— Дай яму, Божа, здароўя!
— Каму? — здзівіўся я.
— О, ён яшчэ пытаецца каму! Бацьку Сталіну нашаму!
Дзед Ігнат, авечы пастух i актывіст — на выпадак прыезду карэспандэнтаў. Дух часу дакрануўся i да яго,— трошкі стары сам дакумекаў, больш навучыўся, наслухаўся ад другіх. Былы панскі парабак хваліць правадыра народаў — першая фраза ў карэспандэнцкі блакнот. Большасць журналістаў ці начавала ў старшыні калгаса, ці толькі «перакусвала». I кожны раз старому перападала чарка. Ён паднімаў яе з тым самым «дай яму, Божа, здароўя!».
«Цяпер інакш не пражывеш»,— гавораць некаторыя, апраўдваючы большую або меншую подласць.
Як быццам не цяпер, a калісьці, у любы іншы час, нельга было сказаць i не гаварылася таксама.
Дзве бабулькі сустрэліся, добра-такі пагаварылі, стоячы на дарозе, а потым адна схамянулася:
— Я ж табе, мілая, здаецца, здрастуй не сказала! Ну, то здрастуй.
Канцылярская «пстрычка» (зранку нервовая):
— Не дурыце вы мне, бабка, галавы! Я вам не машына!
Бабка (нібы не маючы права нервавацца):
— Была б ты, мая дзевачка, машынай, дык хоць не лаялася б так.
«Ідзі, каб ты ў Цінева зайшоў!» — клялі ў нашай вёсцы старыя. I нідзе навокал ніякага Цінева не было.
Няўжо гэта ад ціны,— каб цябе цінай у рэчцы якой зацягнула?
Цётка ўсё наракала, войкала: «Ой, гора, гора!..» I пачалі яе зваць Горай. Ну, а мужа — адпаведна — Горам.
Пайшоў аднойчы дзядзька Гор у заработкі з касой, на Князева ўрочышча Нісараўшчыну. Махаў, пацеў цэлы дзень, a ідучы дахаты (i сапраўды — «ой, гора, гора!..»), згубіў заробленую саракоўку.
З таго часу i ходзіць па вёсцы свая, мясцовая прыказка, гадоў каля сотні:
«Зарабіў, як Гор на Пісараўшчыне».
Толькі ўсё менш ды менш людзей памятае, адкуль яна з'явілася.
I яшчэ адна: «Спазніўся, як кожаўскі святы».
У недалёкай вёсцы Кожава завялася была калісьці нейкая секта. Дайшлі да таго, што іхні «старэйшы брат», прапаведнік, павёў тых дзядзькоў ды цётак з сем'ямі ў белы свет. Па Святым Нісанні: «Идите и проповедуйте Евангелие». Выйшлі за вёску, i тут адзін дзядзька спыніўся ды кажа:
— Брація i сестры, забыўся я свіней з хлява выпусціць. За што будзе скацінка божая пакутаваць!.. Пайду я выпушчу яе i даганю вас.
Пабег i.,.. не вярнуўся «кожаўскі святы». Так i спазніўся ў царствія нябеснае.
Мужчыны мыюцца пад душам.
Балбатлівы:
— Усё памыем, усё!..
Маўклівы яму:
— Ты язык свой не забудзься адшараваць.
Мілыя рэдакцыйныя дамачкі! Адна з ix наткнулася ў рукапісе на такую фразу: «Она протянула руку и теми же белыми теплыми пальчиками, что гладили когда-то его волосы и обнимали его шею, ласкала серо-голубой, с розовыми пятнами и щекочущими волосками нежный храп кобылицы».
Наткнулася i — стомленая, з цыгарэтай у пальцах, з выразам незразумела грэблівых пакут на тварыку — напісала на полі адрасаванае аўтару:
«Храп? Может быть, круп? А если круп, то почему же с розовыми пятнами?..»
Другая прачытала ў іншым рукапісе наступнае: «В штаб отряда, который остановился на дневку, пришел старый крестьянин.
— Сынок,— сказал он командиру,— есть у меня поросенок откормленный: прячу от злыдней в гумне под соломой. Пускай твои хлопцы возьмут. За то, что вы молодцы. До Баранович отсюда — четыре километра, там их, немцев,— гиблота, а вы вот стали у них под боком и стоите!..»
Другая дамачка не выказала аўтару свайго недаўмення, а проста трошкі паправіла тэкст, зрабіла ў ім адзін касметычны мазочак, Дадала адно слова ў самым канцы, пасля чаго апошні сказ загучаў такім патрыятычным чынам:
«...а вы вот стали у них под боком и стоите, сражаясь!..»
Аўтару — прыгадаўшы «Рабіну» — ажно заспяваць захацелася:
Что стоишь, сражаясь...
Прычым «сражаясь» — наднёўцы, нібыта нават так сабе, між іншым. Малы атрадзік — з вялікім, цяжка ўзброеным гарнізонам...
Стой аўтар ды маўчы. Або сядзі, «сражаясь»...
Трохі начытаны, недавучаны дзядзька, філосаф i сектант, але сумленны чалавек. Я хачу яго паважаць, не хачу, каб ён падумаў, чаго добрага, што я гляджу на яго зверху. А ён, пасля доўгай гутаркі, дзе я больш слухаў, хутчэй з ветлівасці, чым з цікавасці, гаворыць з хітранькай усмешкай перавагі: