taksując się nawzajem. Wokulski chciał ocenić wiek przybysza, Geist zdawał się
badać go.
- Co pan rozkaże? - odezwał się wreszcie Wokulski.
Gość poruszył się na krześle.
339
- Co ja tam mogę rozkazać! - odparł wzruszając ramionami. -Przyszedłem
żebrać, nie rozkazywać...
- Czym mogę służyć? - spytał Wokulski, twarz bowiem gościa wydała mu się
dziwnie sympatyczną.
Geist przeciągnął ręką po głowie.
- Przyszedłem tu z czym innym - rzekł - a mówić będę o czym innym. Chciałem
panu sprzedać nowy materiał wybuchowy...
- Ja go nie kupię - przerwał Wokulski.
- Nie?... - spytał Geist. - A jednak - dodał - mówiono mi, że panowie staracie się
o coś podobnego dla marynarki. Zresztą mniejsza... Dla pana mam coś innego...
- Dla mnie? - spytał Wokulski, zdziwiony nie tyle słowami; ile spojrzeniem
Geista.
- Onegdaj puszczałeś się pan balonem captif - mówił gość.
- Tak.
- Jesteś pan człowiek majętny i znasz się na naukach przyrodniczych.
- Tak - odparł Wokulski.
- I była chwila, że chciałeś pan wyskoczyć z galerii?... - pytał Geist.
Wokulski cofnął się z krzesłem.
- Niech pana to nie dziwi - mówił gość. - Widziałem w życiu około tysiąca
przyrodników, a w moim laboratorium miałem czterech samobójców, więc
znam się na tych klasach ludzi... Za często spoglądałeś pan na barometr, ażebym
nie miał odkryć przyrodnika, no, a człowieka myślącego o samobójstwie
poznają nawet pensjonarki.
- Czym mogę służyć? - spytał jeszcze raz Wokulski ocierając pot z twarzy.
- Powiem niedużo - rzekł Geist. - Pan wie, co to jest chemia organiczna?...
- Jest to chemia związków węgla...
- A co pan sądzisz o chemii związków wodoru?...
- Że jej nie ma.
- Owszem, jest - odparł Geist. - Tylko zamiast eterów, tłuszczów, ciał
aromatycznych daje nowe aliaże... Nowe aliaże, panie Siuzę, z bardzo
ciekawymi własnościami...
- Cóż mnie to obchodzi - rzekł głucho Wokulski - jestem kupcem.
- Nie jesteś pan kupcem, tylko desperatem - odparł Geist. - Kupcy nie myślą o
skakaniu z balonu... Ledwiem to zobaczył, zaraz pomyślałem: „To mój
człowiek!...” Ale znikłeś mi pan z oczu po wyjściu z ganku... Dziś traf zbliżył
nas powtórnie... Panie Siuzę, my musimy pogadać o związkach wodoru, jeżeli
jesteś pan bogaty...
- Przede wszystkim nie jestem Siuzę...
- To mi wszystko jedno, gdyż potrzebuję tylko majętnego desperata - rzekł
Geist.
Wokulski patrzył na Geista nieledwie z trwogą; w głowie zapalały mu się
pytania: kuglarz czy tajny agent - wariat, a może naprawdę, jaki duch?... Kto
wie, czy szatan jest legendą i czy w pewnych chwilach nie ukazuje się
340
ludziom?... Faktem jest jednak, że ten starzec, o niezdecydowanym wieku,
wytropił najtajemniejszą myśl Wokulskiego, który w tych czasach marzył o
samobójstwie, ale jeszcze tak nieśmiało, że sam przed sobą nie miał odwagi
sformułować tego projektu.
Gość nie spuszczał z niego oka i uśmiechał się z łagodną ironią; gdy zaś
Wokulski otworzył usta, ażeby zapytać go o coś, przerwał mu:
- Nie fatyguj się pan... Z tyloma już ludźmi rozmawiałem o ich charakterze i o
moich wynalazkach, że z góry odpowiem na to, o czym chcesz się
poinformować. Jestem profesor Geist, stary wariat, jak mówią we wszystkich
kawiarniach pod uniwersytetem i szkołą politechniczną. Kiedyś nazywano mnie
wielkim chemikiem, dopóki... nie wyszedłem poza granicę dziś obowiązujących
poglądów chemicznych. Pisałem rozprawy, robiłem wynalazki pod imieniem
własnym lub moich wspólników, którzy nawet sumiennie dzielili się ze mną
zyskami. Ale od czasu gdym odkrył zjawiska nie mieszczące się w rocznikach
Akademii, ogłoszono mnie nie tylko za wariata, ale za heretyka i zdrajcę...
- Tu, w Paryżu? - szepnął Wokulski.
- Oho! - roześmiał się Geist - tu, w Paryżu. W jakimś Altdorfie Iub Neustadzie
kacerzem i zdrajcą jest ten, kto nie wierzy w pastorów, Bismarcka, w
dziesięcioro przykazań i konstytucję pruską. Tu wolno kpić z Bismarcka i
konstytucji, ale za to pod grozą odszczepieństwa trzeba wierzyć w tabliczkę
mnożenia, teorię ruchu falistego, w stałość ciężarów gatunkowych itd. Pokaż mi
pan jedno miasto, w którym nie ściskano by sobie mózgów jakimiś dogmatami,
a - zrobię je stolicą świata i kolebką przyszłej ludzkości...
Wokulski ochłonął; był pewny, że ma do czynienia z maniakiem.
Geist patrzył na niego i wciąż uśmiechał się.
- Kończę, panie Siuzę - mówił dalej. - Porobiłem wielkie odkrycia w chemii,
stworzyłem nową naukę, wynalazłem nieznane materiały przemysłowe, o
których ledwie śmiano marzyć przede mną. Ale... brakuje mi jeszcze kilku
niezmiernie ważnych faktów, a już nie mam pieniędzy. Cztery fortuny utopiłem
w moich badaniach, zużyłem kilkunastu ludzi; dziś zaś potrzebuję nowej fortuny
i nowych ludzi...
- Skądże do mnie nabrał pan takiego zaufania? - pytał Wokulski już spokojny.
- To proste - odparł Geist.
- O zabiciu się myśli wariat, łajdak albo człowiek dużej wartości, któremu za
ciasno na świecie.
- A skąd pan wiesz, że ja nie jestem łotrem?
- A skąd pan wiesz, że koń nie jest krową? - odpowiedział Geist. - W czasie
moich przymusowych wakacji, które niestety, ciągną się po kilka lat, zajmuję się
zoologią i specjalnie badam gatunek człowieka. W tej jednej formie, o dwu
rękach, odkryłem kilkadziesiąt typów zwierzęcych począwszy od ostrygi i
glisty, skończywszy na sowie i tygrysie. Więcej ci powiem: odkryłem mieszańce
tych typów: skrzydlate tygrysy, węże z psimi głowami, sokoły w żółwich
skorupach, co zresztą już przeczuła fantazja genialnych poetów. I dopiero wśród
341
całej tej menażerii bydląt albo potworów gdzieniegdzie odnajduję prawdziwego
człowieka, istotę z rozumem, sercem i energią. Pan, panie S i u z ę, masz
niezawodnie cechy ludzkie i dlatego tak otwarcie mówię z panem; jesteś jednym
na dziesięć, może na sto tysięcy...
Wokulski zmarszczył się, Geist wybuchnął:
- Co? może sądzisz pan, że pochlebiam ci dla wytumanienia kilku franków?...
Jutro będę jeszcze raz u pana i przekonam cię, jak w tej chwili jesteś
niesprawiedliwy i głupi...
Zerwał się z krzesła, ale Wokulski zatrzymał go.
- Nie gniewaj się, profesorze - rzekł - nie chciałem pana obrazić. Ale mam tu
prawie co dzień wizyty różnego gatunku filutów...
- Jutro przekonam pana, żem nie filut ani wariat - odpowiedział Geist. - Pokażę
ci coś, co widziało zaledwie sześciu albo siedmiu ludzi, którzy... już nie żyją...
O, gdyby oni żyli!... - westchnął.
- Dlaczego dopiero jutro?
- Dlatego, że mieszkam daleko stąd, a nie mam na fiakra.
Wokulski uścisnął go za rękę.
- Nie obrazisz się, profesorze? - spytał - jeżeli...
- Jeżeli dasz mi na fiakra?... Nie. Wszakże z góry powiedziałem ci, że jestem
żebrakiem, i kto wie, czy nie najnędzniejszym w Paryżu?...
Wokulski podał mu sto franków.
- Daj spokój - uśmiechnął się Geist - wystarczy dziesięć... Kto wie, czy jutro nie
dasz mi stu tysięcy... Duży masz majątek?
- Około miliona franków.
- Milion! - powtórzył Geist chwytając się za głowę. - Za dwie godziny wrócę tu.
Bodajbym stał ci się tak potrzebny, jak ty mnie jesteś...
- W takim razie może pozwolisz, profesorze, do mego numeru, na trzecie piętro.
Tu lokal urzędowy...
- Wolę, wolę na trzecie piętro... Za dwie godziny będę - odparł Geist i szybko
wybiegł z pokoju. Po chwili ukazał się Jumart.
- Wynudził pana stary - rzekł do Wokulskiego - co?.
- Cóż to za człowiek? - spytał niedbale Wokulski. Jumart wyciągnął naprzód
dolną wargę.