Фогель жа нечакана глухім, нядобрым голасам сказаў:
- Прынясеш у мястэчка ўсю зброю, якую маеш...
- Прабачайце, васпане, - збянтэжыўся Ясь. - А есці што будзем?
- У цябе шмат стрэльбаў. Кажуць, нават і вайсковая ёсць...
- Крыху ёсць, - сумеўся юнак. - Гэтага дабра па лесе хапае.
- Дык ты збіраеш? А потым перадаеш мяцежнікам?
- Не, пане, што вы, - шчыра сказаў Ясь. - Я ў панскія гульні не гуляю.
У гэты час здарылася наступнае. Нечакана каля мосціка з'явіўся Інсургент. Быў недзе прапаў, а тут прыбег, падстаўляўся на вочы. Ясь глянуў на яго. Божачкі, малады воўк трымаў у пашчы... кацяня. Прыдушанае, яно яшчэ варушылася. Воўк з шчырым, даверлівым выглядам падаваў Ясю здабычу, чакаючы адабрэння, чакаючы, што яго пахваляць.
Марыся ўбачыла кацяня, закрычала:
- О, які жах! Гэта маё любімае!
Ясь вынуў з пашчы ваўка кацянё, пахукаў на яго, яно слаба піскнула. Фогель хацеў выцяць нагой ваўка, але Інсургент адскочыў. Тады жандар выхапіў з кабуры рэвальвер, узвёў курок, наставіў на Інсургента. Той прыціснуў вушы, адчайна скокнуў убок. Бахнуў стрэл! Інсургент скавытнуў, кінуўся праз равок прэч. Марыся пляснула рукамі і закрыла імі твар. Жандар хацеў стрэльнуць яшчэ раз, але Ясь падскочыў, тузануў яго за руку.
- Пане жандару, не чапайце. Гэта ж воўк, каты ў яго - хвароба...
- Хвароба? Якая дрэнь! - закрычаў Фогель. - Душыцель, драпежнік. Дажывешся, людзей пачне душыць... Адпусці руку, каму кажу! Не дакранайся да мяне...
- Паночку, не страляйце... Я з ім у лес, у лес пайду...
- Адыдзіся, кажу, - крычаў раз'юшаны Фогель.
Ясь адышоўся, збялелы, пакрыўджаны. Марыся, прыціскаючы прыдушанае кацянё да грудзей, пабегла дахаты.
- Ідзі адсюль, - пагрозліва прабурчэў жандар на Яся. - Ідзі, і каб больш я цябе тут не бачыў...
Фогель ненавідзеў у гэты момант самога сябе, што ўсё тут так здарылася. Ехаў сустрэцца з дзяўчынай, пагаварыць, неяк зачапіцца. І вось такое здарылася. Прыперла гэтага смаркача, ды яшчэ з ваўком!
3. Умець дараваць
Намер Яся падацца на Волхаўскія балоты губляў усялякі сэнс, бо належала шукаць Інсургента. Воўк пасля жандармавага стрэлу знік, і знік бясследна. Ясь абшукаў усё наваколле каля Налёткавай сядзібы, хадзіў усё шырэйшымі кругамі, баючыся натрапіць на ўтрупянелага чатырохлапага сябра. Потым шукаў па тых лясных сцежках, па якіх нядаўна блукалі разам з ваўком, клікаў, свістаў, нават браў вабу і падвываў, каб Інсургент адклікнуўся. Не, хмызнякі, чараты, дубнякі маўчалі.
Вяртаўся дахаты са спадзяваннем, што Інсургент, няхай паранены, падстрэлены, ужо вярнуўся, ляжыць у сваёй бочцы. Прыходзіў, зазіраў у бочку, але бочка была пустой.
Ноччу хлопец чуў, як нешта скрэблася ў сцены, мроілася сумнае скавытанне...
Аднойчы пані аканомава перадала, што хоча бачыцца з ім. Прыйшоў. Сказала, што ў маёнтку з птушніка прапаў улюбёнец пана Ўрбановіча - галандскі когут. Усе ўпэўненыя, што гэта - штукі ваўка. Пан аканом і Мондрык дзяжураць са стрэльбамі і сабакамі, мерацца застрэліць Інсургента.
Ясь не падаў выгляду, што абрадаваўся. Значыць, жывы, значыць, жандарава куля не дастала Інсургента.
- Уночы бегае вакол маёнтка, вые, скуголіць, просіцца да мяне. Адчувае, што яго могуць застрэліць... Забраў бы ты яго неяк, га?
- І што я з ім буду рабіць? - праказаў Ясь. - Ён - звер.
- Так, ён вырас, звярынае ў ім прачнулася. Але... - Аксана ўзрушана прыціснула рукі да грудзей. - Пазаўчора, калі месяц узышоў, прыбег пад самае акно, шкробся... Тут сабакі ляцяць, гляджу, а ён вялікі, і не баіцца сабак, спакойна гэтак уразвалачку патрусіў. Сабакі нават не гаўкаюць. Баялася, што муж яго застрэліць. Добра, што не прачнуўся гэтай ночы. Падыдзі вечарам, ён абавязкова прыбяжыць. Такое ўражанне, што гэта ніякі не воўк, а проста сабака.
Тым жа вечарам Аксана каля старых муроў падманіла Інсургента, начапіла на яго нашыйнік і спрабавала перадаць Ясю. Звер заўпіраўся, вырваўся з Аксаніных рук, адбегся. Памяць ягоная запомніла і дабро, і зло. Не хацеў скарыцца Ясю, не мог дараваць стрэл жандара.
- Інсургент, - злосна прашаптала аканомава, - ідзі да яго, - паказала на Яся. - Ён твой гаспадар. Ідзі...
Воўк апусціў галаву, нерашуча ступіў крок.
- Ідзі, ідзі, - ласкавей праказала Аксана.
Воўк стаў падыходзіць. І ўрэшце ўткнуўся мордай Ясю ў ступакі. У Яся быццам камень з сэрца зляцеў. Потым, днём, пры святле, Ясь агледзеў ваўка. Раны ад кулі, пушчанай з жандаравага рэвальвера, не было. Але вось пярэпалах застаўся.