Ён кіўнуў:
— Калі ласка.
— А што? Каго б вы хацелі паслухаць? Якога паэта?
— Усё роўна.
Ёй гэта не спадабалася, яна запярэчыла:
— Не, так нельга. Усё роўна не можа быць. Тады наогул не трэба. Вы падумайце. Падумайце! Вось цяпер вечар. Сядае за гарой сонца. Ціха. На зямлю апускаецца змрок. Трошкі самотна ад усяго гэтага на душы... Ну, каго?
Яму зноў прыгадалася чамусьці багдановічаўская шэрая зязюля, і ён сказаў:
— Ну, Багдановіча...
Твар яе заззяў, яна нават прыпынілася па хвіліну, перапытала:
— Багдановіча? Вам падабаецца Багдановіч? Цудоўна! Гэта мой любімы паэт! Я ўвесь ягоны «Вянок» ведаю на намяць. Што ж вам пачытаць? «Страціма-лебедзя»? «Вераніку»? Ці, можа, «Перапісчыка»? Не, пачну з хрэстаматыйнай «Зоркі Венеры»...
І яна пачала чытаць. Па памяці. Спачатку — Максіма Багдановіча. Пасля — Янку Купалу. Потым Пушкіна, Куляшова, Твардоўскага, Сіманава. І чым больш чытала, тым больш здзіўляўся Кім. Ён час ад часу пазіраў на яе і не мог зразумець, як магло ўсё гэта ўмясціцца ў яе дзявочай галаве. Зусім невялікай. Нават, калі папраўдзе, маленькай... Ён нават не стрымаўся, сказаў здзіўлена, калі яна скончыла чытаць чарговы верш:
— Як вы запомнілі столькі вершаў? Гэта ж у галаве каша ад іх...
Яна засмяялася гучна, ад душы:
— Які вы дзівак, Кім! Як дзіця — каша... Я ўдвая, утрая больш ведаю!
— А як вы завучылі іх?
Яна зноў засмяялася:
— Я іх не завучвала. Ну, спецыяльна не завучвала. Проста — запомніла. Як музыку. Яе ж таксама не завучваюць. Яна сама запамінаецца. Тая, што падабаецца. Што трывожыць, хвалюе цябе.
І яна зноў чытала — «Пять страниц» Сіманава і «Зодчих» Кедрына, «Возвращение на родину» Ясеніна і санеты Шэкспіра...
Да Чырвонага Бору яны падыходзілі позна. Ужо зусім сцямнела, на небе загарэліся зоркі. Сам для сябе Кім адзначыў, што мог бы дома быць і добрую гадзіну назад, аднак не шкадаваў, што так запазніўся. Ён адчуваў, што нешта з ім здарылася. Што пэўна — не мог бы растлумачыць. Ні сабе, ні каму іншаму. Аднак ясна разумеў, што цяпер ён не той, якім быў нейкія тры-чатыры гадзіны назад, калі сядаў бяздумна ў кабіну да Пецькі Яскевіча. Нешта ўсярэдзіне ў яго як здрыганулася, сарвалася са звычнага, заўсёднага месца, і ён ужо ніколі не будзе тым, ранейшым. З ёй, з гэтай Валерыяй Віктараўнай, больш правільна — праз яе ўвайшло ў яго душу нешта такое, што з сённяшняга дня не дасць яму спакою, што будзе хваляваць, тармасіць яго, будзе загадваць яму жыць інакш, чым ён жыў дагэтуль.
Гэта было не каханне. За доўгую няспешную дарогу ён нават як след яе і не разгледзеў — спачатку не адважваўся, бянтэжыўся, а пасля як забыўся. Тое, што прыйшло да яго,— усведамленне нечага высокага і недасяжнага,— яшчэ больш аддаліла яго ад яе. Яна зноў ператварылася ў настаўніцу — прытым, не проста ў настаўніцу, а ў яго, Кімаву, настаўніцу: нібыта ён ніколі і не быў дарослым, дужым хлопцам, а ўсё яшчэ кволы, зялёны хлапчук — і гэта ён, той хлапчук, зараз ідзе пабач з ёю і, захоплены, ловіць вушамі і ротам кожнае яе слова...
Ля хаты Любы Міхалкавай яна забрала ў яго з рукі авоську, сказала:
— Дзякуй вам, Кім. Не ведаю, як вы, а я дык і не стамілася. Правільна зрабілі, што не чакалі машыны. Машын так і не было... Дабранач!
— Усяго добрага,— сказаў і ён.
Здаецца, яны нікога не напаткалі на чырванаборскай вуліцы, нікога не абагналі і ні з кім не размінуліся, тым не менш назаўтра — літаральна назаўтра! — увесь Чырвоны Бор ведаў, што Кім Курловіч праводзіў новую настаўніцу. Да самай хаты Любы Міхалкавай давёў. І авоську паднёс. І яна яшчэ сказала яму «дзякуй» і «дабранач». І ён, як культурны, даў ёй «усяго добрага»...
МАЙ 1960 ГОДА
Пажаніліся яны вясною наступнага, тысяча дзевяцьсот шасцідзесятага года. На Першага мая ў хаце Курловічаў грымела вяселле. Хата старая, яшчэ даваенная, малаватая, дык і цеснавата было, хоць Кім разбіў і выкінуў перагародку, што затуляла грубку і ложкі. Сватам быў дырэктар школы Іван Фёдаравіч, але вяла рэй у застоллі, як рабіла гэта і ў школе, жонка яго Марыя Міхайлаўна. Яна была больш спраўная на язык, больш прыемная да людзей і не дурнейшая, а мо нават і разумнейшая. Ён, Іван Фёдаравіч, мусіць, разумеў гэта і сам і таму беспярэчна саступаў жонцы не толькі дома, але і на рабоце. Бо ведаў, што так будзе лепей. Так яно і было. І вяселле, якім па ўсім зразумелым праве кіравала Марыя Міхайлаўна, прайшло ад пачатку да канца як след, як мае быць. Без крыўды і звягі, без папрокаў і дакораў, а наадварот — весела, з песнямі і скокамі, з выкраданнем нявесты і дзяльбой каравая. Адно што Кацярыне Курловічысе, матцы Кімавай, зрабілася блага. У самы разгар вяселля. Калі госці пасля доўгага сядзення падняліся праветрыцца і паскакаць трохі. Тады і вылезла з-за стала нявестачка, Валерачка, як яе ахрысціла Курловічыха, вылезла і патрапіла ў абдымкі да свякрухі. А свякруха тая вазьмі ды звянь у яе абдымках. Ледзьве ўслед і нявестачка не абвяла і не абсунулася на падлогу. Ну, але тое мала хто і згледзеў. Побач быў Кім, падхапіў маці, пасадзіў на ложак, падаў кропель, і яна ачуняла, зноў глянула на хату і на гармідар у ёй жывымі вачамі. І не проста жывымі, а вясёлымі, бо споўнілася яе самае вялікае жаданне — ажаніць, пакуль жывая, сына і прыдбаць у нявесткі не абы-каго, а менавіта новую настаўніцу, Валерачку.