Калі за гасцём зачыніліся дзверы, высветлілася паходжанне ягонай мянушкі. «Інспектарам» яго празваў Канстанцін Міхайлавіч за надзвычайную цікаўнасць. Варта было толькі каму-небудзь заявіцца ў калгас, як хлопец бег туды і высвятляў: хто прыехаў, адкуль і па якой патрэбе.
Гасцяванне наша ў Балачанцы закончылася кароткім апавяданнем Канстанціна Міхайлавіча.
— Аднойчы, яшчэ падлеткам, натрапіў я ў Альбуцкім лесе на неруш. Ні да гэтага, ні пасля — ніколі такога не бачыў. Грыбы сядзелі так густа, што нагі не ўб’еш. Зрэжаш аднаго, а пад ім яшчэ два-тры меншанькія. Нарэзаў я повен кош, а грыбоў нічуць не паменшала. Скінуў тады кашулю, завязаў каля каўняра, нарыхтаваўся рэзаць, а тут чую — падыходзяць жанкі на маю паляну. Пабяруць, думаю, усе грыбы. Я скарэй — усё з сябе, нагнуў бярэзіну, узяў у рукі вяршок і падскакваю голы. Бабы мае ледзь не памлелі. Спачатку думалі — чорт. Пасля разгледзеліся, пазналі, але вырашылі, што я звар’яцеў.
Едучы назад, стомлены даволі вялікаю пераходкаю, я задрамаў.
— Тпру, прыехалі, — пабудзіў мяне Канстанцін Міхайлавіч. — Можа, піва хочаш?
Машына стаяла каля «хамута», такую мянушку мела пухавіцкая чайная.
Аднойчы, па дарозе ў Балачанку, Канстанцін Міхайлавіч убачыў тут каля ганка некалькі хамутоў.
— Ці коні, змакрэўшы, сядзяць і піва п’юць, бо ў хамутах туды не пусцілі, ці людзі, ідучы запрагаць коней, надумаліся кульнуць па чарцы. Хутчэй за ўсё коні. П’юць з гора, бо іх моцна тэхніка выціскае…
Успомнілася, як на адной з дарог бачылі мы чалавека, які спрытна каціў на веласіпедзе, адзаду трухаў прывязаны за раму конь.
Канстанцін Міхайлавіч паглядзеў услед і падзяліўся меркаваннямі:
— Кіламетраў цераз дзесяць яны памяняюцца — дзядзька пабяжыць збоку, а конь пацісне на веласіпедзе, накручваючы капытамі педалі.
Каля самага Мінска Канстанцін Міхайлавіч павярнуўся да мяне і зірнуў вачыма, перад якімі нельга было маніць:
— Купіў?
Я вырашыў не здавацца да апошняга.
— Што, дзядзька Якуб?
— Тыя першыя грыбы?
— Навошта купляць, калі я добра збіраць умею.
— А дзе ж ты іх сабраў?
— Я ж вам казаў.
— Па той бок дарогі?
— Ага.
— Дык там жа грыбы не растуць!
— А нашто ж вы мяне туды пасылалі?
— Дзівак ты, Максім! Які ж гэта паважны грыбнік аддасць другому сваю мясціну? — скончыў ён гаворку жартам.
Я прызнаўся, як была справа…
Вядома, не ад улюбёнай мясцінкі адводзіў ён мяне. Проста хацеў пабыць сам-насам з думкамі ў лясной адзіноце…
Назаўтра пасля прыезду з Балачанкі ў нас адбылася літаратурная размова. Рэзкая, суровая, адкрытая. Ступень адкрытасці яе здзівіла. I ў той жа час узрадавала. Канстанцін Міхайлавіч беспамылкова адлучаў «авец ад козлішч», як ён гаварыў, талент ад бяздарнасці ці пасрэднасці, ведаў, чаго можна чакаць ад таго ці іншага літаратара, і не спыняўся на палавінчатых ацэнках твораў нават у дачыненні тых асоб, з кім быў звязаны даўняю дружбаю ці знаёмствам.
Я забег да яго раніцай, на хвіліну, ды так і не здолеў адарвацца ад размовы да позняга вечара. Мы пачалі яе ў садзе, перайшлі ў дом, потым вярнуліся пад вяз, а закончылі ў кабінеце, запаліўшы святло.
— Ну вось, замацавалі ўсё на належных месцах. А ты робіш якія-небудзь нататкі пасля нашых размоў? — раптам запытаў у мяне Канстанцін Міхайлавіч.
Я не прызнаўся, мяркуючы, што ён шкадуе, навошта гэтак адкрыта гаварыў.
— Дарма, — сказаў Канстанцін Міхайлавіч. — Калі нават памылішся ў чым ці лішняе занатуеш, час усё спарадкуе і паправіць. Я вось знайшоў тваё прысвячэнне. Гэта схематычная гісторыя нашага знаёмства. Вазьмі. Можа, апублікуеш калі.
Гаворка ішла пра верш, напісаны да дня нараджэння, калі ён, хвараваты, ляжаў у стацыянары — невялікім флігельку на вуліцы Кірава. Верш гэты адначасна адказваў і на ягонае прысвячэнне мне, дзе кідаліся папрокі ў бок фінансавых органаў, якія не дазвалялі ўстанавіць мне людскі аклад у Акадэміі навук з той прычыны, што я не меў кандыдацкай ступені.
У дзень 3/Х 1948 г.