«Ліха пабяры,— падумаў ён,— як у жыцці стаецца: шукаў усюды, дзе толькі магла яна быць, а знайшоў там, дзе амаль не спадзяваўся».
Шчасце яго было такое вялікае, што затапіла ўсе іншыя пачуцці i заглушыла нават трывогу за Ніну. Увесь гэты дзень Аляксей жыў думкамі пра яе.
Перш за ўсё ён напісаў ліст. Згарнуўшы трохкутнік, ён наклікаў ардзінарца i адразу паслаў таго на пошту. Яму хацелася, каб гэты ліст ляцеў да яе, як тэлеграма.
Што б ні рабіў ён, — не-не ды i вяртаўся думкамі да Ніны. Адчуванне радасці ні на хвіліну не пакідала яго.
2...
На другіі дзень пачаліся заняткі з навічкамі.
Лагуновіч паклікаў Сонцава i сказаў яму:
— Зараз будзеш чытаць сваю лекцыю. Падрыхтаваўся?
— Сёння?— на круглым, з дабрадушнымі вуснамі твары Сонцава з'явілася здзіўленне. Напярэдадні сержант упарта адмаўляўся ад лекцыі: не ўмею я гаварыць, няхай хто іншы.
— Я яшчэ, таварыш гвардыі старшы лейтэнант, ніколі не выступаў...
— Трэба ж калі-небудзь пачынаць. Нічога асаблівага выдумваць не трэба. Раскажаш пра тое, як даводзілася працаваць у баі, чаму навучыўся.
— Каб паказваць, таварыш гвардыі старшы лейтэнант, — іншая рэч... а гаварыць...
— Камбрыг таксама хоча, каб ты выступіў,— падтрымаў старшага лейтэнанта Быстроў, як i стаяў побач.
— Ну, няхай,— згадзіўся Сонцаў.
— Значыцца, будзь гатоў.
Быстроў за Сонцава адказаў:
— Усё будзе як след, таварыш гвардыі старшы лейтэнант.
Камандзір гарматы i вадзіцель былі людзьмі рознага складу. Павольны на першы погляд і, здавалася, ляны, Сонцаў быў разам з тым вельмі дабрадушны i згаворлівы, у адрозненне ад Быстрова.
Збліжала яго з Быстровым спакойнасць i вытрымка ў баі. У самую крутую хвіліну вадзіцель не губляў развагі.
Ён быў адным з лепшых i найбольш вопытных вадзіцеляў. Многа пабачыўшы за вайну, ён амаль ніколі не расказваў, любіў слухаць іншых, — больш за ўсё, напэўна, вострага на язык Быстрова. A калі i паяўлялася ахвота пагаварыць, то звычайна чулі ад яго пра Старадубскі раён на Браншчыне, дзе ён быў да вайны трактарыстам i які здаваўся яму лепшым кутком на зямлі.
Быстроў рос i жыў далёка ад яго, у сібірскай вёсцы, акружанай з усіх бакоў дрымучаю тайгою. Ад вёскі было кіламетраў шэсцьсот да Іркуцка i мала менш да бліжэйшай чыгункі. Суровая прырода загартавала моцную натуру. З маленства ён цэлымі днямі хадзіў з ружжом адзін ці з аднавяскоўцамі па тайзе, адкуль прыносіў дамоў лісіц, глухароў, рабчыкаў, а часам прывозіў i дзікага аленя. I пазней, калі вучыўся ў школе, калі працаваў брыгадзірам трактарнай брыгады на лесараспрацоўках, ён часта хадзіў са стрэльбай па тайзе.
Рос Быстроў дужым, вынослівым i ўпэўненым у сабе. Мусіць, цераз гэтую ўпэўненасць ён глядзеў на ўсё сваімі вострымі прыплюшчанымі вачыма паляўнічага з паблажлівай усмешкай.
Яшчэ напярэдадні Быстроў запэўніў Сонцава, што самае цяжкае — пачаць лекцыю, а далей усё пойдзе «як па маслу», i Сонцаў для пачатку перапісаў сабе заметку з карпусной газеты.
Сонцаў некалькі разоў прачытаў яе, але, калі вышаў да століка i ўбачыў перад сабой танкістаў, што падрыхтаваліся слухаць яго, усё, што ён ужо амаль завучыў, вылецела з галавы. Пакашліваючы. Ён разгублена, з такім стараннем, што на твары выступіў пот, намагаўся ўспомніць, намагаўся знайсці апору, выхад. Што ж рабіць? Прачытаць, можа? Але чытаць здалося яму няёмкім,— старшы лейтэнант ніколі не чытаў з паперак, a гаварыў па памяці. Ды i што падпалкоўнік скажа пра такога лектара?
— Раскажы, як ты пад Віцебскам на адной гусеніцы вёў машыну,— прышоў на дапамогу своечасова Быстроў.
Добры хлопец Быстроў, хоць i востры лішне на язык.
— Гэта можна, магу расказаць... Там — Быстроў тады таксама быў...
— Была справа!—падвердзіў Быстроў.
— Ледзь не папаліся фрыцам!.. Падбілі два танкi, але i нам хапіла на арэхі. Гусеніцу разарвала. Заселі мы. Сядзім, ні з месца!.. Што рабіць? Трэба машыну ратаваць. А на адной гусеніцы як ты паедзеш?
— На адной няможна!—тонам знаўцы адгукнуўся нехта з танкістаў.
— A выходзіць — можна!— Сонцаў адчуў, як слухачы яго зацікавіліся адразу. Скептычныя, спасцярожлівыя ўсмешкі, што бянтэжылі яго, згаслі, i, убачыўшы гэта, Сонцаў падбадзёрыўся, забыў пра няўпэўненасць.— Тэарэтычна нельга, а на справе — можна.
— Можна? Ну, ты гэта, брат...
— Асцярожней, друг... Чулі ўжо аднойчы такое...
— Цікава, як гэта?
— А вось так. Уключыў я, значыцца, тады заднюю хуткасць, развярнуў машыну на дзевяноста градусаў у бок гітлераўцаў кармой. Потым паставіў пярэднюю... выціснуў поўны газ. Машына ірванулася наперад... Працую левым бартавым фрыкцыёнам. — Сонцаў дапаўняў свой расказ звыклымі жэстамі, яўна не верачы ў сілу слова. — Пасля рыўка машына, вядома, зноў павярнулася ілбом да немцаў, але мне ўсё-ткі ўдалося праскочыць трохі. Тады разварочваю машыну зноў кармой да немцаў i даю поўны газ... Праскочыў яшчэ некалькі метраў...