Ад усяго вее чымсьці квола-цёплым, блізкім, вабячым. Міця выйшаў у калідор. Праз адчыненае акно цягне свежасцю поплава. Невыразнае пачуцце поўніць нутро трывожнай радасцю. Ён глядзіць, як хутка мільгаюць вуліцы гарадка.
— Прыехалі,— сказаў кандуктар.
Міця ўзяў чамадан і знік у натоўпе.
Чуюцца галасы радасных сустрэч на пероне, моцныя пацалункі. Каля выхада з пугаўямі тоўпяцца возчыкі. Міці ніхто не сустракаў. Ён адразу здаў чамадан у камеру, атрымаў веласіпед з багажнай і паехаў у гарадок. Не пазнаць гарадка. Як ён змяніўся за чатыры гады! Замест драўляных паламаных тратуараў стройна працягнуліся шырокія асфальтавыя дарожкі, высаджаныя клёнікамк рыначны пляц сустрэў яго фігурнай агарожай і там, дзе раней кожны дзень была мітусня і бойкі гандаль, зараз пышна цвілі клумбы. Дарожкі высыпаны жоўтым пясочкам. У цэнтры на высокім п'едэстале высіцца помнік Леніну. Ільіч узіраецца прыжмурана ўдаль, паказвае правай рукою шлях, па якому нястрымна ўперад крочыць краіна. Міця спыніўся. Правёў веласіпед на сквер і прысеў у цянёк пад каштанам.
Побач гуляюць дзеці... На вуліцы часта сігналяць машыны.
Міця пайшоў. Па гэтай вуліцы тры гады хадзіў ён. Вось той мост, дзе сустракаўся з Надзяй. Міця спыніўся. Паглядзеў на знаёмы сад, на новыя будынкі. Потым прайшоў і сеў на лаўку каля былога інтэрната. Насупраць спыніліся двое. Хлапчук нёс у руках драўлянае ружжо, побач стаяў большы, белагаловы. Ён тузануў за рукаў меншага.
— Дзядзя, за што табе ордэн далі?
Міця глянуў на малых. Меншы выпучыў жывот, пазіраў не міргаючы.
— А ты ведаеш, што гэта ордэн?
— У нашага дзядзі ёсць... Я бачыў...
— За абаройу краіны...
Малыя кінулі Міцю і хутка зніклі.
Далёка за горадам на шасэ спыніўся Міця, выцер хустачкай потны твар і прысеў на траву абочыны. Паволі дыхае ветрык з яравога палетку. Нячутна шавеліцца кусцісты сіні авёс. У вышыні тонуць бялявыя хмаркі. Міця прылёг на траву. Коратка падстрыжаныя валасы тапырацца спераду. 3-пад камячкоў віхрастых брывей пазіраюць добрыя задуменныя вочы. Яго здаровая постаць туга падцягнута папружкай з блішчастым клямарам. Запыленыя джымі схаваліся ў траве. Адпачнуў крыху і паехаў далей. Насустрач імчыцца пукатая спіна шасэ. Міця пазірае ўперад. Чатыры гады назад па гэтай дарозе ехаў ён з Надзяй на станцыю... Міця мацней націскае на педалі. На ячменным палетку гуртам палолі жанчыны. У канцы вёскі высілася пажарная каланча. Каля магазіна расступіліся, пазнавалі пазіраючы ўслед.
— Пагранічнік нейкі...
— Ды гэта ж Міця Шумін...
— Вырас як!..
Маці спаткала яго на двары. Доўга трымалася шурпатымі рукамі за шыю, праслязілася ад радасці.
— Жыў мой сынок...
— Я і не думаў паміраць...
— Кажы... Пісаў, што прыедзеш у маі... Усё думалася. Пойдзем у хату.
Маці села насупраць.
— Я ў сакавіку хварэла. Думала канцы ўжо. Вышкрабалася нейк...
Прышлі суседзі. Радасна віталі і распытвалі. Maцi падышла бліжэй, пакратала пальцам.
— Гэта ордэн?
— Ордэн, мама...
— На многа прыехаў? — пыталіся суседзі.
— Пагуляю крыху, ды на вучобу...
— Пойдзем, жанчыны,— сказала маці.— Ты, Міця, пасядзі крыху... я зараз...
Выйшаў Міця ў сад. Гнецца галлё ад цяжару пладоў. 3 агароду пахне агуркамі.
2
Купчастыя прысады ўзбоч шасэ не шурхнуць лістам. Стаіць звонкая ліпеньская раніца з лёгкай сінявою на гарызонце.
Міця імчыцца ўперад. У руках блішчыць нікель руля, а пад шынамі ціха шуршыць засохлая гразь. Ён хутка апынуўся за чатыры кілометры ад свайго калгаса, параўняўся з рабочым пасёлкам. Побач бярозавы гай гамоніць на ўсе лады птушыным шчэбетам, дыхае ранішнім халадком. 3-за зелені выглянула чырвоная страха, адна, другая... Ён спыніўся каля цаглянага будынка, пакінуў веласіпед каля дзвярэй і зайшоў у паднавес. Насупраць шырока адчыненых варот, над чырвонай скрыняй камбайна капошацца двое. Зверху чуцен піск метала пад напільнікам і грудны мяккі голас запаўняе паднавес, ірвецца на волю, у шыр поля.
Споём же, товарищи, песню
О самом большом человеке,
О самом большом и любимом
О Сталине песню споем...
Чуў ён гэтую песню на манчжурскай граніцы, пад гарачым сонцам Крыма. Тут, у майстэрні, сярод неабсяжных палеткаў, гэтая песня мела нейкую асаблівую мілагучнаснь. Міця слухаў песню пра мудрага правадыра, якую пяе ўся краіна і не вытрымаў:
— Малайчына...
Песня абарвалася і з кузава выглянула чарнявая дзяўчына. Міця спытаўся. 3-пад камбайна вылез чалавек, увесь замусолены да бляску. Міця пазнаў стрэчнага брата Алеся.