— Ну, ты, відаць, у апошняй аперацыі з намі. Як толькі, Ляхора, прыляціць самалёт, адправім за фронт.
Ляхора падзякаваў: ён прасіў, каб адправілі ў Чэхаславацкі корпус, які быў ужо блізка ад Чэхіі.
— Мне будзе шкада, таварыш камісар, ехаць адсюль.... — прызнаўся хлопец.
— Шкада?
— Прывык...
Наказаўшы, каб затрымлівалі ўсякага, хто ўвойдзе сюды, Туравец падаўся назад, у глыб лесу.
Лагер ужо ажыў. Дрозд загадаў разбудзіць роту i цяпер разам з камандзірамі пільна, прыдзірліва правяраў, ці гатовыя людзі да бою, ці поўнасцю збераглі тол, узрывацелі, шнуры. У яго ўсё гэта было падлічана да самай малой драбніцы.
«Гаспадар!— падумаў мімаволі з задавальненнем Туравец. — Так, недарма яго i тут называюць старшынёй калгаса».
Заўважыўшы Тураўца, Дрозд адразу падаўся да яго, сказаў, што затрымалі паліцая, які ішоў у разведку.
Паліцая адправілі к камбрыгу.
Туравец занепакоіўся, ці не даведаліся гітлераўцы аб намеры брыгады. Няўжо яны маглі пранюхаць? «Калі даведаліся, — падцягнуць сілы, i нам прыдзецца нялёгка». Ён накіраваўся да штаба, спадзеючыся там высветліць усё як мае быць.
Ермакоў з партупеяй, ca шпорамі, угнуўшы галаву, стаяў супраць рослага разгубленага ваякі. Выгляд у камбрыга быў грозны i рашучы. Зеленаватыя вочы камандзіра, здаецца, прашывалі наскрозь паліцая, — у такія хвіліны нават партызаны пабойваліся свайго камандзіра. Паліцай, збялелы, спалоханы, вадзіў вачыма за кожным рухам Ермакова i лапатаў:
— Ей-богу, па самагонку... тут гнаць павінны... пахмяліцца хацеў...
— Брэшаш! Па вачах тваіх бачу, што няпраўду гаворыш. Кажы, чаго прышоў! — насядаў камбрыг.
Палонны кляўся, што паліцаі не ведаюць аб прыходзе партызан i адчуваюць сябе спакойна. Стараючыся вымаліць літасць, ён, хапаючыся, выказваў усё, што ведаў, дзе i якія ў немцаў гарнізоны, якая ў ix ахова, з якога боку лепш ударыць...
Многія з гэтых вестак пасля пацвердзіў селянін, якога пазней затрымалі паставыя.
Чалавек ішоў на нейкі лясны лужок касіць траву. У яго была на плячы каса, на дзержаку якой вісела невялічкая торбачка. Убачыўшы ў лесе столькі партызан, касец проста сумеўся.
— Ото ж войска, — узрадаваўся ён. — Адкуль гэта, скажыце, сабралася столькі?
3...
Шашура ў гэтую ноч ухітрыўся пабачыцца з Аксінняй. Ён угаварыў Ермакова дазволіць яму з сваімі хлопцамі выправіцца раней: з грузам, маўляў, ісці не так проста, — і, зрабіўшы даволі вялікі круг, зазірнуў у гэтак помнае сяло. Людзям, якія з ім былі, Шашура даў дазвол адпачыць i сказаў, што павінен зайсці па адной неадкладнай важнай справе.
Пасля таго, як Шашура араў поле, яму ні разу не даводзілася быць у сяле. Ён, праўда, не аднойчы збіраўся наведацца сюды, але усё не выпадала.
Аксіння спаткала яго ветліва i, адчуваў падрыўнік, была рада, што ён прышоў. Палажыўшы дзяцей спаць i паслаўшы госцю ў садочку, яна доўга стаяла з ім пад яблыняй i размаўляла.
— Пара спаць... Позна, — схамянулася раптам жанчына.
Шашура паспрабаваў затрымаць яе, абняў за стан, нібы жартуючы, i прыцягнуў да сябе. Але Аксіння вызвалілася, развітаўшыся, пайшла ў сваю «хату».
Падрыўнік застаўся адзін. На душы ў яго было тужліва i неспакойна: ужо даўно ён не мог абыякава адносіцца да гэтай жанчыны. Яна вабіла яго, сеяла ў падрыўніку думкі аб адзіноцтве, якіх ён раней не ведаў.
Шашура толькі некалькі хвілін стаяў у роздуме. «Можа, яна тое ж адчувае i... чакае», — падумаў ён i, падбадзёраны гэтай развагаю, накіраваўся да хлява. Вароты былі прычынены. Калі падрыўнік пацягнуў ix да сябе, яны зарыпелі.
— Ты чаго? — запыталася ціха Аксіння.
— Сумна штосьці аднаму, Аксіння... спаць зусім не хочацца...
— Не хочацца? Вось гора! Што ж гэта?
— Ды чорт яго ведае! Не спіцца, хоць трэсні!.. Памагла б ты, ці што, каліна-маліна?
— А чым я табе магу памагчы? Парашкоў у мяне няма ад бяссоння.
— Парашкоў! Мне яны i не патрэбны. Я ix, гэтай поскудзі, зроду не піў... Сумна — аднаму — разумееш?
— Не разумею.
— Не разумееш. Эх, што ж ты такая — нездагадлівая!
Ён прысеў на ўскрай ложка i паклаў руку на яе плячо, гарачае i пругкае.
— Аксіння.
Яна зняла руку, параіла:
— Калі сумна, едзь да жонкі, стане весялей.
— Няма да каго мне ехаць. Я нежанаты...
— Усе вы аднолькавыя, нежанатыя.
— Нежанаты, праўду кажу.
— Даўно?
— Вось жа, не верыць! Пабажыцца табе, ці што?
— Нашто? Усё роўна... я весяліць не ўмею.