Jednego dnia projektował Kierenskij dyktaturę wojenną carskiego generała Korniłowa, nazajutrz zdradzał go, ogłaszał wrogiem ojczyzny i stawiał go niemal poza prawem.
Nawoływał do nowej ofenzywy na froncie, przysięgał, że Rosja wykona swoje zobowiązania względem sprzymierzonych i wytrwa do zwycięskiego końca; jednocześnie coraz głębiej rzucał do armji ziarna demoralizacji, schlebiał żołnierzom, obiecywał to, czego spełnić nie mógł; okłamywał i zwodził.
Konferował z posłami cudzoziemskimi o obronie frontu i tuż na poczekaniu zwoływał „naradę demokratyczną", składającą się ze zdecydowanych przeciwników wojny.
Odgrażał się z bezczelnem zuchwalstwem, że zdusi wszelkie oznaki buntu i niekarności, a tymczasem nie wiedział tego, że bronić go będą tylko uczniowie szkół wojskowych: dzieci i młodzież, porwane czczemi frazesami „błazna rewolucji", oraz bataljon dziewcząt i młodych kobiet, dowodzonych przez Boczkariową.
Kierenskij nie uświadamiał sobie ani rzeczywistej sytuacji, ani swego wpływu, urojonego w zaciszu gabinetu cesarskiego, ani swoich się.
Wiedział o tem dokładnie ktoś inny.
Chodził właśnie po poddaszu szopy, stojącej na podwórzu domu robotnika Jemeljanowa niedaleko od Piotrogrodu, przy stacji Razliw. Był to Włodzimierz Lenin.
Zacierał ręce, śmiał się i mówił do towarzyszy Jemeljanowa i Aliłujewa:
– Stary Kryłow napisał w jednej ze swoich bajek, że „usłużny głupie niebezpieczniejszy jest od wroga". Burżuje mogą teraz mówić tak o Kierenskim! „Aleksander IV-ty" był naszym najlepszym sprzymierzeńcem! Wpuścił nas do Rosji, rozwalił armję i zohydził samego siebie w oczach wszystkich. Możemy teraz iść i niemal gołemi rękami brać władzę. Rządu niema… Być może, trzeba będzie popukać z kulomiotów w mołojców-mieńszewików, ale i to nie zabierze dużo czasu!
– Poczekać trzeba trochę, Iljiczu, bo, słysz, generałowie ruszać się zaczęli, kozaków podburzają przeciwko nam i jakieś oficerskie bataljony tworzą. Nie czas jeszcze!
– Wiem! – śmiał się Lenin. – Nie spieszy mi się, bo wiem, że nasza sprawa z dniem każdym na lepszą drogę wychodzi! Wrogowie nasi sami się poźrą…
Pisał listy, artykuły, ulotki; szerząc podejrzliwość, oburzenie, nienawiść; rozpowszechniając plotki, oszczerstwa; oskarżając rząd i idących z nim socjalistów o imperialistyczne tendencje, nawołując do organizacji, do zbrojenia się; nalegając na zawarcie natychmiastowego europejskiego pokoju bez aneksji i kontrybucji; żądając oddania pełnej władzy robotniczym, żołnierskim i włościańskim Radom.
Socjaliści-mieńszewicy, zatrwożeni rosnącą rewolucyjnością fabrycznych robotników, wytężyli siły i wpadli wreszcie na ślad Lenina.
Wódz został na czas poinformowany.
Wyjechał z Razliowa i przeniósł się do Finlandji. Zatrzymawszy się w Wyborgu, spowodował straszliwą rzeź oficerów miejscowej załogi, co natychmiast echem się odezwało w Kronsztacie, gdzie marynarze wymordowali swoich oficerów i faktycznie zawładnęli twierdzą i całą flotą na Bałtyku.
Krwawy ślad ciągnął się za Leninem, aż raptem się urwał.
Straszliwy człowiek przepadł nagle, jakgdyby zapadł się pod ziemię.
Tymczasem mieszkał on spokojnie w domu policmajstra Helsingforsu, Rowio, który sprzyjał bolszewizmowi i uwielbiał jego twórcę.
Pomiędzy Leninem a Piotrogrodem wkrótce nawiązał się bliski kontakt.
Zorganizował go i starannie podtrzymywał Finlandczyk, socjalista Smilga, który też wkrótce przewiózł Włodzimierza do Wyborga, jako zecera, Konstantyna Iwanowa.
Lenin z pomocą Smilgi przygotowywał pułki finlandzkie i flotę bałtycką do walki z wojskami rządowemi; agitował wśród rosyjskich żołnierzy, rozlokowanych na granicy, prowadził układy z lwem skrzydłem socjal-rewolucjonistów i rozwinął w całej pełni wściekłą agitację na wsi.
Obawiał się wtedy autorytetu Korniłowa, usiłującego obudzić patrjotyzm i ratować Rosję. Wiedział, że byłaby to ciężka walka.
– Jakim sposobem zwalczymy bojowego,- zdolnego generała, nie mając fachowych oficerów w swoich szeregach? – zadawał sobie pytanie i klął straszliwie.
Myślał o tem w dzień i w nocy, nie mógł spać ani jeść.
Doszedł wkrótce do takiego stanu, że w jakimś rozpaczliwym obłędzie podbiegł do spotkanego w Wyborgu pułkownika sztabu generalnego, idącego w otoczeniu kilku uzbrojonych kozaków, i zawołał:
– Towarzyszu pułkowniku! Przechodźcie na stronę robotników, którzy, wcześniej czy później zwyciężą! Jeżeli pułkownik nie pójdzie z nimi – skończy na stryczku lub pod ciosami kolb; jeżeli zgodzi się na moją propozycję, mianujemy go wodzem naszych się zbrojnych!
– Jak śmiesz tak mówić do mnie, zdrajco! – zawołał oburzony oficer i, skinąwszy na kozaków, rozkazał: – Aresztować tego człowieka! Odstawić do sądu!
Kozacy otoczyli Lenina.
Włodzimierz obejrzał się i skrzywił usta.
Spostrzegł włóczących się po ulicy żołnierzy.
Byli to ci, którzy przed dwoma miesiącami mordowali swoich oficerów. Pijani, w rozpiętych płaszczach, rozchełstanych bluzach i w czapkach, zsuniętych na tył głowy, śpiewali, klęli i gryźli ziarna słonecznikowe, przezwane „orzechami rewolucji". Niewielka grupa żołnierzy stała, przyglądając się zajściu. Lenin nagle podniósł rękę i krzyknął:
– Towarzysze! Ten burżuj-pułkownik, ten żłopacz krwi żołnierskiej, siedział w sztabie bezpiecznie, a nas gnał na śmierć! Teraz aresztował mnie za to, że nie chciałem mu powiedzieć, gdzie się ukrywa nasz Iljicz, nasz Lenin!
W jednej chwili tłumy żołnierzy sypnęły się ze wszystkich stron. Wylękli kozacy uciekli. Pułkownik, widząc to, chciał wyciągnąć rewolwer z pochwy. Nie zdążył. Jeden z nadbiegających żołnierzy uderzył go kamieniem w głowę. Upadł, a w tej samej chwili zaczęły się nad nim podnosić pięści i ciężkie buty żołdactwa, ryczącego wściekle i miotającego bluźniercze przekleństwa.
Lenin zdaleka obejrzał się.
Na bruku leżały jakieś skrwawione szmaty.
Uśmiechnął się łagodnie i rzekł na głos:
– Rodzona matka nie poznałaby teraz czcigodnego pułkownika! Tak go urządzili żołnierze wielkiej rewolucji rosyjskiej! Hm… hm…
Zapomniał o nim po chwili.
Myślał teraz, że trzeba wysłać listy do Piotrogrodu, z napomnieniem surowem, aby towarzysze nie bawili się w narady, posiedzenia, kongresy i różne inne gadania.
– Rewolucja żąda tylko jednego – zbroić się, zbroić! – szeptał, szybko idąc ku domowi. Gdzieś na bocznej ulicy rozległ się strzał i wściekłe krzyki tłumu. Zajrzał, ostrożnie wychylając głowę z poza progu domu.
Jacyś ludzie bili kogoś, wlokąc go po kamieniach bruku co chwila wybuchając bezmyślnym śmiechem.
Głowa bitego człowieka tłukła się i podskakiwała po kamieniach, a za nią ciągnął się krwawy ślad.
– „Święty" gniew ludu budzi się… – pomyślał Lenin i uśmiechnął się zagadkowo.
– Nie sądźcie…! – wypłynął z tajników wspomnień gorący szept.
Ujrzał Lenin celę więzienia austrjackiego, i klęcząc na pryczy dziwnego chłopa – skazańca, bijącego pokłony i zamaszyście kreślącego nad sobą znak krzyża.
– Nie! – szepnął z gniewem. – Oskarżajcie, sądźcie i karą wymierzajcie sami! Nastał czas zemsty za wieki jarzma i udręki. Wrogowie wasi muszą polec, a ich groby chwastami zapomnienia porosnąć! Sądźcie, bracia, towarzysze!
Tłum przebiegał z rykiem, świstem, tupotem nóg. Wlókł po jezdni młodego oficera, bił go, tratował, szarpał.
– Niech żyje socjalna rewolucja! – krzyknął Lenin. – Niech żyje władza Rad robotników, żołnierzy, wieśniaków!
– Ho! Ho! Ho! – odpowiedział mu tłum i biegł dalej, znęcając się nad zabitym.