Выбрать главу

...Раніцай Максім купіў часопіс і здзівіўся. Не, ён ведаў, што «Микроскоп» адразу адкажа на “Жоўтыя кветкі” і паспрабуе яго абліць гразёю. У гэтым ён не сумняваўся, бо добра вывучыў хамільённа-прадажнае аблічча часопіса. Але каб тры матэрыялы у адным нумары... Такога ён не чакаў. Пісалі самыя злосныя пер’і часопіса. Відаць, моцна закранула выступленне Багдановіча, калі сам Семяноўскі ўзяўся за аловак. Ён спрабуе адыграцца, піша, што не вельмі закрануты заўвагамі аўтара. Але чаму тады так старанна абсмоктваецца кожны, нават самы нязначны факт? Рэдакцыя спрабуе такім чынам набыць індульгенцыю? Аде не хапіла ў раз’юшаных апанентау ні фактаў, ні таленту для сур’ёзнага абвяржэння.

Семяноўскага вельмі здзіўляе, з якой стараннасцю і ўважлівасцю Багдановіч вывучаў часопіс. “Крок за крокам удумліва і карпатліва збіраў аб часопісе “факты”, − піша рэдактар, − якія павінны былі яго прывесці ў прах. Гэтая ўважлівасць і добрасумленнасць нам несказана падабаецца. (Нават ідэйны праціўнік адзначаў такую рысу Багдановіча, як скрупулёзнасць).

Але ўдарыла маланка! − працягвае Семяноўскі, − нечаканая, не з хмары і мы застаяіся у цэласці.

Добрасумленнасці у п. Багдановіча хапіла толькі на чытанне часопіса, але гэтае не збянтэжыла «Голос» і ён надрукаваў яго артыкул”.

Семяноўскі піша, што чакаў “убачыць адзнаку грамадскай ролі” свайго скандальнага, нікчэмнага часопіса, але знайшоў іншае. З прынцыповасцю Максім Багдановіч абвінавачвае «Микроскоп» у служэнні капіталу, у яго залежнасці ад грашовага мяшка. I яго словы прыйшліся не па густу Семяноўскаму. Той спрабуе белымі ніткамі залатаць факты беспрынцыпнасці часопіса. Адначасова схіляецца перад прыемнымі яму кяіентамі. I адыходзіць ад галоўнага пытання Багдановіча: “Чаму «Микроскоп» так хутка мяняе тон у адносінах да адных і тых жа асоб?”

Назва рэдактарскага артыкула як нельга лепей падыходзіць да часопіса Семяноўскага. Падладжваючыся да карысных яму людзей, ён узводзіць паклёп на іншых. Заканчваючы «Расшаркивающиеся лжецы» словамі “Мы не настолькі ўражаны матэрыялам п. Багдановіча, каб апусціцца да сур’ёзнай з ім палемікі”, − Семяноўскі пярэчыць сам сабе. Калі б рздакцыйны гонар не быў зачэплены “Жоўтымі кветкамі”, не змясціў бы рэдактар яшчэ дзве публікацыі. Іх аўтары (псеўданімы Дэман і Южанін) недалёка адыйшлі ад свайго патрона па падмене фактаў. А па паклёпу нават пераўзышлі. Асабліва Южанін, які, будучы зусім незнаёмы з Максімам Адамавічам, піша: “П. Багдановіч здзіўляецца, адкуль мы раней ведалі, што М. Мурамцаў — прэм’ер, першы герой-палюбоўнік, а п. Максімава вядомая правінцыяльная артыстка з амплуа маладой гераіні. I што за ўсё цікавей, − гаворыць ён, − напісана гэта у той час, калі новая трупа П. Каралі не паспела яшчэ даць ніводнага спектакля.

Для п. Багдановіча гэта, праўда, вельмі вялікі сакрэт.

Бо чалавек зусім не знаёмы з тэатрам, і, як ён мне сам прызнаўся, быў у тэатры толькі раз і тое 10 гадоў назад”. (Як вядома, Максім Багдановіч выхоўваўся ў сям’і, дзе тэатр вельмі любілі. Бацька, Адам Ягоравіч, у Гродні з’яўляўся прадстаўніком таварыства драматычных пісьменнікаў і оперных спевакоў. Сам Максім Багдановіч не прапускаў ні аднаго значнага спектакля ў Волкаўскім тэатры, аб чым сведчаць успаміны яго сяброў у кнізе “Шлях паэта”.

Не, што ні кажы, але такая хлусня, зашмат нават для прадажнай “жоўтай” прэсы. “Сумотным” назваў Багдановіч у сваім памфлеце такі ўпадак друкаванага слова.

Выпадак з «Микроскопом» яскрава адлюстроўвае тую барацьбу дэмакратычнай і “жоўтай” прэсы, якая ішла у журналістыцы пачатку XX стагоддзя. Акрамя таго, артыкулы ў часопісе − першыя, вядомыя на сённяшні дзень водгукі на крытыку М.Багдановіча. Сам ён добра ведаў не толькі паплечнікаў па пяру і ідэйных ворагаў, але і звычкі прадажнай журналістыкі, бескампрамісна выступаў супраць яе, выяўляючы зноў жа высакароднасць і чысціню сваёй натуры.

У названым вышэй памфлеце праявіліся такія рысы Багдановіча-крытыка як прынцыповасіць, непрыманне хлусні і падману, мужнасць. А яшчэ памфлет яскрава сведчыць аб тым, што крытык Багдановіч меў сваю ўласную пазіцыю, погляды на жыццё, свае ідэалы і прынцыпы.