— А дзе ж яна?
— Яе ў штаб паклікалі...
— У штаб брыгады?
— Брыгады.
Вася адразу накіраваўся к сцежцы, што вяла к штабу. Ён стараўся стрымліваць сябе, бо ногі самі сабой паскаралі хаду. «У штаб брыгады?.. Для чаго яна спатрэбілася раптам штабу,— думаў ён, адчуваючы непакой. Васіль знарок супакоіў сябе: — Для чаго? Ці мала для чаго маглі яе выклікаць?» У яго быу сёння даверлівы, лагодны настрой.
Неспадзеўкі за паваротам сцежкі Васіль убачыў на палянцы ўбаку такую знаёмую постаць Валі.
Яна была не адна.
Васілёвы ногі адразу нібы прыраслі да зямлі: з Валяй стаяў камандзір брыгады! Па-вайсковаму стройны, у галіфэ, з партупеяй, Ермакоў штосьці гаварыў Валі, беручы яе за руку.
Яна не вырвала руку, не вырвала! Вася заўважыў гэта, і ў горле яго раптам стала суха i горка.
Ен стаяў, разгублены, не маючы сілы крануцца з месца, нічога нібы не цямячы. Як бы праз сон заўважыў наводдаль на сцежцы ардзінарца камбрыга, які трымаў за павады коней...
Праз нейкі час Валя, быццам адчуваючы, што за імі сочаць, азірнулася.
I хлопец нібы апрытомнеў, знарок хутчэй адвярнуўся. Адвярнуўся i, спяшаючыся, падаўся назад.
Прайшоўшы нямала, ён схамянуўся, што ідзе зноў у шпіталь, i павярнуў у пануры гушчар. Прадзіраючыся цераз арэшнік i розную лясную драбнату, ён адчуў — зразумеў горкае: «Яна любіць не мяне! Не мяне!» Але амаль адразу ж яму згадаўся расказ Шашуры пра тое, як яна прыходзіла ў акоп, непакоілася пра яго. «Капітуліравала, брат, зусім!»
«Чаго яна прыходзіла тады? З якой прычыны?.. А можа... — неспадзеўкі прышло яму ў галаву, — а можа, яна любіць i мяне i... яго?»
Гэтая думка яго пакрыўдзіла, у блакітных, як неба, вачах хлопца бліснула маланка. Што ж, няхай яна любіць Ермакова свайго, калі ён так падабаецца. Няхай!.. А пра яго, пра Васіля, няхай забудзе! Забудзе! Назаўсёды!
Ён сюды больш не прыдзе!
Дзяўчына, убачыўшы як Вася адвярнуўся i хутка рынуўся назад, спахмурнела, але не падала нават выгляду, што шкадуе пра гэта. Падумаеш, які! Слова сказаць не захацеў, пабег, — даганяйце яго! Шчасце якое!
Валянціна ганарліва адвярнулася ад сцежкі.
— Ты што гэта хмарнай такой стала? — заўважыў Ермакоў. Ён азірнуўся, але на сцежцы ўжо нікога не было.
— Чаго гэта я хмарная? Якая была, такая i ёсць!.. A калі вам гэта не падабаецца, то я не вінавата.
Яна пачала чамусьці злавацца.
— Што вы хочаце ад мяне?.. I наогул, чаго вы да мяне ездзіце, не разумею?
— Чаго, Валюша? Амаль нічога. Проста хочацца цябе бачыць... Цягне да цябе, няўжо гэта так дзіўна?
— Дзіўна.
— Што ў гэтым дзіўнага, Валюша?
— Што? Вы не ведаеце?.. А тое хоць бы, што вы не пара. Вы чалавек жанаты, — што я вам? Пагуляеце, пагуляеце, — пазабаўляецеся, як з лялькай, а далей што?
Што далей, Ермакоў не мог сказаць, не быў гатовы да такога пытання.
— Ты для мяне не лялька, Валюша...
— Не кажыце!.. Бачыла я, чым такія рэчы канчаюцца... Толькі б я не была б такой рахманай, як другія,— сказала рашуча i гнеўна дзяўчына. — Я калі б да каго пайшла б, то ўжо ён ад мяне не адкруціўся б. Я не дала б, каб мяне кінулі!
— Ты што — палохаеш?— Ермакоў паспрабаваў абняць яе, але Валя адвяла яго рукі.
Ен пачынаў таксама злаваць. Што яна гне з сябе, гэтая дзяўчына ганарлівая?
— Цябе нейкая муха сёння ўкусіла, мусіць! Ты штосьці не ў настроі... Відаць, другім разам трэба прыехаць.
— Нашто? I так заўважылі, што вы ездзіце да мяне. Гаворка розная пайшла... Пабераглі б сябе!..
Гэта ўжо зашмат! Ермакоў выпраміўся, папраўляючы пояс, кінуў на яе шалёны позірк.
— Ну, мне настаўнікі пакуль не патрэбны!
Ён гукнуў ардзінарца i, незадаволена развітаўшыся, падаўся насустрач яму.
Валя пабрыла па прывычцы да сябе ў шпіталь, потым схамянулася, павярнула ў лес. Вяртацца ў шпіталь не хацелася, хацелася быць на адзіноце.
Крыўда паліла яе грудзі. Яна столькі чакала, калі ён прыдзе, i, вось на табе, дачакалася! Сустрэла! Ах, чаму ўсё ў жыцці нядобра так складваецца!
Яна апусцілася на траву, легла тварам да зямлі, падлажыўшы пад галаву далоні рук. Больш ён ужо не прыдзе! Васілёк, Васілёчак. I чакаць не трэба!
Ей хацелася плакаць.
3...
Чым бліжэй падыходзіла Шабуніха да роднага сяла, тым больш хвалявалася. Праўда, з боку гэтага амаль не было відаць, здавалася яна спакойнай i заклапочанай, як заўсёды. Толькі стала нейкая безуважлівая. Пытаецца аб чым-небудзь Волька — яе заўсёды цікавяць розныя рэчы, — a маці не чуе i не адказвае. Трэба паўтарыць некалькі разоў, пакуль яна, нарэшце, схамянецца, запытаецца няўцям: «А-а? што?»