Аказваецца, даць першы званок на ўрачыстай лінейцы 1972/1973 навучальнага года даручана мне. Я, трошкі саромеючыся, выходжу на сярэдзіну спартыўнай залы, дзе адбываецца свята, і пачынаю з усёй сілы трэсці званком. Яго медны голас раздаецца нечакана звонка і радасна. Усхвалявана б’ецца сэрца, і я, шчаслівая, усміхаюся насустрач новаму школьнаму жыццю. А многія настаўнікі і бацькі, гледзячы на мяне, бясконца выціраюць вочы...
Случчыне
Я нізка пакланюся той
зямлі,
Дзе першы крок свой некалі
ступіла.
Дзе слёзы барвінкамі прараслі
Праз вечны боль —
матуліну магілу.
Дзе сум і радасць у адным
вянку
Спляталіся ў дзівосны час
вясновы.
Шчыміць душа — сасмяглую
раку,
Як і раней, лічу жыцця
асновай.
Тут родныя трымаюць карані
І салаўі спяваюць гэтак дзіўна.
Мой лёс, прашу, мяне абарані,
Не дай чужою стацца
на радзіме.
Куды б мяне дарогі ні вялі,
Я з кожным днём, як з кожным
новым вершам,
Ўсім сэрцам прырастаю
да зямлі,
Дзе некалі зрабіла
крок свой першы.
Першыя пяцёркі
Хутка мільгаюць вучэбныя дні. Тужліва. Сумна мне. Але я стараюся вучыцца. Даецца ўсё лёгка. У сшытках маіх толькі пяцёркі. У першым класе нам адзнакі пачалі ставіць, здаецца, з другой чвэрці. Бабуля радуецца маім поспехам. Кожны дзень моліцца і хваліць мяне, малую.
Аднойчы прапанавала схадзіць да Вас, мама, расказаць пра ўсё.
— Не забудзь, вазьмі з сабою сшытачкі. Хай мама паглядзіць.
— А яна, што, убачыць? — спытала я.
— Убачыць, дзіцятка. Усё яна бачыць.
Могілкі знаходзяцца недалёка ад нашай хаты, апошняй на ўскрайку вёскі. Калі ісці цераз поле, то і зусім побач. Нават Ваша, мама, магілка відаць з нашага двара. Надвячоркам, калі пачынае цямнець, жоўтым пясочкам свеціцца ўзгорачак, чарнеюцца жалобныя вянкі, глуха шумяць вершаліны старых соснаў. І тады становіцца трывожна і вельмі самотна на душы. Прызнацца, я вечарамі баюся адна выходзіць з хаты. Так і цягне паглядзець у той бок, дзе Вы цяпер, мама. А пагляджу — і мне робіцца страшна.
І вось сёння пасля школы, днём, «повідну», як кажа бабуля, мы ідзём на могілкі. Бабуля вучыць, што трэба абавязкова перахрысціцца, калі заходзіш туды. Я зусім па-даросламу перахрысцілася. Знаёмаю сцежачкаю падышлі да магілкі. Бабуля прачытала «Ойча наш» і папрасіла мяне пакласці на магілку тое, што прынеслі. Я вылажыла з торбачкі, якую захапілі з дому, некалькі цукерачак і кавалачкаў пячэння (так сказала бабуля) і два сшыткі.
— Хай паляжаць трошкі, а мы давай сходзім да маіх, пераведаем іх.
І мы з бабуляю пайшлі да вялікага, адзінага такога на ўсе сяражскія могілкі, драўлянага крыжа. Там пахаваны бабуліны бацькі Кацярына і Адам Шахновічы, а таксама сястра Аксеня, якая памерла ў 16 гадоў «ад іспанкі». Пастаялі там, памаліліся. Бабуля, як і кожны раз, у гэты дзень таксама не прамінула папрасіць, каб у будучым ніколі не забывалі наведваць магілы яе родных. Той наказ, мы, ужо дарослыя, свята выконваем і цяпер.
Вярнуўшыся праз некаторы час да Вашай, мама, магілкі, мы заўважылі дзіўную рэч: са сшытачкаў былі зняты цэлафанавыя вокладкі. Сшыткі ляжалі так, як мы іх пакінулі, а сінія папяровыя вокладкі былі чамусьці высунуты з цэлафанавых.
Можа, гэта вецер? А можа. Так хацелася верыць, што Вы ўбачылі мае першыя пяцёркі.
Прыйдзі
Маме
Мне б да цябе прыйсці,
Пазваць у госці...
А я не памятаю зусім
Ні твар, ні постаць.
Матулечка мая,
Павер мне, мама,
Што не было і дня,
Каб я не ўспамінала.
І кожны раз прашу
Цябе, адзіная,
Прыйдзі у сон, прыйдзі
Хоць на хвіліну.
Не расплюшчу вачэй
Да самай раніцы,
Каб мне з табой даўжэй
Пабыць, пабачыцца.
Хто зразумее, хто?
Ці дапаможа гору?
Ужо столькі год прайшло,
А мне здаецца — ўчора.
Бабуліна малітва
Бабуля Арына, як заўсёды, моліцца кожную раніцу і вечар. За ўсіх. За жывых і за мертвых, вымаўляючы гэтае слова на царкоўна-славянскі манер без націскнога «ё». Калі вельмі цяжка на душы, спявае ціхенька царкоўныя песні. Здаецца, і сёння бачу, як ціха коцяцца слязінкі па яе старэчым маршчыністым, але нейкім урачыста прасветлым у тую хвіліну, твары.