— Здагадаліся пра мой намер.
Толькі яны, злавесныя, не маглі здагадацца. Ці былі яны жывымі? Зусім не былі. Дыхалі, хадзілі, рабавалі. Шукалі золата-срэбра. І знайшлі, каб застацца з ім навечна.
— Бом, бом, бом! Багаты горад. Нямала ўсяго.
Ды ўдаўся багаты яшчэ і помстлівым. Чорным шарам лётала апоўначы па спустошаным горадзе чума. Не шукала багаццяў. Не глядзела на іх, нежывых. Адно рабіла так, каб сталася ўсё правільна. Не ўтрымае жыцця той, хто нішчыць жыццё. Толькі дагэтуль цяжка мне даўмецца, як ты, добры, спагадлівы, адданы Сварогаву вітанню жыцця, змог даклікацца Чарнабогаву служку? Бо скажу па шчырасці: я баюся яе. І не мне аднаму страшна глядзець на тыя доўгія кашчавыя рукі.
— І я баюся яе. Не цярплю. Не выношу. Таму і чую яе крокі за многія вёрсты. За многія зімы-леты.
— Мог бы мне і прызнацца.
— Няма ў чым. Павер.
— Не, зноў не веру.
— Значыць, не пакінеш зласлівіць.
— Не, і не падумаю ўганараваць цябе спакоем. Не будзе спакою табе!
Азываецца звонам самае пявучае возера. І тады ад вясёлых перазоваў
прачынаюцца сінія вочы зямлі. Глядзяць табе ў душу. Як быццам кажуць, што не забудуцца на твае шляхі-падарожжы ля іх, вечных. Што ніколі не забудуць цябе, колькі б часу не мінулася. Не хочуць цябе забыцца, не хочуць цябе пакінуць. Навошта ім спакой? Радыя ўсім песням, якія зможа стварыць чалавечае сэрца.
Не забывайцеся, не трэба. Што мне вам сказаць? Як не жадаў, так і не жадаю спакою. Звоняць сінія званы. Звоняць-будзяць. І тады зноў пытаецца ў мяне самы чарадзейны з усіх:
— Той, злавесны ваяр, які ўцёк, кінуўшы ўсе нарабаваныя багацці, ён баяўся ў сваю астатнюю хвіліну?
Што мне сказаць. Уцёк, кінуўшы ўсё золата-срэбра, дзеля якога прыйшоў. Пабег, страціўшы ўсіх, з кім хацеў падзяліцца. Ці былі ў яго чалавечыя пачуцці? Пэўна ж, былі. Сябры, з якімі ён хадзіў у паходы, заваёўваў гарады, — ягоная сіла ды вера. Якая? У што? Я б мог расказаць, ды не хачу дадаваць большай скрухі.
— Яму было страшна, як ніколі. Ён шкадаваў пра кожнае забранае жыццё. Званіце пра гэта, званы! Кажыце свету праўду.
Яму было страшна. Але ж бег-уцякаў далей і далей. Не, зусім не хацеў схавацца. Проста зразумеў, хто за ім ідзе. Думаў сустрэць як роўны Чарнабогаву служку. Там, дзе вырашыць сам. Звыкся вырашаць усё па-свойму, моцна звыкся. Некалі я прывячаў такіх, моцных, самастойных. Але не цяпер, не цяпер.
Я трымаў яго за руку, трымаў увесь нядоўгі час. Ведаў, пра што ён думаў. Не шкадаваў пра знішчаны горад, не сумаваў па сябрах, якія памерлі за яго. І ўжо спазнаўшы, што ў сваёй астатняй бітве не зможа перамагчы, не баяўся, не нудзіўся. Я б мог амаль ганарыцца ім. А тады проста сказаў:
— Памятаеш мяне? Ты выбраў мой шлях. Але я ў табе памыліўся.
— Навошта ж дараваў мне перамогі? Навошта рабіў моцным? — мовіў хоць і здзіўлена, але спакойна.
— Не дараваў. Перамогу забірае варты.
— Значыць, ты нічога не зможаш без мяне.
— Не змагу. Ды прыйдзе іншы. Я буду доўга яго чакаць.
— Ты не хочаш. Ты не любіш чакаць. Ты прагнеш бітвы болей, чымсьці я.
— Не люблю. Не хачу. Але я прагну бітвы, а не крыві.
— Кроў ліецца ў бітве. Бітва — гэта кроў. У чым жа рознасць?
— У табе. У такіх, як ты. Ва ўсіх тых, хто прыходзіць змагацца і хто застаецца пасля.
— З абаронцаў горада нікога не засталося. Якая ім розніца? Не разумею цябе. З першага позірку я адчуў, што гэта незвычайны горад. Таму і захапіў яго. Таму і забіў усіх. Ты сам ад іх адступіўся. Ты сам убачыў, што яны нявартыя.
— Я б хацеў падараваць ім жыццё. Але я змог падараваць ім толькі перамогу.
— Перамогу? Я разрабаваў твой горад. Я знішчыў ягоны голас.
— А чаму, пераможца, уцякаеш ты, страціўшы ўсіх, каго прывёў з сабою? І дзе твае нарабаваныя скарбы? А голас. голас трэба чуць.
— Я страціў усіх і ўцякаю, таму што ідзе за мной нешта, з чым не можа змагацца смяротны. Я не збаяўся б змагацца з цэлым войскам.
— Я памятаю. Ты некалі гэта рабіў.
— Дык падаруй мне варты скон. Ты ж ніколі не пакідаў мяне.
— Я і цяпер цябе не пакіну. Адно, што я табе ўжо не патрэбны.
— Гэта твая адплата? За што?
— За ўсе забраныя табой жыцці. А як жа ты думаў? Вечна перамагаць і забіваць?
— Не, вечна змагацца, як і цяпер. Не баяцца. Не маліць. Годна сустракаць скон. Мне спадабалася гэта ў абаронцах твайго ўлюбёнага горада. Ды ты сам усё бачыў.
— Бачыў. Я ж быў усюды.
— Ды ў іх не было шанцу. Няшчасныя няўмекі. Што табе ў іх? Ты ж ніколі не быў жаласлівым?