— Як яны сябе адчуваюць тут?
— Нервуюцца... Доты ставяць усюды, амбразуры ў дамах вырэзваюць, спадзяюцца, значыць, біцца за кожны дом. Вывозяць, нягоднікі, абсталяванне. З заводаў цяпер працуюць толькі тыя, што патрэбны для вайны: рамантуюць танкі, гарматы, вінтоўкі. Тытунёвая фабрыка, дэпо... Фрау ўжо збіраюць свае манаткі i абы хутчэй — нах Дэйчланд.
Ён яшчэ нямала расказваў пра становішча ў горадзе. Ніна слухала ўважліва, стараючыся ўсё запомніць, каб не зблытаць чаго-небудзь пасля, калі запытаюць у брыгадзе. Трэба сказаць, што ёй, акрамя гэтага, вельмі было цікава ведаць, што адбываецца тут, у яе горадзе.
Побач, у суседнім пакоі, пачулася п'яная песня.
— Хто гэта?
— Фрыцы. З акцыянернай кампаніі... Су-се-дзі, — іранічна сказаў Сяргей.— Праўда, з імі хоць спакайней крыху: паліцаі не так назаляюць...
Неўзабаве Сяргей падняўся.
— Я пайду да сваіх. Карта ў нас ужо амаль гатова, так што вы не трывожцеся. Усё будзе, як трэба. Вы тут пабудзьце з Клаўкаю, пагаварыце, — яна вам усё раскажа. Сястрычка мая ўмее расказваць!.. Клаў-ка-а! — гукнуў ён, падышоўшы да акна.
Скрыпнулі дзверы, i ў хату ўвайшла тая самая дзяўчына, што падмятала двор.
— Забаў тут госцю нашу, Клаўка. Ёй, мабыць, сумна ў нас... — сказаў Сяргей.
Яны засталіся ўдзвюх. Клава была невысокая, з круглым тварам, поўнымі вуснамі, каля якіх ca шчок амаль не сыходзілі вясёлыя ямачкі, — напэўна, любіла пасмяяцца, павесяліцца.
— Вам, мусіць, i праўда сумна ў нас?.. — запыталася яна.
— Не, нічога...
— Вы ж, мусіць, не мінчанка? — запыталася Клава, стараючыся не маўчаць.
— Не...
— А я вось — у Мінску ўвесь час. I нарадзілася тут, i жыву...
Яны памаўчалі.
— I не былі раней у Мінску?
— Не... — Ніна дадала больш цвёрда. — Не даводзілася...
— Шкада.
— Чаму?
— Горад быў харошы...
Каб змяніць гаворку, Ніна запыталася:
— Вы ўдваіх жывеце з братам?
— Не... Маці таксама з намі. Яна — на Суражскім рынку.
— Гандлюе?
— Прадае таркі, карцы.
— Ix робщь Сяргей? — здагадалася Ніна.
— Сяргей... Пасля працы ці ў выходны дзень. Ён у гаражы «Ост» працуе.
— А вы не працуеце?
— Не, прыходзіцца таксама... Нічога не зробіш! Я ў сталоўцы — каля гаража...
— Памагаеце, значыцца?
— Памагаю, дзе магу.... — Клава раптам гарэзна ўсміхнулася.
Яны непрыкметна разгаварыліся.
Клава цікава апавядала пра розныя выпадкі з гарадскога жыцця.
Слухаючы яе, Ніна ўстала, падышла да нізкага, цемнаватага акна, пачала над зборчатай фіранкай паглядаць на вуліду. З акна быў відаць толькі невялікі куток вулічкі, усяго чатыры старыя прыземістыя хаты...
Ці не ўбачыць яна Сяргея, — Ніна, прытуліўшыся шчакой да памытага нядаўна вушака, паглядзела на дальні край вуліцы. Сяргей нешта не паяўляўся.
Раптам з-за рога вынырнула легкавая машына з закрытым шклом, падскокваючы на няроўнай дарозе.
— «Чорны воран», здаецца, прыляцеў...
— Дзе? — адразу паднялася Клава i падбегла да акна. Машына за акном параўнялася ўжо з веснічкамі i, калыхнуўшыся з боку на бок на ямцы, паімчала далей. За шклом прамільгнула даўганосая, каршаковая галава ў фуражцы з высокім верхам.
— Не да нас...
— Некага схопяць.
Яны некалькі хвілін стаялі моўчкі.
Яна цяпер можа i не паспець выйсці з горада, бо хутка прыдзе час, калі забараняецца хадзіць. Пачынала непакоіцца i Клава. Ніна прайшлася па пакойчыку, зноў спынілася каля акна і, пазіраючы на вуліцу, запыталася:
— Строга цяпер з начоўкай?
— Строга.
— Што — аблавы часта?
— Часта...
Ніна не стала пытацца, што будзе з тым, у каго знойдуць чалавека ў забаронены час. Яна ведала: турма, а можа, i расстрэл.
— А вы не трывожцеся, — паспрабавала супакоіць яе Клава. — Сяргей прыдзе, усё ўладуе...
Ніна адышла ад акна i села на канапу. Раптам падступіла да сэрца туга: пабачыць бы, абняць бы дачушку!
Блізка-блізка дачушка, а спаткацца нельга. Здаецца, толькі ўбачыць, хоць бы на момант, хоць бы здалёк зірнуць!
Расказаць можа Клаве пра сваю тугу, паскардзіцца проста, па-жаночаму? Не, штосьці стрымлівала Ніну.
— У вас, Клава, дзяцей няма?
— Ой, што вы! Няма, — адказала тая. — Я незамужняя.
«Яна нічога не зразумее, каб i расказаць», — супакоіла сябе Ніна.
Яна ўбачыла твар Люды, успомніла, з якім трывожным замілаваннем калісьці глядзела на дачку: толькі б усё было добра! Згадалася, як уладжвалася на працу, каб не выклікаць лішне падазрэння, як там, у канторцы аптэкі, ледзь не ўвесь дзень думала пра Люду: дома было неепакойна, кожны дзень каго-небудзь на вуліцы хапалі. Тады яна часта заносіла Люду да Залескіх...