘lishiga sal qoldi.
Jipsi bilan xayralashish men uchur og‘ir bo‘ladi, Yerga olib tushish esa mumkin emas. U Yerda yashay olmaydi.
Qisqasi, Jipsidan g‘oyat mamnun edim. Lekin Faleyev borgan sari meni hayratga solardi. Bu odam shundoq ko‘z oldimda tamom o‘zgarib ketdi. U tobora anqovlashib borardi. Ba’zan oddiy narsalarni ham tushunmay qarshimda uzoq vaqt «osilib» turaverardi. Ishi mutlaqo yurishmasdi. U hamma narsani unutib qo‘yar, ko‘p xato qilardi. Hatto tashqi qiyofasi ham boshqacha bo‘lib qoldi, o‘ziga qaramay qo‘ydi: soqol-mo‘ylovi o‘sib ketgan, kostyumini ahyonda bir almashtiradi, vannaga zo‘rlab olib bormasang o‘zicha bormaydi. Eng qizig‘i, u jismoniy jihatdan o‘zgara boshladi. Avval ko‘zlarimga ishonmadim, keyin borgan sari uning bo‘yi cho‘zilib ketayotganiga ishonch hosil qildim. Yuzi ham cho‘zilinqiragan, pastki jag‘i turtib chiqa boshlagandi. Oyoq va qo‘l barmoqlari uzayib, kemirchak va suyaklari yo‘g‘onlasha boshlagandi. Xullas, akromegaliya kasali bilan og‘rigan kishiga o‘xshardi. Bir kuni uni ehtimol bir oydan beri o‘zi yaqinlashmagan ko‘zgu ro‘parasiga olib keldim.
— Qarang, kimga o‘xshab ketibsiz!
U ko‘zguga uzoq tikilib turdi-da:
— Bu kim? — deb so‘radi.
Bu odamning esi joyidami!
— Siz-da, albatta.
— Taniyolmayapman, — dedi Faleyev. — Nahotki shu men bo‘lsam? Jipsidan battar. — Bu so‘zlarni u tamom beparvolik bilan aytdi, ko‘zgudan uzoqlashgach, shu zahotiyoq boshqa narsalar haqida gapirib ketaverdi.
Yo‘q, bu odamni davolash, tezda davolash kerak.
Men shu kuniyoq Ketsga uchib borib, bu haqda Mellerga xabar bermoqchi bo‘ldim. ch Lekin o‘shd kuni yana bir hodisa yuz berdi-yu, Mellerga endi bir emas, ikki bemor haqida gapirishga to‘g‘ri keldi.
XIX. G‘ALATI KASALLIK
Prujinali soatlarimiz (vaznsizlik olamida kapgirli soatlar ishlamaydi) kech oltiga yaqinlashib qolgan edi. Faleyev Kets Yulduziga uchib ketdi, Zorina hali zoolaboratoriyada edi. Bu qiz menga o‘xshab ishga berilib ketganidan ko‘pincha kechgacha shu yerda bo‘lardi. Doimo quvnoq, xushchaqchaq, ochiq ko‘ngil bu qiz faqat yaxshi xodimgina emas, balki ajoyib o‘rtoq ham edi.
U menga turli ilmiy masalalar yuzasidan tez-tez murojaat qilib turar, men ham bajonu dil yordam berardim.
Bu gal ham shunday bo‘ldi.
Vera Zorina sovuqning yungning o‘sishiga ta’sirini o‘rganish ustida ish olib borardi. Tajriba qilinayotgan hayvon past haroratli maxsus kamerada saqlanar va u yerda issiq kostyumda ishlashga to‘g‘ri kelardi. Bu kamera quvurnusxa laboratoriyamizning oxiriga joylashgan edi.
Men bir o‘zim shisha yashik oldida kattaligi kabutarday Kladigan bahaybat pashshani kuzatib o‘tirardim. Gavdasining shu qadar kattaligiga qaramay pashshaning qanotlari asalarinikiday edi. Chunki uchish vaqtida bu qanotlarning deyarli yordami tegmasdi, pashsha o‘z uyasining shisha devorlari bo‘ylab o‘rmalab yurishni afzal qo‘rardi. Bu ulkan pashsha endi jinsi noma’lum maxluq emas edi. U urg‘ochi pashsha edi — o‘z xohishim bilan yaratilgan. Uz muvaffaqiyatim oqibatlari haqida xayol surib o‘tirib, Jipsining yonimga uchib kelganini ham nayqamay qolibman. U o‘z tilida bir narsalarni tushuntira boshladi. Keyin angladimki, meni Zorina chaqirayotgan ekan.
O‘rnimdan turdim. Jipsi pardali g‘anjalarini silkitib oldin uchib ketdi, men uning orqasidan uchdim. Laboratoriyaiing oxiriga yetganda issiq kostyum kiyib, kameraga kirdim. Shift ostida qo‘y osilib turardi. Uning yungi shu qadar uzun ediki, hatto oyoqlari ham ko‘rinmasdi. Ushlab ko‘rdim — shunaqa mayinki, naq ipak deysiz. Chinakam oltin yung! Qo‘y huddi oppoq bulutlar qurshovida qolganday.
— Chakki emas! — dedim men. — Ishingiz yurishib ketibdi.
— Buni qarang, — dedi Zorina entikib, — qo‘yning yungini mqindagina olgan edim. Yana o‘sib qolibdi, hatto ilgarigidan ham uzunroq. Lekin bir oz dagalroq bo‘lib qolgan. Shundan tashvishlanyapman.
— Yo‘g‘-e, ipak bundan mayin bo‘lishi mumkin emas, — e’tiroz bildirdim men.
— Lekin o‘rgimchak uyasi ipakdan nozik, — deya o‘z navbatida e’tiroz bildirdi Zorina ham. — Mana, ushlab ko‘ring. — U menga bir tutam gazday yengil, oppoq yung uzatdi.
Zorina haq: qirqib olingan yung mayinroq edi.
— Nahotki qirqib olingandan keyin yung dag‘al bo‘lib qolsa? — so‘radi qiz.
Men darrov javob berolmadim.
— Bu yer sovuq, — dedim men. — Chiqib gaplashaylik.
Biz kameradan laboratoriyaga o‘tib, po‘stinlarimizni yechdikda, ularni shundoqqina yonimizda, havoga «ilib» qo‘yib, gapga tushib ketdik. Derazadan zangori quyosh ko‘rinib turibdi. Pastroqda yer ulkan oyday ko‘zga tashlanadi. Somon yo‘li tuman doglari. Tanish, odatdagi manzara… Zorina oyog‘ining uchini shift» dagi qayish halqadan o‘tkazib olib, quloq solardi.
Men Jipsining boshidan quchoqlagancha deraza oldida turardim.
Birdan Jipsi bezovtalanib, «Kgmrrr…» deya g‘udurladi. Shu zahotiyoq Kramerning tovushini eshitdim:
— Osmondagi farog‘at! Yulduzda duet!
Darrov Zorina bilan ko‘z urishtirib oldim. Uning qoshlari chimirilib ketgan edi. Jipsi yana irillay boshladi, lekin uni tinchlantirdim. Kramer o‘ng qanotini asta silkitib, bizga yaqinlashib kelardi.
— Vera bilan gaplashishim kerak! — dedi u to‘xtab, ko‘zlarimga tikilgacha.
— Men xalaqit beramanmi? — so‘radim men.
— Uzingizning farosatingiz bo‘lishi kerak! — deb javob berdi Kramer jahl bilan. — Siz bilan keyinroq gaplashaman!
Men oyog‘im bilan devorni qattiq turtib, laboratoriyaning narigi burchiga uchib ketdim.
— Qayoqqa, Artemyev! — Zorinaning ovozi eshitildi orqam dan.
Yarim yo‘lda o‘girilib qarab, ikkilanib turgan Jipsini ko‘rdim, u mening orqamdan uchishni ham, qiz bilan qolishni ham bilmasdi. U Zorinani meni sevganday sevardi.
— Yur, Jipsi! — deb qichqirdim men.
Ammo Jipsi birinchi marta buyrug‘imni bajarmadi. U Zorina bilan qolib, uni qo‘riqlashini aytdi. Bu javobni Kramer albatta tushunmadi. Jipsining «so‘zlari» uning uchun irillash va akillashdan boshqa narsa emas edi. Qaytanga yaxshi!
Men pashsha kamerasi oldida to‘xtab, laboratoriyaning u burchida bo‘layotgan voqeaga quloq sola boshladim. Kramerning vajohati va xatarni sezgan itning xatti-harakati meni sergak qilib qo‘ygan edi.
Lekin hammayoq jimjit edi. Jipsi akillamasdi. Kramerning hem tovushi eshitilmasdi. Ehtimol, shivirlab gapirayotgandir. Laboratoriyamiz atmosferasi yerdagiday zich emas, shuning uchun tovush pasayadi. Ikki minutlar chamasi kutish bilan o‘tdi. Shu payt birdan Jipsining qattiq akillab, chaqirgani eshitildi. Keyin u jim bo‘lib qoldi, saldan so‘ng bo‘g‘iq irillay boshladi.
Men shiddat bilan izimga qaytdim.
Ko‘z oldimda dahshatli manzara namoyon bo‘ldi.
Kramer Zorinani bo‘g‘ardi. Vera uning qo‘lidan xalos bo‘lishga urinar, lekin buning uddasidan chiqolmasdi. Jipsi Kramerning yelkasidan tishlab olgan edi. U itdan qutulish uchun butun gavdasi bilan silkinardi. Shunday qilib, har uchovlari laboratoriyaning o‘rtasida dumaloq bo‘lib aylanishardi.
Men uchib kelib o‘zimni eshilib ketgan to‘da o‘rtasiga urdim va Kramerning tomog‘idan mahkam ushlab oldim. Boshqa ilojim qolmagan edi.