— Кажуць, цяжка даведацца. Фрыцы хаваюцца ў зарасніку... Але калі меркаваць па страляніне, таварыш камісар, ix небагата.
— Калі меркаваць па страляніне?— У Тураўца была звычка перапытваць,— перапытваючы, ён зірнуў на таго, хто казаў, як бы хочучы яшчэ штосьці даведацца.— Ну, брат,— гэта рызыка. Або, або...
Магчыма, гэта была ўсяго адна з невялікіх вандроўных дэсантных групак, якія часта гітлераўцы пасылалі ў раёны блакады, каб нарабіць больш панікі. Але верыць вельмі ў гэта не прыходзілася, бо частка карнікаў магла да часу сядзець ціха або знаходзіцца дзе-небудзь непадалёк. Гітлераўцы, мусіць, таксама не ведалі пра сілы партызан, — атрымаўшы адпор, яны не высоўваліся асабліва, абмяжоўваліся перастрэлкаю.
Туравец i Дрозд рашылі не завязваць бою, ён не абяцаў нічога добрага. Партызаны стаміліся, патронаў i гранат мала, — а самае галоўнае,— трэба хутчэй дабірацца да сваіх.
Не чакаючы, пакуль гітлераўцы апамятаюцца, Туравец загадаў адыходзіць, — трэба абысці засаду.
Перабягаючы ад куста да куста, прыкрываючыся невялікай заслонай, партызаны пачалі паспешліва аддаляцца ад месца сутычкі. Неўзабаве стрэлы сталі чуваць справа, пасоўваючыся назад, потым зусім сціхлі. Немцы не адважыліся ісці за імі ці, можа, страцілі след.
Як бы там ні было, адышлі добра. Але калі праз некалькі кіламетраў, прадраўшыся цераз хмызняк, выбраліся ў сасновы лес i на прывале праверылі людзей, то выявілася, што прапаў Грэчка.
— Хто ведае, што з ім?— запытаўся Туравец, акідваючы позіркам людзей, што сядзелі i ляжалі навокал. — Ён не быў ранены?
— Здароў быў... Ды яго каля немцаў i блізка не было. — Я бачыў, ён спыніўся пераабуць бот.
— Уцёк з-зараза, — сказаў з упэўненасцю Вася,— ручаюся, у-уцёк.
Добры, жаласлівы кулямётчык Крывец, пыхнуўшы папяросаю з лісця, запярэчыў:
— Ну, сказаў! Пэўна, адстаў дзе-небудзь ці заблудзіўся.
6...
Грэчка ў гэты час быў далёка.
Калі завязалася перастрэлка, ён адчуў, што справа набывае небяспечны паварот, што, калі не ўцячы зараз жа з роты, не мінуць смерці. I Грэчка стаў думаць толькі аб тым, як бы непрыкметна адлучыцца, каб ратавацца аднаму.
Аб гэтым ён думаў увесь час пасля ўчарашняга дня, але ўсё не адважваўся, ды i не было зручнага выпадку. Цяпер жа небяспека прыдала яму больш рашучасці. Ён бачыў, што трэба дзейнічаць неадкладна, i стаў нецярпліва чакаць зручнага моманту.
Як толькі партызаны адышлі ад немцаў i кулі перасталі свістаць над галавою, Грэчка прыпыніўся.
— Пераабуцца трэба!— мармытаў ён больш сам сабе, бо яго ніхто не слухаў, ніхто не пытаўся ў яго.— Эх, чорт, усю нагу сцёр рубец!..
Застаўшыся адзін, крыху перачакаўшы, ён, утуліўшы галаву ў плечы, стаў асцярожліва азірацца, ці не сочаць за ім. Пераканаўшыся, што не сочаць, што ён адзін, Грэчка пачаў амаль наўколенцах ад куста да куста адступаць далей ад сваіх. Потым выпрастаўся i, ужо не стрымліваючыся, не тоячыся, пабег на ўсю моц, як дзік ад пагоні. Ён не шукаў дарогі, пёр напрасткі, ламаючы густое вецце лазняку, алешніку, абдзіраючы твар.
Толькі выбіўшыся з сілы, задыханы, спыніўся i азірнуўся навакол.
Ззаду наводдалек яшчэ чуліся стрэлы, але тут было ціха. Спакойна, мірна.
Хоць лісце толькі распускалася, вакол абступаў прыцемак,—летам у гэтым месцы, мусіць, зусім цёмна. Гушчар.
Грэчка палез цераз гнілое, асклізлае ламачча, глыбей у зараснік.
Баяцца цяпер, здаецца, не трэба...
Грэчка пайшоў павольней. Сэрца яго ад нядаўняга бегу, ад перажытага непакою яшчэ шалёна білася.
На зламаным, напалову струхлелым дрэве, з якога ўжо лапінамі адвалілася кара, прысеў адпачыць.
Тут, калі да яго з адпачынкам прышло душэўнае супакаенне, ён убачыў у сваіх руках вінтоўку, якую дасюль нямаведама чаму трымаў. Грэчка здзіўлена пакруціў яе, нібы разглядаў уперщыню. На твары яго раптам з'явілася злосць на яе, з якой было столькі прыкрых часін, якой ён павінен быў служыць, якую даглядаў, цягаў на сабе, намульваючы плечы. I ён з усяе сілы стукнуў яе ложай аб пень. Тады размахнуўся i шпурнуў далёка за куст.
Неспакойны позірк яго перабег на палатняную сумку. Калі Грэчка раскрыў яе, у вочы весела бліснулі патроны — ix было дзесятка паўтара; ён з той жа злараднасцю, з якой кідаў вінтоўку, выбраў ix па аднаму i падэшвай ботаў моцна ўтаптаў у чорнае гнілое лісце, якое тут мокла ўсюды.
Калі ўбачыў, што сумка апусцела, яго недарэчна крануў запознены жаль: ён яшчэ нядаўна трывожыўся, што тут было мала патронаў.
«Няма дурных лезці ў пельку», — падумаў Грэчка, адчуваючы ў сабе прыліў упартасці, злосці. Ісці на згубу сваю, на пагібель?.. Не, няма дурных!..