— Шкадуйце тады, калі трэба. Каб ваша дабрата не шкодзіла справе...
Абследаваўшы за суткі дзве дывізіі на пярэднім краі, Чарняхоўскі рашыў заехаць перад світаннем у штаб арміі.
Праз якую-небудзь паўгадзіны яго машына ўжо набліжалася да скрыжавання дарог, ад якога было блізка да штаба.
Неспадзеўкі мірны гул матора ўсюдыхода заглушыла, прыгняло злавеснае выццё блізкага чужога самалёта. Не паспеў Чарняхоўскі што-небудзь зразумець, як цемра паблізу разарвалася, бліснула крывава тугім скрыготным агнём.
Машына спынілася так рэзка, што, здавалася, наскочыла на нябачную сцяну. Камандуючага кінула к ветравому шклу. Выбух!
Адзін, другі, трэці, пяты...
Калі выскачылі з машын, самалёт гуў ужо далёка. Чарняхоўскі азірнуўся — адна варонка была блізка наперадзе, зусім побач, якіх-небудзь дзесятак метраў!
— Таварыш камандуючы, не зачапіла?— выдыхнуў устрывожаны Камароў.
— Не... Даведайся, што з генералам Емяльянавым i другімі!
Але тут Емяльянаў, член Ваеннага Савета, а следам за ім i камандуючы арміяй, якія з учарашняга дня суправаджалі Чарняхоўскага, падбеглі самі. Hi яны, ні хто-небудзь з ix машын не былі ранены.
— Восем бомб сыпнуў, гад!— пакрыху спакайнеючы, прамовіў Камароў.— Ну, таварыш генерал-палкоўнік, пашанцавала нам...
Камандуючы запытаўся ў шафера, ці не пабіт матор. Матор працаваў.
— Ну, тады...— Чарняхоўскі, які было намерыўся сесці ў машыну, спыніўся: — Чорт пабяры, штосьці вочы рэжа... Пясок, ці што... Камароў, пасвяці.
Емяльянаў убачыў — бялок аднаго амаль закрытага вока, павека якога дрыжала, пачырванеў да крыві,— камандуючы заплюшчыў яго; на левым брыве крывавілася невялікая драпіна.
— Э, ды вас, Іван Данілавіч, усё ж зачапіла!
— Гэта, напэўна, ад ветравога шкла. Пабіла яго... Я зараз ёду дастану, таварыш камандуючы.— Паручэнец кінуўся ў машыну.
Член Ваеннага Савета, наблізіўшы свой дабрадушны, спачувальны — нечым падобны цяпер на жаночы — твар, заліў драпіну ёдам i прапанаваў заехаць у санбат.
— Тут блізка...— адгукнуўся камандарм, што моўчкі стаяў поруч.
— Пройдзе!.. Без санбата!..
— Іван Данілавіч, гэта ж вока! — запярэчыў член Ваеннага Савета.
Камароў зірнуў на Чарняхоўскага з дакорам — які ён няўважлівы да сябе!
— Таварыш камандуючы, мы не затрымаемся, паўгадзіны — не больш, — прамовіў камандарм, i Чарняхоўскі, хоць i неахвотна, згадзіўся ехаць.
Санбат, аказалася, быў у суседняй вёсцы.
Урач-акуліст, якога выклікалі з кватэры, з заспанымі вачыма, надзіва мітуслівы, агледзеўшы вочы, сказаў, што першую дапамогу ён можа аказаць, але пазней патрэбен кансіліум спецыялістаў.
— Могуць быць непрыемнасці, таварыш генералпалкоўнік.
— Ну, вось, вам толькі пападзіся ў рукі.— Камандуючы нецярпліва павярнуўся на крэсле, абвёў позіркам урачоў i сясцёр, што сабраліся навокал.— Спадзяюся, таварыш маёр, гэта хутка — першая данамога?..
— Так, хутка... Зараз зробім, таварыш генерал-палкоўнік,— заспяшаўся ўрач.
Камароў, што з суровым выглядам стаяў крыху ўбаку, ззаду члена Ваеннага Савета, мімаволі ўздыхнуў: хоць бы ўсё абышлося.
На світанні Чарняхоўскі быў ужо ў штабе арміі. Калі машыны спыніліся перад домам камандарма, развіднелася так, што добра былі відаць хаты да краю сяла i нават дзве шастоўкі, што цягнуліся збоку вуліцы, i за хатамі — шэрае, яшчэ аднакаляровае поле.
Камандарм, сухаваты, ужо стары чалавек, увайшоўшы ўслед за Чарняхоўскім у пакой, запытаўся:
— Таварыш камандуючы, можа адпачнеце?.. Пасцель я зараз загадаю падрыхтаваць.
— Дзякую. Адпачываць я не буду. Трэба ехаць дамоў...
Камароў, які застаўся ў суседнім пакоі, бачыў, што амаль адразу ж, услед туды зайшлі Емяльянаў, член Ваеннага Савета арміі i начальнік штаба. Спрактыкаваным вокам паручэнец заўважыў, што тут ужо існуе тая заклапочанасць i насцярожанасць, якія ён не раз назіраў, прыязджаючы з камандуючым.
Неўзабаве ўвайшоў прыгожы, відны сабою, яшчэ заспаны палкоўнік са штаба арміі, якога Камароў ужо аднойчы бачыў, але не ведаў ні прозвішча яго, ні дакладна пасады.
— Камандуючы тут?— зірнуў ён на Камарова. Паручэнец адказаў, што тут, i палкоўнік падцягнуўся, агледзеў сябе, нібы збіраючыся зайсці. Але не пайшоў,— запытаў па-сяброўску з той прыяцельскай пашанай, якая ўжо даўно не здзіўляла паручэнца:
— Які настрой у яго, Аляксей Іванавіч?
— Настрой? У яго заўсёды, таварыш палкоўнік, адзін настрой.
— Ну, усё-ткі, хмурыцца ці жартуе?..
— Сур'ёзны...
Палкоўнік зноў агледзеў сябе.
— Сур'ёзны, кажаш... Д-да... Чагосьці выклікаў вось на даклад... Не ведаеш?