— На падыходзе, таварыш камандуючы.
Чарняхоўскі зноў вярнуўся за стол.
— Далажыце, колькі ўсяго эшалонаў на станцыях разгрузкі, на падыходзе, якія?
Выслухаўшы адказ, камандуючы хвіліну памаўчаў, пакручваючы аловак.
— Я загадаў пры перавозцы войск i ўзбраення захоўваць строгую маскіроўку. A ўсё-такі да апошняга часу ёсць выпадкі, калі шафёры едуць ноччу з поўнымі фарамі...
— Парушаюць... Я папярэджваў людзей, таварыш генерал.
— За парушэнне маскіроўкі — шафёраў адразу здымайце з машын, a камандзіраў прыцягвайце да адказнасці...
— Ёсць, таварыш генерал. Я сёння ж прыму меры.
— Усё, можаце быць вольны.
Пасля яго Чарняхоўскі выклікаў камандуючага паветранай арміяй, намеціў на бліжэйшыя дні план «апрацоўкі» з паветра важнейшых чыгуначных вузлоў.
Генерал-палкоўнік прыняў яшчэ некалькі сваіх падначаленых. Ён ведаў становішча ўсяго фронта i выразна ўяўляў сабе дэталі будучага, цяпер ужо блізкага, наступлення.
Калі для многіх іншых камандзіраў наступленне было марай, то генерал-палкоўнік ужо рэальна адчуваў характар будучай бітвы. Яна акрэслівалася ўсё больш па меры таго, як прыбывала i прыбывала ўзбраенне, як раслі штабялі артылерыйскіх снарадаў на складах.
Позна ўвечары яму паведамілі, што непадалёк, на прыфрантавым аэрадроме, прызямліўся генерал Малінін, камандзір аднаго партызанскага злучэння, які ляціць з Масквы на фронт. Чарняхоўскі загадаў зараз жа Камарову паехаць па яго i запрасіць у штаб.
Ён зняў трубку тэлефона:
— Васіль Макаравіч?.. Зайдзіце, калі ласка, хзілін праз пятнаццаць да мяне. Справа ёсць...
Чарняхоўскі выняў з кішэні самаробны канверцік з лістом, на якім былі намаляваны танкі i самалёты. Паглядзеў на малюнак i стаў зноў чытаць.
«Дарагі таварыш камандуючы генерал! Гэта пішуць да вас з Л. дзіцячага дома Коля i Сярожа Крушыны, Шурка Хмялеўскі i Лёня Зелянкоў, — адразу называлі сябе аўтары ліста. — Мы ўсе з вялікім гонарам чытаем пра геройскія справы нашых байцоў i афіцэраў Чырвонай Арміі, а таксама i слухаем па радыё кожны дзень. Нашы бацькі таксама на фронце ваююць, толькі ў Лёні Зелянкова i Шуркі Хмялеўскага не ваююць, бо яны загінулі на фронце. Жывем мы ў цяперашні час добра. Мы тут вучымся ў школе. У нас ёсць нары i пасцелі. Адно толькі пагана, што далёка дровы насіць з лесу i ваду з рэчкі, бо няма на чым вазіць. А мы яшчэ не акрэплі пасля лагера. А так усё добра. Не думай, дарагі таварыш генерал, што мы скардзімся на цяжкасці. Мы ix перажываем, бо на фронце нашы байцы перажываюць яшчэ большыя...» Чарняхоўскі прыпыніўся, задуменна ўзняў вочы: па яго твары як бы прабег цень.
«Мы падрыхтавалі для Чырвонай Арміі пяць пасылак i паслалі ix. Мы хочам запытаць Вас, ці не трэба Вам яшчэ чаго? Напішыце, якія Вам патрэбны падарункі? Мы ўсё зробім!!!»
Далей ішоў адрас, прыпіска: «Выбачайце, што пішам не сакрэтны Ваш адрас, бо мы яго не ведаем»,— а далей быў намаляваны нямецкі самалёт, што падае i дыміцца...
Камандуючы, паглядаючы на гэты самалёт, узяў аловак i непаспешліва, паглыблены ў свае думкі, падкрэсліў словы: «далёка дровы насіць з лесу i ваду з рэчкі, бо няма на чым вазіць... не акрэплі пасля лагера». Ён так націснуў аловак, што графіт зламаўся.
Начало наплываць, набліжацца далёкае-далёкае: успаміны, як сам калісьці бадзяўся па дарогах. Адганяючы згадкі, узяўшы ручку, ён хуткім энергічным подыркам стаў пісаць:
«Дарагія рабяты! Пісьмо Ваша перадалі мне. Дзякую за яго. Вы пытаецеся, які патрэбен фронту падарунак. Адказваю — вучыцца добра, настойліва. Гэта галоўны падарунак. Перадайце прывітанне ўсім Вашыім выхавацелям i таварышам ад салдат i афіцэраў фронта!»
Чарняхоўскі размашыста, але разборліва распісаўся. Узяўшы трубку тэлефона, выклікаў начальніка тылу i папрасіў падрыхтаваць падарункі для дзіцячага дома.
Увайшоў член Ваеннага Савета, i Чарняхоўскі папрасіў яго сесці.
— Зараз будзе тут госць — Малінін, партызанскі генерал. Ён павінен прыехаць з хвіліны на хвіліну... А пакуль, Васіль Макаравіч, вось — пачытайце.
Чарняхоўскі падаў ліст i стаў назіраць за тварам генерала, пакуль той чытаў.
— Цяжкавата дзецям! — складваючы лісток, паспачуваў Емяльянаў. — Вы, здагадваюся, рашылі падтрымаць ix...
— Так. Вось...— камандуючы даў лісток, на якім было напісана, што трэба адправіць дзетдому.
— Гэта правільна... — Добры, чулы Емяльянаў задаволена пацёр рукой шчаку. — Трэба берагчы ix...
Неўзабаве нячутна ўвайшоў Камароў i хутка, хвацка далажыў, што генерал-маёр прыбыў, — паручэнец ледзь не сыпнуў прывычна «па вашаму загаду», але спрытна паправіўся «па просьбе!»