Ад боязі, што можа раптам вярнуцца жонка, Урбановіч стаў закладваць паперкі назад у кнігі. Рукі трэсліся, паперыны рассыпаліся, і аканом пераблытаў, куды якую ўкладваць. Вось стукнулі на ўваходзе дзверы. Ад перапуду, што гэта можа быць Аксана, Урбановіч загроб паперы ў кішэню сурдута, выскачыў з пакоя, замкнуў яго, прайшоў у свой кабінет. Высмыкнуў адну паперыну. Ага, паўстанцкая інструкцыя, датаваная пачаткам сакавіка. Ага: «Кожны камандзір асобнага паўстанцкага атрада, пакуль не звяжацца з ваенным начальнікам ваяводства, з'яўляецца неабмежаваным уладаром мясцовасці, якую ён займае, панам жыцця і смерці ўсіх сваіх падуладных...»
Мароз пайшоў па скуры. Гэта хто? Артур Буевіч стане такім «неабмежаваным уладаром мясцовасці»? А можа, ён ужо камандзір і ўжо стаў «панам жыцця і смерці ўсіх сваіх падуладных»?
Далей што? «У кожным пільным выпадку камандзір сам цалкам вырашае ўсе пытанні, маючы на ўвазе толькі галоўныя прынцыпы, устаноўленыя Нацыянальным урадам...»
Валасы ў аканома заварушыліся на галаве, ён прашаптаў: «Нацыянальны ўрад...» У вочы лезлі радкі інструкцыі, пункты яе як цвікамі ўбіваліся ў свядомасць:
«Камандзір атрада мае наступныя правы:
1. Забіраць з выдачай адпаведных квіткоў агнястрэльную зброю, якую знойдзе ў прыватных асоб, а таксама косы, коней, прадукты, адзенне і падводы для перавозак.
2. Выносіць неадкладныя прысуды выяўленым здраднікам, шпіёнам, а таксама асобам, што супраціўляюцца яго распараджэнням».
«Божачка! - перахрысціўся Ўрбановіч. - Уратуй! Хоць ты не чытай...» Але вочы ўпарта працягвалі бегаць па радках:
«Камандзір атрада мае наступныя абавязкі:
1. Пакуль не збярэцца дастатковай сілы, павінен пазбягаць рашучых сутыкненняў з войскам, аднак гартаваць сваіх падначаленых пастаяннымі нападамі на меншыя непрыяцельскія атрады, рассыпаныя па краі, і раззбройваць іх.
2. У месцах, занятых паўстанцамі або якія зноў займаюцца, абвясціць і неадкладна прывесці ў выкананне дэкрэт Часовага ўрада пра надзяленне зямлёй сялян.
(«Вось ён! - адзначыў аканом. - Мой канец!»)
3. Знішчаць усе ранейшыя ўлады, а на іх месца ўстанаўліваць улады народныя ва ўсіх мясцовасцях, якімі завалодае, прычым ніхто пад самай суровай адказнасцю не можа ўхіліцца ад ускладзеных на яго часовых абавязкаў.
4. Забараніць пад самай суровай адказнасцю ўплату заборчаму ўраду ранейшых падаткаў, на якія адгэтуль толькі Нацыянальны ўрад мае выключнае права.
5. Даручыць і прасачыць, каб адпаведныя святары прынялі ад усіх жыхароў прысягу на вернасць і падпарадкоўванне Нацыянальнаму ўраду, а таксама заклікаць у паўстанцкія шэрагі ўсіх, здольных насіць зброю.
6. Перарываць, дзе прызнае патрэбным, камунікацыі, тэлеграфныя лініі, перахопліваць дэпешы, затрымліваць кур'ераў і эстафеты, захопліваць і адбіраць сродкі, што знаходзяцца ў руках заборчага ўрада, і, узяўшы з іх тыднёвае жалаванне свайму атраду, лічачы па 2 злотыя ў дзень на чалавека, рэшту, калі будзе мець надзейную сувязь з народнымі ўладамі, павінен апячатаць і неадкладна адаслаць ім.
7. Маскоўскую паліцыю нішчыць усімі спосабамі.
8. Найбольш вядомых прыгнятальнікаў сялян, сабраўшы людзей, судзіць ваенным судом і караць смерцю, не дапускаючы самавольнай расправы...»
- Не, я не прыгнятальнік, - прашаптаў збялелымі губамі аканом. - Я люблю сялян, сваіх работнікаў. Ніхто не паскардзіцца.
Урбановіч выграб з кішэняў паперы, засунуў іх у шуфляду стала.
«Выклікаць спраўніка, жандараў... - мільганула думка. - Прызнацца чэсна, што да чаго...» Але вочы затрымаліся на верхняй паперы, міжволі прачытаў:
«Цыркуляр супраць дэзінфарматараў - 19 лютага 1863 года.
Часовы Правінцыяльны ўрад Літвы і Беларусі даручае ваенным начальнікам і членам Народнай арганізацыі:
1. Сачыць за пашыральнікамі падманных чутак, паколькі моц захопнікаў, пахіснутая ў многіх пунктах моцай паўстання і не здольная ставіць яму перашкоды сілаю, звяртаецца да падману, сеючы фальшывыя звесткі пра паражэнне паўстанцаў, народнай рэакцыі, а прыхільнікі, паспешліва перадаючы гэтыя весткі ўраду, хочуць пагасіць высакародны запал і ўстрывожыць менш свядомых.