Частка трэцяя
Раздзел першы
1
Калі паснедалі, мачыха не загадала Ганне, як звычайна, прыбраць са стала, не ўсхапілася і сама. Сядзела заклапочаная, нават нібы больш, як заўсёды, важная, чагосьці чакала. Але бацька маўчаў, глядзеў на край стала, не бачачы ні стала, ні мачыхі, нікога. Бацька заклапочана думаў.
Заклапочанасць і нейкая асаблівая сур'ёзнасць, важнасць была на тварах усіх дарослых Чарнушкаў. Яна кінулася ў вочы нават Хведзьку, які вылез з-за стала надзіва ціха, знік з хаты так, што яго ніхто і не заўважыў.
— Уюноў сушаных нізак дзесяць будзе… — падумаў нарэшце ўголас бацька.
— Хунты тры ці набярэцца… — сказала мачыха.
— Усё-такі грошы… — Чарнушка пашкадаваў: — Грыбы сушаныя еты год, кажуць, не ў цане…
— Чарніц можно. Прося гаварыла, той раз іх вельмі куплялі. Два нейкія купцы з самога Мозыра прыязджалі…
— Картоплю на бровары бяруць. Толькі што, грэц яго, дзешаво…
— Трасцу ім! Лепей у Нароўлю з'ездзі!
— А ў Нароўлі не тое — там дак грошай насыплюць?..
— Насыпаць не насыплюць, а болей дадуць.
— Аге! Дадуць, спадзявайся!.. — Бацька пашкадаваў: — Кабанчык малаваты шчэ. Месяцы б шчэ тры пакарміць… і цяліца…
— На адзін дзень не хопіць… Умэнт змелюць усё, як да стала дападуць!.. — У голасе мачыхі чуўся страх.
— Карова добрая була б…
Па тым, як гаварылі яны пра кабанчыка і цялушку, Ганна здагадалася, што рэзаць іх дамовіліся ўжо раней, можа, учора ўночы, калі яна была на двары, цяпер бацька проста адгукнуўся на ранейшую гаворку.
— Як у прорву, ядзяць! — не магла стрымацца мачыха. — То ж на змовінах адных — сколькі расходу далі! Куды толькі, здаецца, падзелася! Ведамо, чужое!
— Усе ласы на чужыя каўбасы…
— Разорыць нас вяселле етае! Толькі ж і паддавацца вельмі — сарамата! Зяць такі!..
Бацька не адгукнуўся на гэта, думаў аб нечым затоена, заклапочана. Ужо сабраўшыся выходзіць, сказаў мачысе:
— Ты масла збі к нядзелі, колькі можно. Мо з яго толк будзе…
— Саб'ю…
Гаворка аб тым, як узбіцца на капейку, што трэба зрабіць к вяселлю, зноў пайшла, калі сышліся абедаць. Цяпер у Чарнушкаў, здавалася, усе толькі і думалі і меркавалі, што аб недалёкім вяселлі, якое ўнесла ў хату столькі рознага клопату. Прыбіраючы са стала посуд, Ганна чула, як мачыха бедавала: колькі трэба ўсяго — смажанага, прэжанага, мяса, сала, яечні, каржоў, коржыкаў, аладак.
— Гарэлкі кеб нагнаць — завод цэлы трэба!
— Гарэлкі будзе. Етаго дабра нараблю…
— Наробіш! Глядзі, кеб міліцынер не нарабіў табе! Як наскочыць Шабета, будзе табе гарэлка!
— Не наскочыць!..
— Не дурны ён — будзе цяпер каля тваёй восеці ацірацца.
— Ён не дурны, і я таксамо. У такую глушыну апарат запратору, што сам Міця-ляснік, грэц яго, не знойдзе.
Міця-ляснік — горкі куранёўскі п'яніца — ведаў усе патаемныя схованкі самагоншчыкаў: дзе б хто ні гнаў, Міця знаходзіў, заяўляўся глынуць першаку. "На сто вёрст чую, дзе самагонкаю пахне", — выхваляўся ляснік.
— Не кажы "гоп", не пераскочыўшы! — сказала мачыха бацьку. Потым параіла: — Трэ пляшкі дзве гарадской. Калі хто чужы, бувае, прыткнецца.
— Вып'е і нашай! Цяпер паноў няма! А што самагонка — хто яе не гоніць! — Бацька не даў мачысе пярэчыць. — Трэ от падумаць, як маладую нашу прыбраць!
Ён паглядзеў на Ганну, якая пры гэтых словах перастала выціраць стол.
— Чаго тут думаць? Адзенем… Перад жаніхом сорам не будзе!
— Жаніх жаніхом, а і кеб перад самімі сорам не було. І перад людзьмі… Кеб і адзета, і абута була як трэба. Што купіць, пашыць, трэба падумаць.
— Спадніцу новую справіць трэба, паддзёўку пашыць… Паддзёўку можно з таго, што я летась наткала. Са свайго можно… І на спадніцу е што ўзяць. Не купляючы…
— Спадніцу няхай са свайго, а на кохту купіць трэба! — горача абазвалася Ганна.
— Е ж кохта — чырвоная, аж заглядзецца!
— Дак працерлася на локці! Латаная! Самі ж знаеце!
— Кохту трэба новую. Крамную.
— Ну, няхай! Трэба дак трэба! Я што, я — хіба супроць? Хіба я не хочу, кеб як найлепей! Яна ж таксамо, сказаць, маё дзіця. Я толькі кеб расходу меней…
— Расход расходам, а кохту трэба новую…
— Трэба дак трэба! Можно і чаравікі новыя справіць, і хустку! Хустку дак канешне купіць трэба! І не абы-якую, а кашаміравую, з кветкамі!
— Хустку трэба. А чаравікі добрыя і тыя, што ад маткі засталіся. Шчэ і дзецям будзе, якіх народзіць!
— Чаравікі добрыя, лепшых і не трэба. — Ганна кінула позірк на бацьку. — У Нохіма надысь перкаль бачыла белы… Дзяшовы…