— У вас душа, напэўна, у Мінску? — загаварыў першы Колышаў. — Ніну бачыце ўсё, не дачакаецеся...
— Бачу, часта бачу... — i нечакана: — A ў цябе, Колышаў, не ляціць туды душа? Табе ўсё роўна?
— Чаму ж! — адразу запярэчыў лейтэнант.
— А чаго ж ты, скажам, туды імкнешся? У цябе ж там няма нікога? Маці ў Горкім. Рая таксама далёка ў тылу. У цябе ж у Беларусі нават знаёмых няма. Няма нікога, адным словам, да каго б ляцела душа.
— Як нікога, таварыш гвардыі старшы лейтэнант? A людзі нашы?
— Дык i я не адну яе, Ніну, бачу. Я таксама, брат, бачу, як i ты, людзей нашых, народ, што яшчэ там змагаецца, гаруе i чакае нас з табой. Я ж не толькі муж, я салдат. I камуніст! У Якавенкі жонка зусім не там, а ён спяшаецца, як i я...
Зноў, напаўняючы гулам неба i лес, прайшла на захад эскадрылля. Калі гул пачаў сціхаць, старшы лейтэнант зірнуў на ручны гадзіннік, на якім свяціліся лічбы i стрэлка, адразу схамянуўся, — трэба адпачыць!
— Ну, бывай, Колышаў, ды лажыся спаць. Ужо небагата часу засталося. Абавязкова прыкарні, чуеш, дружок: пойдзем у бой — там невядома, калі прыдзецца падрамаць.
Раздзел XI
1...
Падрыхтоўка да наступлення падыходзіла к канцу, Усё большы круг камандзіраў знаёміўся з планам бітвы. Ідэя яго коратка была такая: нашы войскі павінны раздрабніць варожы фронт на асобныя групіроўкі, акружыць ix i па частках знішчаць.
Ставілася, такім чынам, задача не проста гнаць ворага, a знішчаць.
Галоўныя ўдары нашых войск меркавалася нанесці на флангах: на поўначы арміямі Чарняхоўскага — 3-ці Беларускі фронт, i Баграмяна — 1-ы Прыбалтыйскі, на поўдні — войскамі 1-га Беларускага пад шамандаваннем Ракасоўскага. 2-гі Беларускі фронт, якім кіраваў Захараў, павінен быў нанесці дапаможны ўдар у цэнтры.
У ноч з 22 на 23 чэрвеня, праз тры гады пасля таго, як першыя гітлераўскія салдаты ўварваліся на зямлю Беларусі, на ўсім фронце ішла напружаная, заключная праца. За дні падрыхтоўкі былі выяўлены i дакладна засечаны тысячы бліндажоў, артылерыйскіх i мінамётных батарэй, кулямётных гнёздаў, дзотаў, чыгуначных эшалонаў. Цяпер заносіліся на карты папраўкі i апошнія данясенні разведкі.
На ўсіх галоўных напрамках у нас была цяпер значная перавага ў людзях, у тэхніцы, мелася ў поўную меру гаручага i баявых прыпасаў, — усяго, што неабходна для наступлення.
Усю гэту ноч Чарняхоўскі быў на камандна-назіральным пункце.
КНП 3-га Беларускага фронта размяшчаўся ў 12 кіламетрах ад горада Дуброўна, каля невялічкай вёскі Рэдзькі. Тут, за вёскай, на паўночным захадзе ўзвышаецца ўзгорак, звычайны, нічым не адметны ад многіх іншых такіх узгоркаў на беларускай зямлі.
Да КНП вялі доўгія ходы зносін. Па ix камандзіры прабіраліся да ўваходу на камандна-назіральны пункт Чарняхоўскага, напоўнены людзьмі i клопатам падземны гарадок. Тут былі бліндажы камандуючых артылерыяй, бранятанкавымі войскамі, паветранай арміяй, а крыху далей — бліндажы аператыўнай групы, дзе апрацоўваліся аператыўныя дакументы, што прыходзілі з часцей i накіроўваліся ў часці.
Недалёка ад апергрупы размяшчаўся рабочы пакой i пакой адпачынку Чарняхоўскага. Тут генерал-палкоўнік працаваў у апошнюю ноч перад наступленнем. На століку ляжала вялікая карта фронта ca стрэлкамі, абазначэннем часцей, датамі — карта аперацыі. Поруч стаялі два тэлефоны.
Наперадзе, над заходнім схілам узгорка, быў абсталяваны назіральны пункт, маленькі пакойчык, у сценцы якога свяціліся амбразуры. У ix віднелася поле, шасэ Масква — Мінск з радам тэлеграфных слупоў, што зніклі ў далечыні. Адсюль шырока адкрываўся прастор на захад. З гэтых амбразур, каля якіх стаялі стэрэатрубы, скіраваўшы шкелцы-вочы ў поле, назіраў Чарняхоўскі за пярэднім краем удзень i ўвечары 22 чэрвеня. Абапершыся локцямі на столік, заклапочана думаў пра бітву, якая павінна была пачацца заўтра.
Поле наперадзе было маўклівым, загадкавым.
Колькі неспакойных думак прайшло ў галаве Чарняхоўскага, калі ён глядзеў туды.
Ці ўсё ён прадугледзеў, ці не забыў улічыць чаго-небудзь такога, што нельга абмінаць? Ці не здагадваюцца немцы, што рыхтуецца назаўтра, наколькі нечаканым будзе для ix гэты ўдар? Цяжка скрытна правесці такую агромністую падрыхтоўку! Ён мімаволі нецярпліва заглядваў наперад: як пойдуць заўтра справы, стараўся прадбачыць, дзе давядзецца, мяркуючы па вестках разведкі i па сваіх меркаваннях, асабліва цяжка...
Успомніў, чым жыў гэтыя два месяцы — незлічоныя паездкі ў палкі, дывізіі, арміі, праверкі, нарады, як змагаўся з абыякавасцю, з лёгкадумнасцю, вялікімі i дробнымі непарадкамі, як старанна вучыў камандзіраў i салдат. Усё, што мог, ён стараўся зрабіць для справы,— якія ж вынікі дасць заўтрашні дзень, бязлітасная праверка вайны...