Памаўчалі. Жэня прысеў за стол.
— Ну, расказвай. Якія планы? У горад на металургічны?
— Не, не! — Аляксей аж замахаў рукамі. — Толькі не туды!
Ён разлюбіў свой горад адразу, як там з’явіўся славуты металургічны завод — задымлены, зачумлены, з цэхамі і трубамі. Будавалі яго ад пачатку да канца аўстрыйцы і італьянцы; пабудавалі — ды так і засталіся, працавалі тут. Вось гэтыя чароўныя словы — «замежнікі, еўрапейцы» — як магнітам прыцягвалі сюды, у нікому раней невядомы, правінцыйны беларускі гарадок, а цяпер — Кландайк, Эльдарада шукальнікаў шчасця з усіх куткоў Саюза. Сюды, на гэтую выспачку буржуазнай свабоды, злятаўся, сцякаўся, спаўзаўся самы розны непатрэбны люд. Тут можна было лёгка набыць жуйкі, джынсы, цэлафанавыя пакеты з малюнкамі каўбояў, замежныя цыгарэты з тытунём і з анашой, псіхатропныя таблеткі і транквілізатары, заморскае спіртное і наркотыкі, а таксама, калі пашэнціць — венерычнае захворванне.
— Не, не ў наш горад, — паўтарыў Дарафей. — Там без мяне хапае. Я вучыцца думаю. У Мінск паступаць.
— Па якой спецыяльнасці? — пацікавіўся Жэня.
— Па сваёй, тэхнікумаўскай. Прамысловае і грамадскае будаўніцтва. Дыплом маю, характарыстыкі добрыя з арміі.
— Паступіш! Усё ў цябе атрымаецца, інжынерам станеш!
— Ды не — я думаю застацца ў аспірантуры.
— Таксама правільна. Вось за гэта хвалю, — для Жэні толькі выказаны намер быў ужо здзейсненым фактам. — Аспірантура, потым кафедра, ды па камсамольскай лініі пакруцішся, а там глядзіш — да міністэрства недалёка…
— Не суроч, сплюнь, — умяшалася маці.
— А што, міністраў з неба спускаюць? Яны з такіх, як мы, людзей бяруцца. Галава ў яго светлая, характар добры, кампанейскі… Толькі на гэта і глядзяць.
— У мяне яшчэ законныя тры месяцы ў запасе. Нешта прыдумаецца.
Жэня чамусьці азірнуўся і перайшоў на шэпт:
— А ты не хочаш папрацаваць? Са мной? На чыгунцы? Сезонным транспартным рабочым?
— А можна?
— З рукамі адарвуць. Людзей не хапае. Праца лёгкая, у ахвоту, чыстае паветра… Грошы неблагія.
Жэня зноў азірнуўся, нібы іх маглі падслухаць, зашаптаў:
— А то прынесці таго-сяго… Таварнякі багатыя бываюць. У Крывой спыняюцца на перагоне. Ёсць такая паваротка — Крывая. Прабяжышся каля вагонаў, глядзіш — пломба сарваная, нехта ўжо трыбушыў. І экспедытара няма… ну, таго, хто суправаджае груз. У вагоне — скрынкі… Памідоры, вінаград… Віно.
Маці, якая ўжо, відаць, бачыла сына міністрам, загарачылася:
— Ты яго гэтаму не вучы! У яго будучыня!
Жэня прыкрыў далоняю рот:
— Не, я ж так, да слова…
— А машыніст? — спытаў Аляксей.
— Машыніст нічога не бачыць. Цягнік заварочваецца, як змяя, з першага вагона хвост не відаць. Дык як, падумаеш?
— Падумаю…
Калі госць пайшоў, ад выпітага яшчэ больш віхляючы задам, маці пачала расквазаць. Сапраўды, Жэня гэты родам з іхняй вёскі, жыў тут, калі Аляксея яшчэ не было на свеце. Потым пасадзілі яго за нешта — «яны ж не кажуць, за што», не паспеў выйсці — зноў сеў.
— Таму вы і не бачыліся: пакуль ты ў школе, у тэхнікуме, у арміі, ён — па турмах…
Нарэшце Жэня нібыта ўзяўся за розум, ажаніўся, купілі з жонкаю хату, бо ягоная развалілася, ды жывуць памалу. Дзве дзяўчынкі ў іх. А ходзіць так дзіўна, бо на лесапавале дрэвам пераламала абедзве нагі, балты ў косці ўкручаныя, ён нават на працу да блізкай — паўтара кіламетры — станцыі ездзіць на мапедзе.
— А ў таго яго брата, хірурга Бракарэнкі, які цябе на камісіі глядзеў, жонка памерла ад рака, — манатонна, як казку дзецям на сон, расказвала маці, — дык ён з гора павесіўся, дзвюх дачок сіротамі пакінуў, адна вялікая, Света, у яе ўжо ў самой невядома ад каго маленькая Наста, другая — школьніца, Аксана; абедзве гулёны, п’юць, мо нават і кураць, я, праўда, не бачыла, але хіба той завод, той горад добраму навучаць…
Аляксей амаль не слухаў гэтую сагу. Ён абдумваў Жэневу прапанову. Першы экзамен толькі ў жніўні. І праўда, засохнеш тут ад нуды. А так — удзень працаваў бы, вечарамі рыхтаваўся да паступлення… Мо паспрабаваць?
III.
Так Аляксей Дарафей апынуўся на чыгунцы, на пасадзе «сезонны транспартны рабочы».
З яго прыходам у брыгадзе стала шэсць чалавек: тры пастаянныя і тры сезоннікі. Пастаянныя: Жэня Бракарэнка, другі — брыгадзір Рэвут, чалавек нелюдзімы, пануры, родам з Тураўшчыны (гаварыў: палёх, лясох, карчох), і трэцяя — яго жонка кіргізка, маладая, ганарыстая, вульгарная: мацюкі так часта зляталі з яе прыгожых вуснаў і так натуральна яны ў яе гучалі, што не было сумнення, адкуль яны ўзяліся, якога яны паходжання, — дзікаватай разгульнай азіятчынай павявала ад іх, бяскрайнім палынным стэпам, вольніцай, нізкімі кашлатымі конікамі з доўгімі хвастамі, да якіх прывязваліся за валасы адсечаныя чалавечыя галовы, у запечанай крыві і ў пыле…