— Я цябе ўмурзаю...
— Нічога...
Яны ўселіся на скрынку каля варот. Алесь, паціраючы шырокія, чорныя ад мазуты далоні, гаварыў:
— Чаму не паведаміў. Спаткаў бы... A-а... Пісаў, што раней будзеш, а потым і няма. Думаў, што справы якія неадкладныя. Добра... Гэта мой аграгат,— паказаў ён на камбайн. — Праз дзень-другі выходзім. Ты надоўга?
— Пабуду, а потым у акадэмію вучыцца...
— Ну, дык убачыш...
Міця паглядзеў на яго сур'ёзны твар, падумаў: „Як ён пасталеў..."
Алесь устаў, нізкі, карчукаваты.
— Хто гэта спяваў?
— Мой штурвальны — Вера...
Ён прыжмурыўся на металічную сетку гадзінніка.
— Абедаць час. Вера, прышрубуй саламатрас — і ў сталоўку! — крыкнуў ён у бок паднавеса.
Вышлі за МТС, сцяжынкай накіраваліся да рэчкі. Сонца акунулася ў гладзь ракі. Плюснік па той бок лапушыста натапырыўся, прыслухоўваючыся да цішы сіняга поўдня.
— Пакупаемся...— на хаду скідаючы спецоўку, сказаў Алесь. Не паспеў Міця агледзець бераг, як Алесь ужо ўскочыў у ваду.
Люстранае плёса паволі гойдаецца, чвякае хвалямі ў пяшчаны бераг. Алесь адзеўся.
— Ты лейтэнант...
— Старшы лейтэнант,— усміхаючыся паправіў Міця.
— Усё роўна. Цяжкая ў цябе служба. Манчжоў-го там розны і японец зноў жа... Ты не думай, што мы ў шапку спім. Глянь, як урадзіла, зямля ледзь трымае столькі багацця. Быў на нарадзе камбайнераў і даў абяцанне зжаць 1500 га. Трэба слова стрымаць... А мама як?
— Hi што сабе...
— Даўно быў там. Не выбяруся усё...
Пазірае Міця з высокага берага на істужку рэчкі. Уецца яна на захад і знікае ў кустах.
— Я забыўся... Пакінуў веласіпед каля майстэрні...
— Ты на веласіпедзе? Нічога, не прападзе...
У пасёлак ішлі сцежкаю праз гароды. Матава-зялёныя качаны капусты ўкрылі грады. Выйшлі на ўзгорак. Алесь завярнуў і баразною павёў на дарогу. Побач стаіць чубок маладзенькіх дрэў.
— Зойдзем сюды...
Між дрэў ляжала п'едэсталам аграмадная гранітная пліта, нa ёй узвышаўся адшліфаваны да бляску помнік. Надпіс гаварыў:
Комсамольцу—трактарысту,
загінуўшаму ад варожай рукі —
ВАЛОДЗЮ ШУМІНУ
Міця зняў шапку, абышоў навакол. Твар у яго стаў сур'ёзны, а ў вачах бліснулі слёзы.
Пасля паўдня зноў Міця зайшоў у паднавес. Алесь правёў яго да дарогі.
— Ты дзе быў?...
— У камендатуру ездзіў. Быць не можа, раскапаем гэтую справу...
Міця ўглядаецца ў даль шасэ. Узбоч сям-там стаяць лаўкі. Ёй звярнуўся да Алеся.
— Ты бываеш у Чапліцах?
— Учора адтуль, а што?
— Так сабе...
Міця не сказаў Алесю, што хацеў пытацца пра настаўніцу і яе дачку Надзю. Яму ніякавата было аб гэтым сказаць. Ён спытаўся:
— Там магазін ёсць?
— Сельмаг... Зачым табе?
— Папярос купіць...
— У буфеце ў нас колькі хочаш... Дай я з‘езджу на тваім,— і Алесь перамахнуў нагою цераз сядло. Міця сышоў з дарогі. Каля ляска залапаталі ўспуджаныя галубы, з свістам шуганулі ў пасёлак. Ён паглядзеў убок Жываглодавіч. Там бор цямніцца ў сіняве, а далей польская тэрыторыя... Вісіць няветлае неба, гэткае як і на манчжурскай старане.
Пад'ехаў Алесь.
— Ты прыходзь. Я ў Чапліцах сцэпам двух камбайнаў ваяваць буду.
Міця ад'ехаў на ўзгорак, спыніўся. Адсюль як на далоні відаць гарадок МТС, вырасшы нядаўна. Насупроць жаўцее жыта. Буйны колас хіліцца долу. Шугае вецер і захвалюецца яно буйнае, чароцістае, загайдаецца, ціха шэпчучы спелым коласам. У версе цюрлюкае нейкая птушка. Нібы хто дакранаецца да высокай сінявы і яна звініць.
3
Сіняя смуга заслала гарызонт. Сонца захінулася воблакам. Вецер сціх. Парна.
Міця ўбачыў як з пасялковае дарогі выйшла на шасэ дзяучына. Не разабраў здалёк, куды яна накіравалася. Потым ужо ўбачыў, што ідэе у гэты бок. Міця зняў шапку, выцер хустачкай твар. Яго цікавіла адно: адкуль яна? Ён успамінаў тутэйшых знаёмых, але падобнага не знаходзіў.
„А можа і сустракаўся калі?“ ·
Кінуў гэтую думку, калі глянуў на МТС, якая будавалася ў яго адсутнасць. За гэты час вырасла столькі моладзі, што нават у сваім калгасе не ўсіх ён пазнае. Міця дастаў папіросу. Абцягнуў на сабе кашулю. Дзяўчына спяшаецца па сцяжынцы. Заўважыла на сабе погляд незнаёмага, узмахнула кучаравымі валасамі, чорна-бліскучымі вачыма яна ўставілася на Міцю.І тут на твары яе ён заўважыў раптоўную перамену. Бровы падняліся вышэй, яна сцішыла хаду. Міця ўстаў і загаварыў першым.
— Грамадзянка,— нават сам здзівіўся, што вырвалася так, але дзяўчына спынілася.
— Чаго? — спыталася яна і, паглядзеўшы на вожыкаваты чуб яго, нібы здагадалася.