Ластаўкі, як гарадскія, так і вясковыя, якія заляталі праз адчыненае акенца, раптам выскачылі адтуль з трывожным крыкам. Жандар і спраўнік заклапочана перазірнуліся.
- Ведаеце што, панове, давайце паглядзім берагавых ластавак, - занадта паспешліва прапанаваў пан Бароўскі, але капітан Фогель падхапіў шаблю рукой і, не кажучы ні слова, рынуўся ў дом. Пэўна, яшчэ раз праверыць гарышча.
Гаспадар хацеў быў бегчы за ім, але спраўнік падхапіў яго пад руку.
- Пачакайце, - сказаў ён. - Ідзем, паглядзім вашых берагавулек.
У гэты час з акенца зноў з крыкам вылецелі ластаўкі. Потым праз хвіліну са слыхавога акенца, якое выходзіла ў двор, вызірнуў заклапочаны Фогель. Твар у яго выглядаў разгубленым. Неўзабаве ён вярнуўся. Вярнуўся ні з чым.
- Дык што, панове, паглядзім берагавулек? - спытаўся Бароўскі, калі Фогель вярнуўся з гарышча. - Рэчка недалёка... Там ёсць абрывісты беражок. Яны там жывуць - берагавулькі. Берагавулька адрозніваецца ад ластавак тым, што ў яе няма белага надхвосця. Што, панове, цікава, чым далей на ўсход, тым болей берагавулек. У Сібіры іх шмат.
- На што васпан намякае?.. - вырачыўся на Бароўскага Фогель.
- А ёсць яшчэ птушка свіргуль, - пачулася заміж адказу. - Свіргуль па-нашаму па...
- Па-руску, - ледзь не гыркнуў спраўнік.
Яны з Фогелем падпраўлялі гаспадара па чарзе.
- Свіргуль увесь чорны, як умазаны сажай, за выключэннем белаватага горлечка, крылы выгнуты сярпом. Яшчэ свіргуль пранізліва вішчыць, хоць вушы затыкай.
- Свіргуль гэта «стриж»? - спытаўся спраўнік.
- Так. Палёт ягоны своеасаблівы, - распавядаў, быццам чытаў лекцыю, Бароўскі. - Высока лунае, апісвае дугі. А калі нізка ляціць, то нясецца, як учадзелы. Свіргуль найлепшы лятун сярод ліцвінскага птаства...
- Рускага, - ляніва прамармытаў Фогель.
Яму надакучыла рабіць заўвагі. А Бароўскі ўжо і не папраўляўся.
- Ён не можа ўзляцець з зямлі, бо не дазваляюць пальцы. Узлятае толькі тады, як кінецца з якога прадмета ўніз. Ну, панове, калі не хочаце на бераг, тады зойдзем у клуню. Тут у мяне ляляк жыве і, самае галоўнае, - пугач! Па-маскоўску, па-руску - хвілін.
- Гм... Ф-ф-филин, - ледзь не прысвіснуў Фогель. Што-што, а ўласнае прозвішча з пачатковым «ф» ён па-руску ўмеў вымаўляць.
- Пугач, панове, - дзівосная драпежная начная птушка... - працягваў лекцыю гаспадар.
Выраз твару ў Фогеля з раўнадушна-скамянелага памяняўся на змрочна-ўнурысты. Амаль атупелы.
5. Уцёкі
Людовік праз шчылінку глядзеў з гарышча, як бацька завіхаецца каля жандара і спраўніка. А ці ходзіць жаўнер каля глухой сцяны? Людовік пайшоў да процілеглага франтона, нечакана страціў раўнавагу, пахіснуўся, узмахнуў рукамі. Апуджаныя лаўстаўкі закрычалі і з пранізлівым шчэбетам паляцелі прэч. Людовік прысеў.
«Прымчаць сюды...» - мільганула думка. Стараючыся не грукаць, Людовік сягнуў да слыхавога акенца, якое выходзіла ў сад, глянуў уніз... Жаўнер якраз пры вугле дома стаіць. Чаго не ідзе? Унізе, у доме, нехта стукае дзвярамі. Ці не дабіраецца жандарскі афіцэр да залы? Чаго ты стаіш, жаўнер, ідзі прэч. Вось нехта ўвайшоў у залу, дайшоў да лесвіцы, яна дрыгнула пад цяжарам ягонага цела. Штык жаўнера бліснуў на сонцы і знік за вуглом дома. Людовік засунуў рэвальвер за пазуху, шырэй расчыніў створкі франтоннага акенца, перакінуўся праз яго, прысеў, каб не было відаць з гарышча, зачыніў створкі. Цяпер скакаць! Высакавата... З параненай нагой не скокнеш. Але выхаду няма. Людовік лёг на паддашак жыватом, спусціў ногі, з'ехаў уніз, учапіўся рукамі ў паддашак... рукі саслізгнулі, паляцеў і цяжка гэпнуўся. Так цяжка, што не ведаў, ці ўстане. Але нельга было затрымацца ні на міг, бо на шум вызірне жаўнер... Ускочыў, адчуў, як кальнула ў ране, змог зрабіць дзесяткі два крокаў, каб забегчы за кусты парэчак.
І як толькі схаваўся, зірнуў на франтон. У акенцы з'явіліся вусікі Фогеля. Эйш, даходлівы!.. Капітан пакруціў галавой, знік, потом зноў высунуўся. З-за вугла паказаўся жаўнер.
- Не было тут нікога? - спытаўся капітан.
- Січас нет, ваша благародзь, кто тут будзя?! - адрывіста, весела адказаў жаўнер.
Спацелы твар капітана знік, жаўнер прайшоўся паўз сцяну, пастаяў каля вугла, пайшоў назад, на сярэдзіне сцяны спыніўся і стаў глядзець на кусты парэчак, за якімі хаваўся Людовік.
«Чаго стаў? Няўжо прыйдзецца страляць?» - мільганула думка. Жаўнер мог і не бачыць Людовіка, пэўна, яго ўвагу прыцягнулі светла-чырвоныя гронкі яшчэ зусім няспелых парэчак. Вось ён падышоў да першага, бліжэйшага куста, стаў абіраць ягады, закідваць у рот, з задавальненнем чвякаць. Рабіў гэта ён так доўга, аж у Людовіка набегла ў рот сліны. Людовік асцярожна памацаў рэвальвер, бязгучна дастаў яго з-за пазухі.