Hij stond niet alleen in zijn isolement. Van de anderen die hij erover aansprak, waren de meeste nogal inschikkelijk, hetzij uit onverschilligheid, hetzij uit voorzichtigheid. Maar de jonge Jerry Jennings riep uit: ‘Bij Zeus, je hebt gelijk!’ Zo ook Leonce, maar die zei dat in wat krassere taal. Even later zei. ze: ‘Ach, ze kunnen ons, nieuwen, niet alles in een hap geven, niet?’
‘Coenraet is hier net zo lang als ik,’ protesteerde hij. ‘En korter dan jij.’
Nu haar nieuwsgierigheid gewekt was, vond ze haar eigen onderzoekmethoden. Die lagen niet erg voor de hand. Ze kon tegen een harde, vrouwen-minachtende krijgsman opdrinken tot hij bezopen en willoos was, terwijl zij glashelder bleef. Ze kon een nuchter persoon met een handige vraag in de val laten lopen; dat zij sjamaan geweest was, kwam goed van pas. En ze liet Havig verstijven van schrik toen ze hem giechelend als een schoolmeisje vertelde dat zij, wat zonder toestemming strikt verboden was, naar verschillende perioden in het bestaan van het Arendsnest geglipt was om te snuffelen, te loeren en af te luisteren.
Zij concludeerde: ‘Voor zover ik het begrijp, is de ouwe Wallis alleen bang dat mensen zoals jij kwaad worden om wat de agenten doen in sommige tijden en op sommige plaatsent In ieder geval tot jullie aan het idee gewend zijn.’
‘Ik was zelf tot dezelfde conclusies gekomen,’ zei Havig somber. ‘Ik heb gezien hoe het er in vroegere eeuwen aan toeging. De reizigers die op zijn lokpraatjes ingaan of die zich zo opvallend gedragen dat zijn ronselaars lucht van ze krijgen, zijn waarschijnlijk de moedigsten en dat betekent in de meeste gevallen de meest meedogenloze. Door hierheen te komen, zijn ze niet veranderd.’
‘De orders schijnen te zijn dat je langzaam achter de waarheid moet komen. 1k denk dat ik niets mag weten, omdat ik bij jou ben.’ Ze kuste hem. ‘Geeft niet, schat.’
‘Bedoel je datje plundering zou toestaan en …’
‘Sst. We moeten gebruiken wat we kunnen. Misschien zijn ze ruw. Jouw mensen, waren die dat nooit?’
Hij werd misselijk als hij eraan dacht hoe … van Wounded Knee tot My Lai en daarvoor en daarna … hij verloochende zijn land nooit. Want waar en wanneer bestond een beter land, tenzij het afstand had gedaan van alle verantwoordelijkheid voor de toekomst? (Denemarken misschien? De Denen beroemden zich op hun voorvaderen, de Vikings, die in een geriefelijk ver verleden leefden, maar ze waren opvallend zwijgzaam over de gebeurtenissen op de Maagdeneilanden tijdens de slavenopstand van 1848. Omstreeks 1950 konden ze zich weer dezelfde zelfvoldaanheid permitteren als de Zweden, die niet alleen met Hitler handel gedreven hadden maar ook diens militaire treinen door hun land hadden laten rijden. En toch waren dit landen die veel goeds in de wereld deden.) ‘Komt bij,’ zei Leonce openhartig, ‘de zwakken vallen, tenzij ze het geluk hebben dat een sterke over ze waakt. En op het eind, komt de Oude Man, dan zijn we allen zwak.’ Ze dacht even na. ‘Kan zijn, mijmerde ze, ‘dat als ik niet zou sterven, ik alleen nog maar een aardappel zou doden en dat alleen om te eten. Maar ik zal sterven. Ik zit ook in het spel. En jij ook, schat. Dus laten we de meeste punten scoren hm?’
Hij dacht daar nog lang over na.
‘Maar ik moest me ervan overtuigen,’ vertelde hij mij gekweld, ‘of het allemaal de moeite waard was.’
‘Of het doel de middelen heiligde?’ antwoordde ik. ‘Dat begrijp ik. Te zeggen dat dat nooit zo is, strookt niet met de realiteit. In het werkelijke leven moet je gewoonlijk kiezen voor het minste kwaad. Als een oude dokter moet ik toegeven dat ik ook injecties heb gegeven om een eind te maken aan ongeneeslijke pijn; en nu en dan was de keus zelfs nog moeilijker. Maar ga door, alsjeblieft.’
‘Men had mij een overzichtsreis naar de Maurai-tijd beloofd,’ zei hij, ‘zodat ik mij ervan kon overtuigen dat het slechts een overgangsperiode was waarin de leiders tirannen werden die probeerden de wereld te “bevriezen”. Op die manier zou ik ermee kunnen instemmen dat we tussenbeide moesten komen, de macht grijpen en de mensheid terugbrengen tot prestaties en vooruitgang na de ineenstorting van de Maurai-hegemonie.’
‘Niet openlijk natuurlijk,’ wierp ik tegen. ‘Het massaal opduiken van tijdreizigers zou tot niet mis te verstane krantenkoppen leiden.’
‘Dat spreekt vanzelf. Wij zouden eeuwen besteden, aan het in het geheim opbouwen van onze strijdmacht, totdat we gereed waren om toe te slaan; ze realiseerden zich echter dat er erg weinig informatie was. Bovendien hoorde ik lange filosofische betogen van mensen als Padre Diego over vrije wil enzovoort. Ik vond dat de logica ervan stonk, maar hield mijn mond.’
‘Had Leonce de toekomst al bezocht?’
‘Ja. Daarom was ze het, ondanks haar verzet nu en dan, in de grond met Wallis eens. Ze vertelde me over een wereld waar vooruitgang geboekt was. en die over een lange periode steeds vreedzamer werd.
Maar ze vond niet dat dit nu noodzakelijk vooruitgang betekende. Toegegeven: die wereld had vloten van doelmatige zeilschepen en elektrisch aangedreven luchtschepen, zeeplantages, zonne-energie schermen om batterijen op te laden, een wijdverbreid gebruik van bacteriele brandstofcellen die werkten op het afval van levende organismen, nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de zuivere en toegepaste wetenschap, vooral op het terrein van de biologie …’
Hij hield even op om adem te halen en ik probeerde er een vrolijke noot tussen te werpen: ‘Vertel me niet dat je huis-walkure zulke woorden gebruikte!’
‘Nee, nee.’ Hij bleef ernstig. ‘Ik loop vooruit op wat ik gezien heb en me uitgelegd is. Haar indrukken waren meer algemeen. Maar zij had het nauwkeurig waarnemingsvermogen van de jaagster en de tovenares. Ze was heel goed in staat de loop der, gebeurtenissen in het ,algemeen te overzien.’
‘En die was?’
‘De mens trachtte geen nieuwe toppen te bereiken. Men had een plateau bereikt en daar bleef men. De bio-technologische kennis werd niet uitgebreid maar alleen op grotere schaal toegepast.’
‘Dat was wat anders dan haar ideaal om de Mooie Jaren in ere te herstellen, of dat van Wallis van onbeperkte groei en vooruitgang.’
‘De excursie gaf een snel overzicht van een latere fase van terugval en geweld. De agenten van het Arendsnest durven niet op nader onderzoek uit te gaan, totdat zij een grotere en sterkere organisatie hebben. Bovendien kunnen ze niet begrijpen wat daarna komt. Het schijnt weer vreedzaam te zijn, maar het is niet te bevatten. Na de glimp die ik gezien heb, ben ik bereid dat te geloven.’
‘Hoe was het?’ vroeg ik. ‘Kun je me dat vertellen?’
‘Erg weinig.’ Zijn stem klonk nors. ‘Ik heb geen tijd. Klinkt dat vreemd, uit mijn mond? Nu, het is waar. Vergeet niet dat ik op de vlucht ben.’
‘Ik neem aan dat je trip naar de toekomst je bedenkingen tegen de bedoelingen van Wallis niet heeft weggenomen,’ zei ik. ‘Waarom?’ Hij streek met zijn vingers door zijn bezwete blonde haar. ‘ik ben een kind van deze eeuw,’ antwoordde hij. ‘Denk eens na, dok. Intelligente mannen zoals, wel eh, Bertrand Russell of Henry Wallace, reisden kriskras door het Rusland van Stalin en rapporteerden bij hun terugkomst dat er weliswaar problemen waren, maar dat die overdreven werden en uitsluitend te wijten waren aan oorzaken van buitenaf en dat de welwillende regering overal tegen was opgewassen. Vergeet ook niet dat de mesten van de gidsen die hen begeleidden dit ook werkelijk dachten en in alle oprechtheid hun instructies opvolgden om een buitenlandse bezoeker te beschermen tegen dingen die hij misschien verkeerd zou begrijpen.’