Гітлеравец парывіста ўскінуў руку да Васі, але хлопец ірвануўся ўбок. Слепячае святло ўдарыла недзе каля скроні.
Хлопец інстынктыўна хапіў цяжкую лімонку, што была ў кішэні, i па-баксёрску, з усёй сілы сунуў у твар ворага. Той хіснуўся, але ўстаяў. Вася ўдарыў у другі раз, наўзмах, па сківіцы. Гітлеравец стаў асядаць. Распалены бойкаю, Вася ўпаў на фашыста i ўдарыў у трэці раз, у чацвёрты. Потым, калі ўпэўніўся, што вораг мёртвы, падняўся, выпрастаўся, на міг зморана аддыхаўся.
«Бач ты, зараза», — прашаптаў ён, крыху спакайнеючы. Толькі цяпер ён пачаў ясна адчуваць небяспеку, якая зараз адышла. Ён нагнуўся, вобмацкам адшукаў аўтамат. Выбраўся з ямы.
Тут ён заўважыў, што навокал ідзе зацятая рукапашная бойка. Былі чуваць адрывістыя пагрозныя крыкі, востры лязгат жалеза, лаянка, часам лямант якога-небудзь гітлераўца...
2...
Каля Васіля, лаючыся, хрыпелі i тузаліся дзве постаці. Вася падскочыў на падмогу. Што тут рабіць? Абодва счапіліся так, што не разняць.
Ён па голасу ўгадаў, каторы з ix гітлеравец, i, злаўчыўшыся, размахнуўся прыкладам. Гітлеравец адразу ірвануўся i сціх.
Партызан, задыханы, змораны, з намаганнем падняўся. Васіль пазнаў, гэта Шашура!
— Ну, здаравенны, чорт... Ніяк, каўбаснік, не даваўся, — нібы апраўдваўся падрыўнік, адплёўваючы з рота кроў.
Яны кінуліся наперад, у гушчу бойкі. Васіль заўважыў у святле ракет варожую каску, узмахнуў аўтаматам. Гітлеравец, войкнуўшы, паваліўся... Яшчэ аднаго дапамог дабіць Шашура...
Прабеглі некалькі крокаў наперад. Насустрач вынырнула раптам постаць.
«Хто?» — Вася насцярожана падняў аўтамат. Замест адказу ўгару хутка падняліся рукі, а тады ўжо абодва пачулі незразумелае чужое мармытанне.
— У палон, мусіць, просіць... Ці — «капут Гітлер»... Што з ім рабіць?
— Бес яго ведае! — прамовіў разгублена Шашура.
Гітлеравец, скарыстаўшы хвіліну замяшання, неспадзявана ірвануўся назад.
— Стой! — крыкнуў Шашура.
Вася ўскінуў аўтамат, але страляць стрымаўся: навокал было многа сваіх...
«Уцёк, з-зараза!»
Праз хвіліну Крайко згубіў Шашуру ў цемры. Поруч з Васем ішлі i беглі незнаёмыя хлопцы. «Трэба знайсці свой узвод, — падумаў ён. — Як жа яны адны, без мяне? Гэтая чортава яма ўсё пераблытала».
Васіль заўважыў, што стралянійа засталася ззаду. Ззаду ўспыхвала полымя выбухаў. Наперадзе было ціха, прывабліва чарнеў вольны прастор. Шлях быў туды вольны.
Ён пачуў узрушаныя, задаволеныя галасы. I тады яго напоўніла яшчэ не зусім ясная, нязвыклая, але шырокая радасць: «Значыць, прарвалі!..»
«Прарвалі ўсё-такі!»
Шашура ў гэты час з двума таварышамі каціў на фланг працітанкавую гармату. Гітлераўцы пакінулі яе, калі хваля партызан рынулася да батарэі. Пабачыўшы хлопцаў, якія не ведалі, што рабіць з гэтай знаходкаю цяпер, Шашура адразу скеміў, што яна вельмі спатрэбіцца на флангу.
— А ну, давай! — крыкнуў ён усхвалявана больш сабе, чым каму-небудзь другому.
Шашура ўперся рукамі ў шчыт гарматы. Скрануўшы яе з двума хлопцамі, ён крыкнуў аднаму з партызан, што апынуліся тут, узяць снарады.
Заўважыўшы, што на падмогу прышла «артылерыя», на флангу ўзрадаваліся. Але — хто б мог чакаць такое! — адразу ж здарылася затрымка: Шашура паспрабаваў адчыніць замок, i не змог.
«Эх, чорт! I снарады ёсць, i гармата, а страляць нельга! Чаго ж гэты замок не адчыняецца? Можа, сапсаваны», —падумаў было Шашура.
Ён, аднак, ад гарматы не адступіўся. Тут крануў, там паспрабаваў пацягнуць, павярнуць, — i на дзіва яму замок, нарэшце, падаўся.
Уставіць снарад i зачыніць яго было прасцей.
Не цэлячыся, падрыўнік пацягнуў за шнурок. Гармата вогненна зіхнула, падскочыла i бухнула, раскідаючы гулкае водгулле. Ён закрычаў ад задавальнення i захаплення. У другі раз Шашура быў больш стрыманы. Закрыўшы замок, ён выпрастаўся, знайшоў па выбліску агеньчыкаў кулямёт, загадаў павярнуць гармату i толькі тады ірвануў шнурок. Пасля гэтага выглянуў. Кулямёт страляў!
«Не ўцэліў! Міма. Эх, каліна-маліна...»
Тут падбег артылерыст, што камандаваў артылерыйскім узводам, які цяпер не меў гармат. Падрыўнік без ахвоты саступіў артылерысту месца каля гарматы.
Шашура з хлопцамі збегаў па снарады. Артылерыст быў чалавекам нетрапяткім: зарадзіўшы гармату, ён доўга цэліўся, прыпаўшы да панарамы, паварочваючы ствол, круцячы ручкі механізмаў, i толькі тады стрэліў. З першага стрэлу кулямёт сціх.
— Чуў, кум, як яна гаўкае? — задзірыста крыкнуў артылерыст Шашуру. — А ну, падвярні крыху правей... яшчэ крыху...
Да ix падбег сувязны ад Ермакова.