Багата чаго ўмеў ён.
Званне «пахавальных спраў майстар» далі яму недарма. Праўда, трэба сказаць, спачатку гэтае званне мела іншае значэнне, — аб чым цяпер у брыгадзе мала хто ведаў.
Вайна застала Шашуру ў ціхім беларускім гарадку. Гарадок захапілі немцы хутка, i Шашура не змог уступіць у армію. Першыя дні ён адседжваўся, не бачачы іншага выхаду са свайго становішча. Сядзець без справы ён не мог, але ісці працаваць лічыў ганьбаю для сябе. Ісці працаваць азначала — дапамагаць гітлераўцам, — а ён бярог сваю годнасць...
Між тым працаваць трэба было, ён не меў ні хаты сваёй, ні хлеба. I Шашура стаў думаць, чым бы пры такім становішчы заняцца? Пошукі-развагі яго доўга не давалі нічога добрага: усё выходзіла — працаваць на захопнікаў. Нарэшце, яго захапіла ідэя, якую ён назваў геніяльнай. Што гэта за ідэя, можна меркаваць з таго, што на другі ж дзень каля яго каморкі з'явілася шыльда: «Пахавальнае бюро. Майстар Шашура. Робіць труны, крыжы i г. д.».
Ён павесялеў: так можна працаваць на няпрошаных чужынцаў! Абы-толькі пабольш ix на той свет адпраўлялі.
Яго прадпрыемства некаторы час было без заказаў. Але неяк восенню гітлераўцы запатрабавалі адразу паўтара дзесятка трун, i майстар аддаў ім заляжалы тавар.
Шашура, аднак, не адчуў палёгкі. Па-першае, хацелася нейкай, як ён казаў, «весялейшай працы», па-другое, робячы труны, ён усё-ткі нібы працаваў на ворагаў. Няхай бы гэтая поскудзь ляжала i гніла непрыбраная!
I Шашура стаў упарта падумваць, што трэба ісці ў лес, партызаніць. Ён перабыў зіму, a ўвесну з сваімі памочнікамі, ix было ўсяго тры чалавекі, са зброяй, накіраваўся ў лес. Сталі называцца дыверсійнай групай.
Праз месяц — паўтара «група» яго ўлілася ў даволі вялікі атрад Тураўца.
Але мянушка «пахавальных спраў майстар» засталася за Шашурам па-ранейшаму. Праўда, цяпер яе многія разумелі вобразна: сапраўды па-майстэрску адпраўляў фашыстаў на той свет падрыўнік!
5...
Позна ўвечары рушылі да чыгункі, да якой было яшчэ кіламетраў шэсць ці сем. Самая вялікая штурмавая група з Ермаковым пайшла ў кірунку паўстанка, што быў умацаваны дзотамі. Ермакоў забраў з сабою i абедзве гарматы.
Разам з партызанамі папрасіўся ісці на дарогу i касец.
— Што ж я маю сядзець тут, як арыштант? Вазьміце i мяне, я пакажу ўсё. Я ж там, сказаць, кожную сцежачку ведаю.
Яго ўзялі з сабой. Дождж перастаў, хмары падняліся вышэй, нібы палягчэўшы раптам, i навокал змрок змяніўся прывіднай шэранню.
— Зараз выгляне дзе-небудзь месяц, — прарочыў Шашура. — Калі я іду на чыгунку, ён заўсёды высоўваецца, каб мне трэба было паўзці цішэй.
Калі, абмінаючы гарнізоны, атрады ціха наблізіліся да чыгункі, Дрозд паклікаў Крайко i сказаў:
— Вася, давай! Ды асцярожней.
Крайко, прыгнуўшыся, адбег да сваіх хлопцаў. Праз хвіліну хлопцы паўзком падбіраліся да агарожанага дзота каля насыпу. Дзот быў на правым флангу таго ўчастка дарогі, які павінен быў узарваць Дрозд. Iм трэба было непрыкметна падабрацца і, калі Ермакоў пачне штурм паўстанка, закідаць дзот гранатамі, прымусіць яго сціхнуць.
Туравец з Драздом, камандзірам атрада i Шашурам, выбраўшыся наперад усіх, ляжалі непадалёк ад чыгуначнага насыпу на ўскрайку лесу. Ад палатна ix аддзяляла цяпер толькі высека, якую зрабілі немцы абапал дарогі. У цемры чарнелі пні.
Па насыпу прайшлі, перагаварваючыся, патрульныя. У цішыні Туравец пачуў, як шоргаюць па шпалах ды па жарстве боты. Патрульныя то адзін, то другі часам прыпыняліся i азіраліся. Прайшоўшы крокаў сорак, пастаялі на месцы, потым маўкліва павярнулі назад.
Шашура ціха, але ўзварушана прашаптаў:
— Круцяцца тут на сваю пагібель!..
Туравец мімаволі ўявіў, колькі вачэй у гэтую хвіліну сочыць за патрульнымі.
Ён прыслухаўся. Там, куды пайшла штурмавая трупа, што павінна пачаць бой першая, было па-ранейшаму ціха. Туравец падумаў занепакоена: чаму яны позняцца?
— Трэба было б пачынаць, — варухнуўся нецярпліва Шашура. — Чаго яны, каліна-маліна, там?
— Нейкая замінка, мабыць...
Ціхая, спакойная ноч. У лесе спрасонку пракрычала нейкая птушка i сціхла. Галаву дурманіць густы пах лесу. Уночы, калі паветра напаўняецца вільгаццю, пахі мацнеюць. Пахне застаялай сырасцю, асіннікам, балотнымі травамі.
У галаве Тураўца заварушыліся думкі: «Якую безліч дрэваў высеклі каля чыгункі. I ці даўно, здаецца, было гэта. А вунь ужо на высецы такі хмызняк прэ»...