- Я спадзяюся, ты падаруеш мне свае апошнія кнігі, - сказаў кароль.
У звароце да пісьменніка на «ты» не было нічога абразлівага, бо кароль называў на «ты» ўсіх падданых і да ягонае завядзёнкі даўно прывыклі, як прывыклі да традыцыйных у гэтай краіне летніх неўраджаяў і зімовае хлюпоты.
- Не, ваша вялікасць, не падарую, - адказаў пісьменнік, з асалодаю дапіваючы келіх бардоскага.
- Чаму? - непарушна пацікавіўся кароль і даў пахолку знак напоўніць пісьменніку келіх.
- Мае кнігі ўжо шмат гадоў не выходзілі, - адказаў пісьменнік, узняўшы келіх і па чарзе глянуўшы на манарха і жанчыну.
На языку ў караля напэўна круцілася пытанне, з якога часу пісьменнікавы рукапісы больш не ператвараюцца ў кнігі, але яго вялікасць быў надзелены дзяржаўнай мудрасцю, і таму ягоны суразмоўца пачуў іншыя словы.
- Але ты ўсё адно пісьменнік.
- Магчыма, - адказаў пісьменнік. -Бо я па-ранейшаму пішу. Пішу ў стол...
- Тым больш, - задаволена падхапіў кароль. - Так і павінен жыць сапраўдны пісьменнік. Як казалі рымляне: Habent sua, fata libelli. І кнігі маюць свой лёс. Я рады, што не памыліўся і хачу падпісаць указ пра ўзнагароджанне цябе Ордэнам Белай Мышы.
Апошнія словы кароль прамовіў урачыстым тонам і ўзняў свой келіх, чакаючы, што пісьменнік зробіць тое самае. Але той чамусьці марудзіў.
- Хачу табе канфідэнцыйна прызнацца, - панізіў голас кароль, - што твае зласліўцы не драмалі. Падсунулі мне, разумееш, спіс насельніцтва, знайшлі фармальную падставу...
- Я хацеў бы ведаць якую, - цэдзячы віно, таксама прыцішана пацікавіўся пісьменнік. - Калі гэта, вядома, не таямніца.
- Якая таямніца! У спісе насельніцтва ў нас нібыта няма ніводнага чытача.
- Важкі аргумент, - сказаў пісьменнік, і ягоны голас афарбавала глыбока прыхаваная радасць. Зрэшты, гэта магло толькі здавацца.
Кароль зарагатаў, і смех гучаў цалкам шчыра.
- Аргумент... Ты - пісьменнік. Перад табой - Вечнасць. Падлі нам віна. - Кароль павярнуўся да пахолка, які непрыкметна стаяў каля вакна, ператварючыся ў персанажа гістарычных сюжэтаў на старадаўніх барокавых шпалерах, якімі былі аздобленыя сцены.
Пахолак адклеіўся ад сцяны і наблізіўся да караля, потым - да ягонага госця, потым - да жаравалосай жанчыны, якая не брала ўдзелу ў гаворцы, але відавочна прыслухоўвалася да яе. Пісьменнік задуменна сачыў за прафесійнымі да аўтаматызму рухамі пахолка, пакуль не сустрэўся позіркам з уладальніцай дзівосных вачэй. Жанчына збянтэжана адвяла іх і ўтупілася ў талерку.
- А што калі Вечнасць - не бясконцасць часу, а ягоная адсутнасць?.. - прамовіў пісьменнік, не адводзячы пагляду ад твару і напалову адкрытых грудзей жаравалосай. - Можа, Вечнасць вымяраецца толькі чалавечым жыццём?
Кароль кінуў у рот масліну.
- Ты варты ордэна ўжо за адны гэтыя словы.
- Але ж, ваша вялікасць, у спісе насамрэч няма ніводнага чытача.
- Ты мяне здзіўляеш, пісьменнік. У спісе няма... да прыкладу, няма ніводнага падданага. Дык што з гэтага вынікае?..
Манарху спадабаўся такі нечаканы ход, і ён пачаў развіваць сваю думку:
- Сярод жыхароў нашае краіны ёсць адзін кароль і адзін пісьменнік. У той самы час няма ніводнага падданага і ніводнага чытача. Якая выснова? А такая, што мы з табой у нечым роўныя. Ты ў нечым таксама кароль, а я ў нейкім сэнсе - пісьменнік. Прапаную за гэта выпіць.
- У вас выдатнае віно, - прыўзняў келіх пісьменнік.
Кароль таксама падняў свой келіх і, прымружыўшы вока, паглядзеў праз яго на суразмоўцу.
- Ты мусіш ведаць, што свет мяняецца ў залежнасці ад таго, якімі вачыма мы на яго глядзім. Цвярозае ўспрыманне - толькі адно з магчымых. Старажытныя германцы нездарма ўсе важныя пастановы абмяркоўвалі двойчы: на цвярозую галаву і - ніштавата прыняўшы.
- Не буду пярэчыць. Адзін мой знаёмы філосаф калісьці казаў, што цвярозасць - гэта маці мяшчанства, а мастацтва і навуку нарадзілі п'яная блудніца з галодным аскетам.
- Выдатна сказана, - пагадзіўся з пісьменнікам кароль. - Я таксама меў знаёмага філосафа. Памятаю, аднойчы мы доўга гутарылі з ім пра жыццё і смерць. Memento morі... Але не будзем пра гэта перад галоўнай стравай каралеўскага стала.
Тут кароль упершыню загаварыў да жанчыны:
- Дарагая, распарадзіся падаваць гарачае.
Жаравалосая паднялася і прайшла па залі, пакінуўшы ручаінку пахаў вытанчанай парфумы. Гаспадыня цудоўных валасоў аказалася і гаспадыняю цудоўнай постаці, вабноты якой падкрэслівала шчыгульная сукенка з зялёнага адамашку.
- Я не пачуў твайго адказу, - павярнуўся кароль да пісьменніка, позірк якога яшчэ праводзіў крутыя клубы жаравалосай і яе перацягнутую залатым паскам талію балерыны.