Канстанцін Міхайлавіч змаўкае і дадае:
— От бы ты такіх пісак і ўшчуваў.
Заўвага была невыпадковая. Яна ішла ад усё таго ж няўпыннага клопату пра мову і ад усведамлення, што ўносіць у моўныя скарбы ён сам. Я вельмі выразна бачыў, як Колас свабодна абыходзіўся з мовай, але да слоў і выразаў іншамоўнага паходжання звяртаўся ў крайнім выпадку. I як звяртаўся. Гэты талент, адданы і прысвечаны цалкам новаму свету, усведамляючы паглынанне або зліццё моў, умеў адным толькі дотыкам сваім надаваць нацыянальную беларускую адменнасць любому слову, запазычанаму ім. Так беларуская казка, пэўней — яе невядомыя тварцы, малявала бога: не страшную ўсемагутную завоблачную істоту, а лагоднага дзядзьку ў шапцы-кучомцы, у лапцях з вераўчанымі аборамі і з пужкаю ў руках, якою ён абганяецца ад Майсеевых ці Аўраамавых сабак. Гэтае народнае ўмельства, пераходзячы з часу ў час, жыло ў Коласе, каб сёння цешыць і навучаць нас, а заўтра — усіх нашых наступнікаў…
Сядзім пры возеры. Міхась Лынькоў робіць некалькі здымкаў. Поблізу пачынае няўцешна плакаць дзіця. Вусны Канстанціна Міхайлавіча рассоўваюцца ледзь улоўнай усмешкай.
— Адна маладзіца была ў царкве з дзіцем. Пачалі крыж цалаваць, хацела і яна падысці, а малое спалохалася і раве, ніякай рады не дасі. Кабета суцяшала-суцяшала дый кажа нарэшце: «От каб бацюшка не быў дурань ды даў табе крыжам па азадку…»
Ад гэтага чутага, але ўсё роўна смешнага апавядання, а больш ад яго ўсмешкі нам робіцца весялей. Але Канстанцін Міхайлавіч задумваецца.
— Заўтра па мяне машына прыйдзе, — кажа ён цераз некаторы час, — можа, хто ў Мінск?
На ўгаворы яшчэ пагасціць цвёрда адказвае:
— Не, браткі, дзякуй! Даволі. От зараз будзе сесія, а мне яшчэ трэба аднаго чалавека правесці. Добры работнік выязджае з Беларусі. Ды работа галоўнае. «На шляхах волі» да зімы хачу скончыць. А потым за прозу. Трэба ўсё паспець. У вас часу болей.
Назаўтра ён выязджаў, маўклівы больш як звычайна. Я паехаў правесці яго крыху. Каля Кабыльніка развіталіся. Ён асцярожна затрымаў руку хворымі пальцамі:
— Напішы мне. А можа, падскочыш у Мінск дзён цераз колькі?
У гэтай просьбе чулася нейкая настойлівая патрэба. У мяне зашчымела ў грудзях…
На мае скаргі, што ідуць дажджы і мы прымушаны сядзець пры газніцах у хаце, Канстанцін Міхайлавіч 6 жніўня 1956 года адпісваў:
«Першае, што магу сказаць у адказ на пісьмо, — глыбока спачуваю ўсім вам, нарачанцам, што змушаны туліцца каля малалікага агню…
Аб сабе што скажу?..
Паехаць, скажам, у Балачанку па баравікі не адважваюся: лягчэй Міхалу-адміралу праехаць над нарачанскімі бязодніцамі, чым Якубу Коласу па гравійцы Магілёўскае шасэ — Пухавічы…»
Адпусціўшы чарговы і не вельмі далікатны камплімент у адрас дарожнікаў і гаспадарнікаў, ахвочых да выхваляння і прыпісак, Канстанцін Міхайлавіч зазначае: «Адбой. Хто рупіцца і працуе, ураджай збярэ. Хачу думаць, што такая руплівасць агорне нас з ног да галавы.
Цалую вас, нарачанцы, абнімаю і ўсё ж такі заўсёды жыць на Нарачы не згодзен.
Якуб, якому сыходзіць тэрмін жыць на гэтым свеце».
Гэта былі апошнія словы да мяне. Неўзабаве, у смутны і цяжкі ад тых часаў адвячорак 13 жніўня даляцела вестка…
Праз некалькі гадзін я ўбачыў яго аднаго ў кутку вялікай гасцёўні.
На стале…
А ў рабочым пакоі ляжала асадка і пачаты ліст да маскоўскага сябра. Тут ён апошні раз сядзеў, апошні раз еў свой сціплы полудзень, прыехаўшы з ляска, апошні раз падняў вочы на сына, што звярнуўся з запытаннем і, не пачуўшы адказу, кінуўся ратаваць, званіць, клікаць на дапамогу.
Было пасля поўначы. У доме дыхала нясцерпная цішыня. Ва ўсіх пакоях гарэла сліпуча яркае святло. Я глядзеў на непарушны і вельмі спакойны твар, як быццам суцешаны нечаканым і поўным адпачынкам, бясхмарнаю адсутнасцю турбот. I ўжо нічога больш не ўбачылі несухія вочы. Пахілілася галава ў стаяўшага поплеч таварыша, бязгучна заплакалі прыехаўшыя з намі жанкі.
Не зварухнуўшыся стаялі ў садзе яго маладыя дубы — першая і нязменная варта родных лясоў каля прыдрамаўшага Чалавека.
Тады і выплылі развітальныя радкі: